راه نجات از شبهات در عصر غیبت

امام صادق (علیه السلام) به عن عبدالله بن سنان فرمودند: به زودی به شما یک سری شبهه اصابت می‌کند که در این موارد دستتان به امام نمی‌رسد، از این شبهه‌ها نجات پیدا نمی‌کند، مگر کسی که دعای غریق را بخواند. عن عبدالله بن سنان قال: قال ابا عبد الله علیه السلام:

سَتُصِیبُکُمْ شُبْهَةٌ فَتَبْقَوْنَ بِلَا عَلَمٍ یُرَی وَ لَا إِمَامٍ هُدًی لَا یَنْجُو مِنْهَا إِلَّا مَنْ دَعَا به دعاء الْغَرِیقِ قُلْتُ وَ کَیْفَ دُعَاءُ الْغَرِیقِ قَالَ تَقُولُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ فَقُلْتُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مُقَلِّبُ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ وَ لَکِنْ قُلْ کَمَا اَقُولُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ.

(بحارالانوار ج 52 ص 148)

عبدالله بن سنان از اصحاب بزرگوارامام صادق(علیه‌السلام)، در روایتی از ایشان نقل می‌کند که: «سَتُصِیبُکُمْ شُبْهَةٌ»، می‌خواهم اینجا نکته‌ای را عرض کنم[1]، در زمان غیبت امام زمان (صلوات‌الله‌علیه)، چون این روایت از امام صادق(علیه‌السلام)، خطاب به عبدالله بن سنان هست، چه بسا در زمان ائمّه(علیهم‌السلام)، اگر انسان دسترسی به آن‌ها پیدا نکند، آن‌هم همین حکم را داشته باشد. فرض کنید زمان امام صادق(علیهم‌السلام) کسی دستش به امام نمی‌رسد. نسبت به امام زمان (صلوات‌الله‌علیه)‌، چون ایشان غیبت دارد، به این معنا که به حسب ظاهر دیگر دسترسی هیچ‌کس به ایشان مقدور نیست، در اینجا دعاهایی برای تعجیل در فرج وارد شده است که اسمش را دعاهای فرج می‌گذاریم و دستور داده‌اند که بخوانید تا خداوند در فرج حضرت تعجیل بفرمایند. دعاهای متعدد داریم، مثلاً دعای «اللهم کن لولیک الحجهٔ بن الحسن...». این دعاها برای تعجیل در فرج است. مطلب اساسی در این روایت این است که حضرت فرموده‌اند: در زمان غیبت، که دسترسی به امام نداری، گاهی در ذهنت راجع به امام شبهه پراکنده می‌کنند. این‌طور نیست؟ ریشه کار را می‌خواهند بزنند. در اینجا حضرت می‌گوید من یک دعایی یادتان می‌دهم که اگر این دعا را بخوانید، این شبهه‌ها در شما اثر نمی‌کند. دو، سه تا جمله بیشتر نیست، این دعا را بخوان که این شبهه‌ها در تو اثر نکند. یعنی در اعتقادات به امام حاضر زنده‌ای که دستت به او نمی‌رسد، سفت پابرجا بمان. «سَتُصِیبُکُمْ شُبْهَةٌ»، حضرت می‌فرماید: به زودی به شما یک سری شبهه اصابت می‌کند که در این موارد دستتان به امام نمی‌رسد، و آن این است که: «بِلَا عَلَمٍ یُرَی». علم یعنی راهنما، آن وقت‌ها راهنما به صورت پرچم بود. آن کسی‌که راه را گم می‌کرد، آن پرچم را می‌دید و راه را پیدا می‌کرد. «بِلَا عَلَمٍ یُرَی وَ لَا إِمَامٍ هُدًی»، و بدون امامی که شما را هدایت کند تا شبهه‌ها را ببینید و دیگر شبهه نکنید.

