خودشناسی کلید سعادت انسان

عناوین مورد بحث در این جلسه:

• تنها راه شناخت کامل حق تعالی، شناخت انسان است.
• کلید همه خوشبختی ها معرفت نفس و کلید همه بدبختی ها عدم شناخت خویشتن است.
• ریشه همه مشکلات روحی و جسمی انسان در عدم شناخت صحیح بشر از خویش است و برای درمان، نیاز به متخصصی دارد که او را خوب بشناسد.
• تنها فضائل اخلاقی و معنوی است که میتواند ضامن جاودانگی یک پیوند باشد
• شیطان عاملی موثر برای تولید تضاد در زندگی ما و همچنین باعث رشد و تقرب به خداوند است
• مهارتهای علوم دینی بدون شناخت خویش کاربردی نمی باشد.

به گزارش منتظران منجی «عج»، در  جلسه اول از بحث  «انسان و ایمان» كه در تاریخ 92/6/17 برگزار شد، استاد محمد شجاعی به  ایراد سخن پرداختند که شرح آن در زیر می آید:

سرمنشأ همه خیرات و برکات، خودشناسی است. اینکه من کیستم؟ از کجا آمدم؟ برای چه خلق شدم؟ تفاوت من با حیوانات یا فرشتگان چیست؟

ریشه همه مشکلات روحی و جسمی انسان در عدم شناخت صحیح بشر از خویش است و برای درمان، نیاز به  متخصصی دارد که او را خوب بشناسد.

خودشناسی کلید سعادت

انسان کاملترین مخلوق و ظهور خداوند است و تنها راه شناخت کامل حق تعالی، شناخت انسان است. حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند: (مَن عَرَفَ نَفسَه فَقَد عَرَفَ رَبَّه) هر کس خودش را بشناسد، پروردگار خودش را هم می شناسد. انسان در دو بعد معرفت و عمل (خوشبختی دنیا و آخرت) به خودشناسی احتیاج دارد. حضرت در روایتی دیگر می فرمایند: که نسبت به خودت جاهل نباش چون کسی که خودش را نمی شناسد، هیچ چیز را نمی شناسد.

پس سر منشأ همه خیرات و برکات، خودشناسی است، اینکه من کیستم؟ از کجا آمدم؟ برای چه خلق شدم؟ تفاوت من با حیوانات یا فرشتگان چیست؟ علت حضور من در زمین چه بوده است؟ اساس ارتباط من با الله و وجوب پذیرش دین در چیست؟ .... تا وقتی که این سوالات پاسخ داده نشود، هیچ چیز روشن نیست. کلید همه خوشبختی ها معرفت نفس و کلید همه بدبختی ها عدم شناخت خویشتن است.

آسیب شناسی

شناخت علوم دیگر بدون انسان شناسی شاید سبب آبادانی و رونق دنیای انسان گردد، اما به طور قطع او را به سعادت ابدی نخواهد رساند. آمار جهانی فقر و فساد نشان دهنده این است که دستاورد علم بدون شناخت انسان تنها آسایش است نه آرامش. خوشبختی بشر تنها در گرو تجمیع این دو عامل اساسی است، بشر تلاش می کند تا انسانی را به خوشبختی برساند که از آن شناخت کاملی ندارد. بیش از یک سوم مردم کشور ما با بهترین سرمایه­ های انسانی، مشکلات روحی و روانی بسیاری دارند به طوریکه از هر چهار ازدواج، سه ازدواج با شکست (جدایی/ طلاق عاطفی) روبرو می شود. در بعد سلامت نیز با تمام پیشرفت های انسان، آمار بیماریها به شدت در حال افزایش است. به عنوان مثال در کشور ما هر ساله حدود هشت هزار و پانصد نفر به بیمارانی که سرطان سینه دارند، افزوده می گردد. همچنین سن سکته تا  اول انقلاب، شصت و پنج سال بود، در حالی که هم اکنون به زیر سی سال رسیده است. آمار جهانی نشان داده که بیشترین معضلات فکری و روحی، در متمولین و افشار تحصیل کرده است و این نشان می دهد که ثروت و تحصیلات نیز تولید شادی و آرامش نمی کند.

ریشه همه مشکلات روحی و جسمی انسان در عدم شناخت صحیح بشر از خویش است و برای درمان، نیاز به متخصصی دارد که او را خوب بشناسد. انسان فقط در سایه ارتباط با آن متخصصان به خودشناسی نائل شده و طبق فرموده قران با شادی و آرامش و خشکاندن ریشه افکار منفی به خوشبختی دنیا و آخرت می رسد.

