درک شب قدر بدون شناخت نفس، ممکن نیست

علی (علیه السلام) فرمود:« لا تَجهَلْ نَفسَكَ؛ فإنَّ الجاهِلَ مَعرِفَةَ نَفسِهِ، جاهِلٌ بِكُلِّ شَیء =به خویشتن ناآگاه مباش؛ زیرا كسى كه خود را نشناسد، هیچ چیز را نمى شناسد». همچنین حضرت فرمود: «كَفى بِالمَرْءِ جَهْلاً أنْ یَجْهَلَ نَفْسَهُ = در نادانى آدمى همین بس كه خود را نشناسد». اگر انسان زمین و زمان را بشناسد و عالم ترین فرد به موضوعات مختلف باشد، ولی نسبت به خود حقیقی، جاودانه، الهی و آسمانی اش عالم نباشد، جاهل است. زیرا با شناختِ خودِ جاودانه است که ساختن حیات ابدی تأمین می شود.

پیامبر اکرم فرمود: «اِنَّ اللهَ تَبارَکَ وَ تَعالی یُبغِضُ کُلِّ عالِمٍ بِدُنیا جاهِلٍ بِالآخِرَۀ= خداوند تبارک و تعالی دشمن می دارد هر عالم به دنیایی را که جاهل به آخرت است». پس یکی از انواع مغضوبین که در نماز می گوییم چنین کسانی هستند.

با آگاهی و علم به علوم دنیا، و جهالت به آخرت و 50 سؤال اصلی آن در ایستگاه های آخرتی، انسان هیچ تنظیم و تقدیری برای زندگی خود نمی تواند داشته باشد. چنین کسی سعادتِ آخرت را از دست می دهد. زیرا امکان ندارد کسی که در زندگی دنیایی اش در مسیر آخرت حرکت نمی کند، بتواند به شادی و آرامش دنیایی برسد. ممکن است به توفیق های ظاهری دنیایی برسد و وضع مالی اش خوب شود یا به مقامی برسد، ولی همه ی اینها، مال، مقام و فرزند به قول قرآن مایه عذاب او خواهند شد.

عمر انسان در دنیا بر اساس قدر و اندازه هایی تنظیم شده که شناخت آنها، باعث رستگاری انسان در آخرت می شود.

انسان کاملترین مظهر خداست و شناخت انسان، یعنی شناخت کاملترین مظهر خدا. زیرا خدا جلوه ای کاملتر از انسان ندارد. با هر چیزی غیر از انسان بخواهیم خدا را بشناسیم، او را در یک جلوه ی ناقص شناخته ایم. آخرت هم یکی از شئون انسان است. آخرت بزرگتر از انسان نیست. این که بزرگان دین فرمودند بهشت و جهنم در نفس است، نه نفس در بهشت و جهنم، به این خاطر است که نفس انسان وسعت زیادی دارد و می تواند همه بهشت را در خود جای دهد و حتی بالاتر از بهشت هم برود.

از این رو، خداوند تعالی فرمود: «لا یَسَعُنی اَرضی وَ لا سَمائی بَل یَسَعُنی قَلبُ عَبدیَ المُؤمِن =  آسمان من و زمینم ، هیچ یک گنجایش من را ندارد؛ ولی دل بنده مؤمنم گنجایش من را دارد». پس شناخت نفس مسئله ی مهمی است، ولی ما خیلی مبتذل و بی­خیال از کنار آن می گذریم.

چرا درک شب قدر، بدون درک نفس محال است؟ چون فرمودند: «مَن جَهِلَ بِقَدرِه، جَهِلَ بِکُلِ قَدر= کسی که به قدر خودش جاهل است، به تمام قدرها و اندازه ­ها جاهل است».  پس کسی که خود را نشناسد، هیچ ملاک و معیار و نقشه ­ای ندارد. هر نقشه و برنامه ای که برای زندگی خود طراحی کند، چون قدرها و اندازه ها را نمی شناسد، به بن بست می رسد؛ محاسبات او در ازدواج، تحصیل، ،شغل، انتخاب رفیق و در هر انتخاب و ارتباط دیگری غلط از آب در می آید.

باز در نقطه مقابل خیلی زیبا می فرمایند. اول فرمود: «کَفی بِالمَرءِ جَهلاً اَن یَجهَلَ نَفسَه»، در نقطه مقابل می فرماید: «كَفى بِالْمَرْءِمَعْرِفَةًأَنْ یَعْرِفَ نَفْسَهُ= در شناخت انسان همین بس كه خود را بشناسد».

با پیشرفت علم، بشر به آسایش رسیده، ولی آرامش و خوشبختی از او گرفته شده است. علوم نمی تواند بشر را خوشبخت کند. در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری علم پیشرفت کرده و بیش از هر زمان دیگری هم به  معضلات و مشکلات در جهان اضافه شده است. جنگ، خودکشی، قتل، زندان، طلاق، بیماری جسمی و روحی و ... . چون علوم بدون اینکه صاحبِ اصلی یعنی انسان را بشناسد، پیشرفت کنرده است. علمی که پیشرفت کند اما موضوع اصلی که انسان است، شناخته نشده باشد، تمام موفقیتهایش شکست است.

نشناختن «خود جاودانه» چه پیامدهای سوئی در پی دارد؟

با نشناختنِ خود، انسان به وادی ضلالت کشیده شده و شکست هایش بیشتر می شود. زیرا دراین صورت ، برای خودی تلاش می کند که هیچ شناختی درباره او ندارد و «خودِ واقعی» او نیست.

 راجع به این که اگر کسی خود را نشناسد چه اتفاقی میافتد؟ علی (علیه السلام) فرمود: «مَنْ لَمْ یَعْرِفْ نَفْسَهُ بَعُدَ عَنْ سَبیلِا لنَّجاةِ وَ خَبَطَ فِى الضَّلالِ وَ الْجَهالاتِ= كسى كه خویشتن را نشناسد، از راه نجات دور شده و در گمراهی ها و نادانی ها وارد مى‌شود».

کشور ما از نظر آمار طلاق رتبه چهارم دنیا را دارد. از هر4 ازدواج 3 تا به نتیجه مطلوب نمی رسد. فقط 20 درصدی از اینها خوشبخت هستند. برای این که ما اساساً با خودی زندگی می کنیم، ازدواج می کنیم، وارد معامله می شویم و برای خودی تحصیلات می کنیم که آن، خود اصلی ما نیست. شوهرداری ها، زن­ داری ها، بچه ­داری ها، اشتغال ها، تحصیلات، ریاست ها و مدیریت ها، همه برای خودی است که جاودانه نیست. آن خودی نیست که قرار است وارد قبر، برزخ و قیامت شود و تا قیامت باید خوشبخت باشد و از قیامت به بعد هم باید خوشبخت باشد. ان شاءالله وجود مقدس آقا امام زمان(علیه السلام) که بیاید آن خود اصلی ما را شکوفا می کند. حضرت فرمودند: «جَمَعَ الله بِهِ العُقُول=خدا عقل ها را به وسیله ی او جمع می کند». وقتی عقلها به وسیله حضرت جمع می شود، هر یک نفر از ما ساده ­ترین آدمِ روی زمین از اولیاء خدا می شود. ساده ­ ترین و ضعیف ترین آدمها به آسمان و برزخ و به بالاتر راه پیدا می کنند.