حضرت می‌فرمایند: چنین وقتی به شما خواهد رسید که به این‌دو دسترسی ندارید. «لَا یَنْجُو مِنْهَا إِلَّا مَنْ دَعَا به دعاء الْغَرِیقِ»، از این شبهه‌ها نجات پیدا نمی‌کند، مگر کسی که دعای غریق را بخواند. یعنی یک چنین آدمی مثل کسی می‌ماند که به‌اصطلاح ما در آب افتاده و دارد غرق می شود، می‌خواهد کسی دستش را بگیرد، «لَا یَنْجُو مِنْهَا إِلَّا مَنْ دَعَا بِدُعَاءِ الْغَرِیقِ». عبدالله‌بن‌سنان می‌گوید به آقا عرض کردم: «وَ كَیْفَ دُعَاءُ الْغَرِیقِ»، آقا به من بگوئید دعای غریق چیست؟ «قَالَ(علیه‌السلام) تَقُولُ»، حضرت می‌گوید: این را بگوئید: «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ»، دو جمله است، جملة اوّل؛ نامهای مقدس الهی است، «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ»، جملة دوم؛ «ثَبِّتْ‌ قَلْبِی‌ عَلَى‌ دِینِكَ»، خدا دستم را بگیر، دلم را بر دینت پابرجا بدار که این شبهه‌ها بر من اثر نکند.

عبدالله‌بن‌سنان می‌گوید: آقا این‌ جملات را فرمودند بعد من بلا‌فاصله گفتم: «فَقُلْتُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِكَ»، در دعای آقا تصرّف کردم، چون آقا گفتند بگو:«یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ‌ الْقُلُوبِ‌ ثَبِّتْ‌ قَلْبِی‌ عَلَى‌ دِینِكَ»، دعایی که آقا گفتند این بود. من «وَ الْاَبْصَارِ» را اضافه کردم. گفتم: «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِكَ»، حضرت رو کردند به من فرمودند: «فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مُقَلِّبُ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ»، درسته خدا مُقَلِّبُ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ است، امّا این جملاتی ‌را که من می‌گویم، بگو و از خودت عبارت اضافه نکن. «وَ لَكِنْ قُلْ كَمَا اَقُولُ یَا مُقَلِّبَ‌ الْقُلُوبِ‌ ثَبِّتْ‌ قَلْبِی‌ عَلَى‌ دِینِكَ»، این ابصار را دیگر در آن نگذار. این روایت، روایت بسیار زیبایی بود و دستورالعمل هم داده بود. این روایت را خواندم که دوستان چیزی یاد بگیرند، برای اینکه از نظر اعتقاداتتان خیلی مؤثّر است.

شفّاف می‌گویم: برای اینکه در زمان غیبت امام زمان(صلوات‌الله‌علیه)، یک سری شبهات در شما اثر نکند، دستور این است. سند روایت هم خیلی خوب است. پس هر روز بگویید: «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ‌ الْقُلُوبِ‌ ثَبِّتْ‌ قَلْبِی‌ عَلَى‌ دِینِكَ»، دو سه ثانیه هم بیشتر طول نمی‌کشد. لذا این‌را هر روز بخوانید تا دلتان به امام زمان(صلوات‌الله‌علیه) قرص شود.

عبدالله بن سنان از اصحاب بزرگوارامام صادق(علیه‌السلام)، در روایتی از ایشان نقل می‌کند که: «سَتُصِیبُكُمْ شُبْهَةٌ»، می‌خواهم اینجا نکته‌ای را عرض کنم، در زمان غیبت امام زمان (صلوات‌الله‌علیه)، چون این روایت از امام صادق(علیه‌السلام)، خطاب به عبدالله بن سنان هست، چه بسا در زمان ائمّه(علیهم‌السلام)، اگر انسان دسترسی به آن‌ها پیدا نکند، آن‌هم همین حکم را داشته باشد. فرض کنید زمان امام صادق(علیهم‌السلام) کسی دستش به امام نمی‌رسد. نسبت به امام زمان (صلوات‌الله‌علیه)‌، چون ایشان غیبت دارد، به این معنا که به حسب ظاهر دیگر دسترسی هیچ‌کس به ایشان مقدور نیست، در اینجا دعاهایی برای تعجیل در فرج وارد شده است که اسمش را دعاهای فرج می‌گذاریم و دستور داده‌اند که بخوانید تا خداوند در فرج حضرت تعجیل بفرمایند. دعاهای متعدد داریم، مثلاً دعای «اللهم کن لولیک الحجۀ بن الحسن...». این دعاها برای تعجیل در فرج است. مطلب اساسی در این روایت این است که حضرت فرموده‌اند: در زمان غیبت، که دسترسی به امام نداری، گاهی در ذهنت راجع به امام شبهه پراکنده می‌کنند. این‌طور نیست؟ ریشه کار را می‌خواهند بزنند. در اینجا حضرت می‌گوید من یک دعایی یادتان می‌دهم که اگر این دعا را بخوانید، این شبهه‌ها در شما اثر نمی‌کند. دو، سه تا جمله بیشتر نیست، این دعا را بخوان که این شبهه‌ها در تو اثر نکند. یعنی در اعتقادات به امام حاضر زنده‌ای که دستت به او نمی‌رسد، سفت پابرجا بمان. «سَتُصِیبُكُمْ شُبْهَةٌ»، حضرت می‌فرماید: به زودی به شما یک سری شبهه اصابت می‌کند که در این موارد دستتان به امام نمی‌رسد، و آن این است که: «بِلَا عَلَمٍ یُرَى». علم یعنی راهنما، آن وقت‌ها راهنما به صورت پرچم بود. آن کسی‌که راه را گم می‌کرد، آن پرچم را می‌دید و راه را پیدا می‌کرد. «بِلَا عَلَمٍ یُرَى وَ لَا إِمَامٍ هُدًى»، و بدون امامی که شما را هدایت کند تا شبهه‌ها را ببینید و دیگر شبهه نکنید.

