خویشان و پدران اصلی ما، محمد ص و علی ع هستند

در باب اهمیت و ضرورت صله رحم با خویشان و وابستگان دینی، روایتی را از امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) به مناسبت میلاد ایشان نقل می‌کنیم که بسیار مهم و کلیدی است. توجه به آن، می‌تواند راهگشای خوبی در مسائل معنوی و سلوکی‌مان باشد.

حضرت فرمودند:«عَلَیْكَ‏ بِالْإِحْسَانِ‏ إِلَى‏ قَرَابَاتِ أَبَوَیْ دِینِكَ: مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ إِنْ أَضَعْتَ قَرَابَاتِ أَبَوَیْ نَسَبِك = بر تو باد نیکی به خویشان و پدران دینی‌ا‌ت: محمد و علی علیهما السلام، گرچه حق خویشاوندان پدر و مادر نسبی خودت را ضایع کرده باشی»، یعنی اگر انسان مخیر باشد که بین احسان و نیکی به خویشان (پدر و مادر) آسمانی‌‌ و زمینی‌اش یکی را انتخاب کند، باید خدمت به خویشان و پدر و مادر آسمانی را انتخاب کند. چون آن‌ها قرابات و رحم اصلی ما هستند. پس صله رحم  نسبت به ائمه واجب‌تر است تا خانواده زمینی. در این باب، در تفسیر آیه 21 سوره رعد «وَ الَّذینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَاللهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ= و کسانی که آنچه را خدا به پیوستنش فرمان داده است، می‌پیوندند» امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «مِنْ ذَلِكَ صِلَةُ الرَّحِمِ‏ وَ غَایَةُ تَأْوِیلِهَا صِلَتُكَ إِیَّانَا= یكى از مصادیق آن، صله رحم است و تأویل آن، پیوند برقرار كردنت با ما (خاندان) است». یعنی ما رحم اصلی شما هستیم. پس اگر بین کار دینی و دنیایی‌ات ماندی که کدام را اولویت بدهی، مشخص است که باید کار دینی‌ات را انتخاب کنی.

در هزینه کردن هم اگر بخواهیم اولویت را مشخص کنیم، اول خانواده آسمانی است. هر چند گاهی خرج کردن برای خانواده زمینی‌ جزء واجبات است. مثل نفقه واجب زن و فرزند بر مرد. این بحث دیگری است، اما هزینه‌های دیگری که شخص علاوه بر امورات زندگی‌اش دارد، اشتباه است در جای دیگری صرف شود. لازم است انسان از هزینه‌های زندگی‌اش برای برگزاری مراسم اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) قرار بدهد تا این مجالس همیشه برپا باشند.

این بسیار مهم است که انسان توجه داشته باشد که اهل بیت را از خود بداند و خود را از اهل‌بیت. حضرت این تذکر را به ما می‌دهد که حتی اگر لازم شد که خاندان زمینی‌ات ضایع شود، تا دینت برقرار بماند، اشکالی ندارد. حواست باشد که قرابات ابوی دینی‌ات را از دست ندهی.

قبلاً گفتیم که غیب به اندازه‌ای برای شما ارزش قائل است که شما برای غیب ارزش قائلید. غیب به اندازه‌ای شما را مَحرم می‌داند که خود را به غیب مَحرم بدانید. از این رو، حضرت یک قاعده به دست ما می‌دهد که هر کس بخواهد نزد خدا منزلتش را بداند، باید ببیند خدا پیش او چقدر منزلت دارد. علت این که کسی که برای دستورات دین خدا و واجبات و محرمات ارزش قائل نیست، یا آن‌ها را سبک می‌شمارد، این است که اینها نزد او سبک و بی‌قیمت است.

در قاعده انسان‌شناسی گفتیم که شما به مقداری که دستورات دین را سبک می‌شماری، خودت را سبک می‌کنی. بنابراین، به میزانی که غیب از چشم تو افتاد، تو هم از چشم غیب خواهی افتاد. کسی که درد غیب دارد، درد دین دارد، درد امام زمان علیه‌السلام دارد، درد معنویت دارد، نسبت به آن‌ها دلشوره دارد، امام زمان علیه‌السلام و غیب هم به همان میزان نسبت به او دلشوره خواهند داشت.