حضرت می‌فرمایند: چنین وقتی به شما خواهد رسید که به این‌دو دسترسی ندارید. «لَا یَنْجُو مِنْهَا إِلَّا مَنْ دَعَا بِدُعَاءِ الْغَرِیقِ»، از این شبهه‌ها نجات پیدا نمی‌کند، مگر کسی که دعای غریق را بخواند. یعنی یک چنین آدمی مثل کسی می‌ماند که به‌اصطلاح ما در آب افتاده و دارد غرق می شود، می‌خواهد کسی دستش را بگیرد، «لَا یَنْجُو مِنْهَا إِلَّا مَنْ دَعَا بِدُعَاءِ الْغَرِیقِ». عبدالله‌بن‌سنان می‌گوید به آقا عرض کردم: «وَ كَیْفَ دُعَاءُ الْغَرِیقِ»، آقا به من بگوئید دعای غریق چیست؟ «قَالَ(علیه‌السلام) تَقُولُ»، حضرت می‌گوید: این را بگوئید: «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ»، دو جمله است، جملة اوّل؛ نامهای مقدس الهی است، «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ»، جملة دوم؛ «ثَبِّتْ‌ قَلْبِی‌ عَلَى‌ دِینِكَ»، خدا دستم را بگیر، دلم را بر دینت پابرجا بدار که این شبهه‌ها بر من اثر نکند.

عبدالله‌بن‌سنان می‌گوید: آقا این‌ جملات را فرمودند بعد من بلا‌فاصله گفتم: «فَقُلْتُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِكَ»، در دعای آقا تصرّف کردم، چون آقا گفتند بگو:«یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ‌ الْقُلُوبِ‌ ثَبِّتْ‌ قَلْبِی‌ عَلَى‌ دِینِكَ»، دعایی که آقا گفتند این بود. من «وَ الْاَبْصَارِ» را اضافه کردم. گفتم: «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِكَ»، حضرت رو کردند به من فرمودند: «فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مُقَلِّبُ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ»، درسته خدا مُقَلِّبُ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ است، امّا این جملاتی ‌را که من می‌گویم، بگو و از خودت عبارت اضافه نکن. «وَ لَكِنْ قُلْ كَمَا اَقُولُ یَا مُقَلِّبَ‌ الْقُلُوبِ‌ ثَبِّتْ‌ قَلْبِی‌ عَلَى‌ دِینِكَ»، این ابصار را دیگر در آن نگذار. این روایت، روایت بسیار زیبایی بود و دستورالعمل هم داده بود. این روایت را خواندم که دوستان چیزی یاد بگیرند، برای اینکه از نظر اعتقاداتتان خیلی مؤثّر است.

شفّاف می‌گویم: برای اینکه در زمان غیبت امام زمان(صلوات‌الله‌علیه)، یک سری شبهات در شما اثر نکند، دستور این است. سند روایت هم خیلی خوب است. پس هر روز بگویید: «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ‌ الْقُلُوبِ‌ ثَبِّتْ‌ قَلْبِی‌ عَلَى‌ دِینِكَ»، دو سه ثانیه هم بیشتر طول نمی‌کشد. لذا این‌را هر روز بخوانید تا دلتان به امام زمان(صلوات‌الله‌علیه) قرص شود.