الان کسی بگوید: خدایا هوای من را داشته باش و من را از خاصّان قرار بده: «وَ اجْعَلْنِی‏ مِنْ‏ خَیْرِ اَعْوانِه = من را از بهترین یاران حضرت قرار بده». بگوید ای امام زمان علیه السلام هوای من را داشته باش! چطور می‌توانیم چنین خواسته‌ای داشته باشیم و چطور می‌توانیم بهترین و مقرب‌ترین فرد نزد آن‌ها باشیم؟ جوابش این است: اینطور که تو در زندگی‌ات «انتخاباتت، ارتباطاتت، رفتارها و چینش‌های فکری‌ات» اولویت را به خدا و امام زمان علیه‌السلام و اهل غیب بدهی. اگر اهل غیب برای تو خاص شد، تو هم برای آن‌ها خاص هستی. اگر امام زمان علیه‌السلام برای تو ویژه باشد، تو هم برای حضرت ویژه هستی. ولی اگر حضرت و غیب اولویت‌های بعدی تو باشند، تو هم در اولویت آن‌ها نخواهی بود.

تقرب انسان به سوز دلش است

من یک راز به شما بگویم: تقرب آدم‌ها به دلسوزی‌شان، به تپش قلبشان، به دلتنگی‌هایشان، به سوز و دلشوره‌هایشان نسبت به غیب است. خدا حضرت موسی علیه‌السلام را برای مقام کلیم‌اللهی خود انتخاب کرد. چون موسی خیلی مهربان و دلسوز بود. وقتی هم پیش خدا می‌رفت، بسیار انکسار داشت و بسیار خودشکستن در وجودش بود. به گونه‌ای که وقتی خدا به او گفت: بدترین خلق را معرفی کن. او هیچ کس را بدتر از خودش ندانست.

موسی سوز داشت، دلشوره داشت. ما برای غیب چقدر دلشوره داریم؟ ما به همان میزان که دلشوره، غیرت، دوندگی، حساسیت، تعصب به خانواده آسمانی، تعصب به سازماندهی حکومت امام زمان (علیه‌السلام) در برطرف کردن موانع ظهور داریم، به همان مقدار قیمت خواهیم داشت. می‌خواهم بگویم آن اکسیری که تو را نزد خدا، اهل بیت و امام زمان (علیه‌السلام) نورانی و عزیز می‌کند، همان اکسیری است که امام مجتبی (علیه‌السلام) به ما هدیه می‌دهد. این که در دلت دلشوره بیفتد، غیرت در دلت بیفتد، دلسوزی داشته باشی و بتوانی خودت را برای اهل بیت وقف کنی، بی‌هیچ چشمداشتی. باید به این آیه عمل کنی «قُلْ إِنَّ صَلاتی‏ وَ نُسُكی‏ وَ مَحْیایَ وَ مَماتی‏ لِله رَبِّ الْعالَمینَ= بگو همانا نمازم و عباداتم و زندگى ام و مرگم براى خداوند، پروردگار جهانیان است». همه چیزت را به خدا بده و چشمداشتی نداشته باش. از جیبت هزینه کن، همانطور که برای خانواده‌ زمینی ات هزینه می‌‌کنی، برای امام زمان (علیه‌السلام) هم همین‌طور باش و با دلشوره، با غیرت، از وقتت، عمرت، کمالات جمادی، گیاهی‌، حیوانی‌، اعتبار علمی‌ و معنویت ات پای حضرت بریز.

حضرت در ادامه می‌فرماید: «وَ إِیَّاكَ وَ إِضَاعَةَ قَرَابَاتِ أَبَوَیْ دِینِكَ: بِتَلَافِی قَرَابَاتِ أَبَوَیْ نَسَبِكَ= بپرهیز از اینکه خویشان دو پدر دینی خود را رها کرده و به خویشان پدر و مادر نسبی ات بپردازی».

در اینجا، حضرت قاعده ای را اخطار می‌دهد که مواظب باشید به خاطر رعایت حال زندگی خانواده زمینی‌تان و مشغول شدن به چرب و شیرین زندگی دنیای‌تان، خانواده آسمانی‌ و خویشان آسمانی‌تان ضایع نشوند. مواظب باشید کار امام زمان (علیه‌السلام) معطل و ضایع نشود، دین‌تان ضایع نشود.

مواظب باشیم به خاطر دنیای‌مان کار امام زمان (علیه‌السلام) لنگ نماند. آیا هزار و صدچند سال آوارگی حضرت، ضایع شدن نیست؟ شخصیت یک آدم، شایسته این است که یک ثانیه یا یک روز معطل ما باشد. ضایع کردن از این بالاتر!!

از خود امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) سوال کردند: مروت چیست؟ حضرت فرمود: یعنی تو به دینت غیرت داشته باشی و روی احکام دینت تعصب داشته باشی. در فرمایش دیگری نیز پدرش، امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام)، در همین باب فرمودند: «مَن بَخِلَ بِدینِهِ جَلَّ= هر كس نسبت به دین خود بخیل باشد، بزرگى یابد». بخیل بودن یعنی دینت را به هر قیمتی نفروشی، بابت هیچ کاری دینت را هزینه نکنی. این بزرگی است.

وقتی نماز اول وقتت عقب می‌افتد، یعنی باخته ای؛ یعنی روی دینت بخل نداشتی؛ دین‌فروشی کردی. وقتی واجباتت تأخیر می‌افتد، یعنی دین‌فروشی کردی. وقتی دینت در مجالس عروسی، مهمانی، مسافرت یا هر جای دیگری آسیب می‌بیند، یعنی دین‌فروشی کردی.

محبت و عشق به اهل بیت علیهم السلام موجب آمرزش گناهان می شود

همچنین حضرت می‌فرمایند: «فَإِنَّ شُكْرَ هَؤُلَاءِ إِلَى أَبَوَیْ دِینِكَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ أَثْمَرُ لَكَ مِنْ شُكْرِ هَؤُلَاءِ إِلَى أَبَوَیْ نَسَبِكَ= چرا که اگر خویشان دینی‌ات از تو نزد محمد و علی به نیکی یاد کنند، برای تو سودمندتر از آن است که خویشان نسبی، تو را نزد پدر و مادرت به نیکی یاد کنند».

نتیجه یاد نیک پدران دینی‌مان این خواهد بود که تو مدّنظر پیامبر و امیرالمؤمنین خواهی بود و نیز تمام گناهانت، حتی اگر به اندازه زمین تا عرش خدا باشد، بخشیده می‌شود: «إِنَّ قَرَابَاتِ أَبَوَیْ دِینِكَ إِذَا شَكَرُوكَ عِنْدَهُمَا بِأَقَلِّ قَلِیلِ نَظَرِهِمَا لَكَ یَحُطُّ ذُنُوبُكَ وَ لَوْ كَانَتْ مِلْ‏ءَ مَا بَیْنَ الثَّرَى إِلَى الْعَرْشِ= هرگاه خویشان دینی، تو را نزد محمد و علی به نیکی یاد کنند، کوچک ترین نگاه آن‌ها گناهان تو را فرو می ریزد حتی اگر به اندازه گنجایش میان عرش و زمین باشد».

حضرت به ما راهکار می‌دهد که عشق گناهان را ذوب می‌کند؛ سوز، گناهان را ذوب می‌کند؛ دلشوره‌ها، گناهان را ذوب می‌کند؛ شاد کردن پیغمبر و امیرالمؤمنین، گناهان را ذوب می‌کند. از این رو، می‌گوید که اگر مرتکب گناه و ظلمی شدی و خدا را غضبناک کردی، کاری انجام بده تا خدا شاد و راضی شود و گناه تان آمرزیده شود. همانطور که قرآن فرمود: «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ= حسنات سیئات را از بین می‌برد».

«وَ إِنَّ قَرَابَاتِ أَبَوَیْ نَسَبِكَ إِنْ شَكَرُوكَ عِنْدَهُمَا وَ قَدْ ضَیَّعْتَ قَرَابَاتِ أَبَوَیْ دِینِكَ لَمْ یُغْنِیَا عَنْكَ فَتِیلاً= اما اگر خویشان نسبی‌ات تو را نزد پدر و مادرت به نیکی یاد کنند، ولی حق خویشان دینی‌ات را ضایع کرده باشی، آن نیز برای تو سودی نخواهد داشت».

حضرت از یک شرک بزرگ که اکثرما دچارش هستیم، خبر می دهد و آن فامیل‌زدگی و خاندان‌زدگی است. اگر فامیل‌های دنیایی‌ات از تو پیش پدر و مادر زمینی‌ات تشکر کنند، این شکر هیچ قیمتی ندارد: «لَمْ یُغْنِیَا عَنْكَ فَتِیلاً». چون حق خانواده آسمانی ات را ضایع کرده ای.

این شرک در اکثر افراد وجود دارد. این که می گوید: من نمی‌توانم به مجلس عروسی‌ دوستم نروم، چون ممکن است بدش بیاید یا ناراحت شوند. در واقع به خودت صدمه زده ای و سقوط می‌کنی و ارزشت پایین می‌آید. پس تو اصلاً منزلت نداری.

در عظمت اهل بیت از خود حضرت مجتبی (علیه‌السلام) نقل است که فرمودند: «إِنَّا یَوْمَ‏ الْقِیَامَةِ آخِذِینَ بِحُجْزَةِ نَبِیِّنَا وَ نَبِیُّنَا آخِذٌ بِحُجْزَةِ رَبِّهِ وَ إِنَّ الْحُجْزَةَ النُّورُ وَ شِیعَتُنَا آخذین بِحُجْزَتِنَا=، ما (اهل بیت) روز قیامت دست به دامان پیامبر هستیم و پیامبر دست به دامان خداست. منظور از دست به دامان، نور است و شیعیان ما دست به دامان ما هستند»، یعنی همه به هم متصل هستیم.

نجات و سقوط انسان، به نزدیکی و دوری از اهل بیت علیهم السلام بستگی دارد

حضرت می‌فرمایند: «مَنْ فَارَقَنَا هَلَكَ وَ مَنْ تَبِعَنَا لَحِقَ بِنا وَ الْتارِکُ لِوَلَایَتِنَا كَافِر وَ المُتَّبِعُ  لِوِلایَتِنَا مُؤْمِن‏ لَا یُحِبُّنَا كَافِرٌ وَ لَا یُبْغِضُنَا مُؤْمِنٌ وَ مَنْ مَاتَ وَ هُوَ مُحِبُّنَا كَانَ حَقّاً عَلَى اللهِ أَنْ یَبْعَثَهُ مَعَنَا= هر کس از ما جدا بشود، هلاک می‌شود و هر کس از ما تبعیت کند، به ما ملحق می‌شود. کسی که ولایت ما را رها می‌کند، کافر است. کسی که تابع ولایت ماست، او مؤمن است. کافر نمی‌تواند ما را دوست داشته باشد و مؤمن نمی‌تواند بغض ما را  داشته باشد. هر کس از دنیا برود و محبّ ما باشد، بر خدا واجب  است که او را با ما مبعوث کند».

 «نَحْنُ نُورٌ لِمَنْ تَبِعَنَا= ما نور کسی هستیم که تابع ماست»، یعنی اگر کسی تابع ما شد، نورانی است. او را روشنی می دهیم و هدایت و نورانیش می‌کنیم. «وَ هُدَی لِمَنِ اقْتَدَى بِنَا مَنْ رَغِبَ عَنَّا لَیْسَ مِنَّا وَ مَنْ لَمْ یَكُنْ مَعَنَا فَلَیْسَ مِنَ الْإِسْلَامِ فِی شَیْ‏ءٍ= مایۀ هدایت برای کسی هستیم که به ما اقتدا می‌کند. هر کس از ما روی برگرداند، از ما نیست و کسی که از ما نیست، هیچ بهره‌ای از اسلام ندارد».

«بِنَا فَتَحَ اللهُ الدِّینَ وَ بِنَا یَخْتِمُه‏=  خدا دین را با ما آغاز و با ما به پایان خواهد برد». چون خدا  اول معصومین علیهم السلام را آفرید، بعد ما را. از این رو، اینها را اصل ما قرار داده و مقام‌ ما مقام آنهاست و با دین می‌‌توانیم به آنها برسیم. پس دین آغاز و ختمش به برکت اهل بیت (علیهم‌السلام) است. 

«وَ بِنَا أَطْعَمَكُمُ اللهُ عُشْبَ الْأَرْضِ‏= خدا به وسیله ما سبزی‌های زمین را خوراک شما قرار داد». بیمارستانی که پزشک نداشته باشد، ارزشی ندارد. تمام خیرات بیمارستان به برکت پزشکش است. دانشگاه هم بدون استاد ارزشی ندارد. زمین نیز بدون متخصص معصوم، فلسفه خلقت ندارد. یعنی خلقتش معقول و مشروع و  حکیمانه نیست.

تنها سبزی‌های زمین نیست که به برکت اهل‌بیت خوراک ما هستند، بلکه هوا، آسمان، ستاره‌ها، کیهان، کهکشان، حیوانات، خلقت خودمان و همه چیز به برکت اهل بیت نصیب ما می‌شود.

«وَ بِنا مَنَّ اللهُ عَلَیكُم‏ مِنَ الغَرَقِ وَ بِنا یُنقِذُكُمُ اللهُ فی حَیاتِكُم و فِی قُبورِكُم وَ فی مَحشَرِكُم وَعِندَ الصِّراطِ والمیزانِ، وعِندَ ورودكم الجِنانَ= و به وسیله‌ی ما خداوند بر شما منت نهاده و شما را از غرق شدن نجات می‌دهد؛ و به وسیله‌ی ما خداوند در زندگی شما و در قبرهایتان و در هنگام حشر و نزد پل صراط و ترازوی سنجش اعمال و به هنگام وارد شدن به باغ‌های بهشت نجاتتان می‌دهد».

در برزخ هم به وسیله اهل بیت نجات پیدا می‌کنیم. در صحنه محشر، آنها به داد شما می‌رسند و نجاتمان می‌دهند. بعد از حشر در صراط هم آن‌ها به داد ما می‌رسند. در محاسبات هم همینطور است و هنگام ورود به بهشت آن‌ها کنار ما هستند. این اوج مهربانی ائمه معصومین نسبت به ماست. پس بد است که آن‌ها این‌گونه پای کار باشند و ما نباشیم. بد است که فقط به دنبال داستان زندگی‌ خودمان باشیم، امّا امام زمان در بین ما غریب و مظلوم باشد. پس کاری کنیم که هنگام وفات حضرت ما را تأیید کند.

یکی از توصیه‌های مهم امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) در این روایت این است که یک سفر طولانی در راه دارید. از اینجا که وفات پیدا کنید، باید تا قیامت تنهای تنها این مسیر را طی کنید. پس به خاطر هیچ کس گناه نکنید. با آدم‌ها به گونه‌ای پیوند نخورید که به‌خاطرشان جهنمی شوید. چون باید سفر قیامت را تنها طی کنید. آنهایی که به خاطرشان معصیت کردیم، هیچ وقت به دادتان نمی‌رسند.

«آهِ‏ مِنْ‏ قِلَّةِ الزَّادِ وَ طُولِ الطَّرِیق‏= آه از کمی زاد و توشه و طولانی بودن راه». وقتی انسان بفهمد که باید سفر طولانی را به تنهایی طی کند، غم دلش را می‌گیرد. چون اگر آماده نباشد و نور نداشته باشد، واویلاست.

مار و عقرب های برزخ برای این است که تو در زندگیت اینطور بوده ای که همه را زدی. یکسره غر و نق، بداخلاقی، تندی و تیزی، زودرنجی، حساسیت و تیکه انداختن داشتی. حالا در آنجا نمی‌توانی اینها را از خودت دور کنی. چون ظهور خودت هستند. پس، از فرصت دنیا برای توشه گرفتن آخرت استفاده کنیم.

قا/252

امامت/امام حسن مجتبی علیه السلام