نقش اسلام در خودشناسی

تنها اسلام، انسان را به گونه ­ای تربیت می کند که در تمام حوادث شاد بوده و نه تنها از پرخاشگری، فقر عاطفه، حساسیت، زودرنجی، اضطراب، حسادت، بدبینی و ... دور می ماند بلکه می تواند در کمال آرامش با مهرورزی و عشق، میلیونها انسان را از محبت خویش سیراب نماید. این شعار نیست، تعریف خالق انسان از انسان است و همان خالق، پیامبری مبعوث می کند که نشانه مومن را عشق به خانواده می داند. اگر از انسانها در مورد عملکردشان در گذشته که بدون مشورت با متخصصان دینی  صورت گرفته سوال شود، اکثر آنان انتخاب دیگری در ازدواج، رشته تحصیلی، شغل، دوست و سبک زندگی خواهند داشت و این نشان میدهد که انسان بر خلاف سعادت خویش،  مصرانه تصمیمات اشتباه زیادی گرفته است. روانشناسان معتقدند در طول زندگی مشترک، جذابیت های ظاهری فرد از قبیل زیبایی، ثروت، تحصیلات و موقعیت اجتماعی، بیش از پانزده ماه دوام ندارد و با سپری شدن آن، تنها فضائل اخلاقی و معنوی است که میتواند ضامن جاودانگی یک پیوند باشد. الگوی ما پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند که می فرمایند: خدایا در بهشت نیز خدیجه را نصیب من فرما.

نقش مدیریت در خودشناسی

لازمه­ مدیریت بر خویشتن، شناخت است. با شناخت می توانیم، آرامش و شادی مان را مدیریت کرده و کینه­، حسادت، بدبینی، اضطراب، عصبانیت، افکار منفی و یاس خود را کنترل کنیم. نتیجه عدم کنترل هر کدام، با فشار قبر آغاز و به صدها سال عذاب در برزخ و گاهی قیامت و بعد از آن، منتهی خواهد شد. بنابراین به جای گفتن این جمله معرف "دست خودم نیست" به دنبال رفع ابهامات و خشکاندن ریشه مشکلات در درون خود باشیم.

همه ما با این سوالات روبرو می شویم:

منشا این بیماری ها، ناآرامی و افکار منفی من چیست؟
چگونه می توانم افکار منفی را از خویش دور نمایم؟
چگونه می توانم انسانی شاد و آرام بوده و از دارایی هایم لذت ببرم؟
چگونه می توانم در سخت ترین حادثه ها، با آرامش روبرو شوم؟
چگونه می توانم مانند انسانهای برجسته با کنترل غضب، حسادت یا شهوت به الله برسم؟

برای رسیدن به پاسخ سوالات فوق، تامل در نکات زیر و رعایت آنها چاره ساز می باشد:

انسان وقتی با خود حقیقی اش آشتی نباشد، با هیچ چیز نمی تواند آشتی نماید. وقتی با خودش قهر باشد، با خدایش، با همسرش، با اطرافیانش، با جامعه و با خود حقیقی اش هم قهر است. پس قدم اول آشتی است.
انسان ها باید بیاموزند خوشبختی در درون آنهاست و منشأ تمام شادیها، قدرتها و آرامشها در خود حقیقی اش است. با دست یابی به کانون قدرت می توانیم، درست تصمیم بگیریم و در صورت ارتکاب گناه، دوباره به سمت نور بازگردیم.
باید نگاهمان را به خداوند تغییر دهیم. متاسفانه اغلب انسانها با کوچکترین شکست در زندگی به ضعف ارتباط با خداوند دچار می گردند. خداوند تا زمانی برای آنان عزیز است که زندگی بر وفق مرادشان باشد لذا در آموزه­ های دینی ما هیچ چیز به اندازه انسان شناسی اهمیت ندارد، حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند: اگر کسی خودش را نشناسد هیچ چیز را نشناخته است، همچنین در جای دیگر می فرمایند: (کَفی بِالمَرءِ جَهلاً اَن یَجهَلَ نَفسَه) برای جاهل بودن یک نفر همین بس که خودش را نشناسد. کسی که خودش را نمی شناسد در همه گمراهی ها و جهالت ها سقوط می کند.

توجه به این نکته که خداوند دنیا را به گونه ای آفریده که جریانات منفی می توانند عامل اوج او باشند و او می تواند از آن جریانات مخالف ، نردبانی برای پروازش درست کند، مانند بادبادکی که با وزش باد اوج می گیرد. اما متاسفانه ما به جای استفاده از جریانات منفی در جهت اوج گیری و قدرت یابی، زمین گیر و غصه دار میشویم. انسان در تضادهای ارتباطی با دیگران می تواند زیبایی های بسیاری را جذب نماید. اگر چنین تضادهایی در زندگی انسان رخ ندهد، امکان رشد او وجود ندارد. انسان ها باید بیاموزند همان گونه که از لذتها و زیبایی های زندگی لذت می برند، باید در مشکلات نیز احساس خوشبختی نمایند. شیطان عاملی موثر برای تولید تضاد در زندگی ما و همچنین باعث رشد و تقرب به خداوند است.
انسان قدرتی به نام تبدیل دارد و می تواند مانند مهندس بازیافت، زباله را تبدیل به ثروت کند. خدا انسان را به سیستمی مجهز کرده که می تواند همه آلودگی هایی که در پیرامون او به واسطه شیطان، خود، خانواده، دوستان و ... تولید می شود را به ثروتهای بزرگ مثل نورانیت، قدرت، شادی و آرامش تبدیل کند. با شناخت توانایی های خود می توانیم سیستم بازیافتمان را فعال کنیم. ما باید وقت و هزینه صرف کنیم تا بتوانیم به این علم دست یافته و از آن بهره بگیریم تا زندگی مان در امان باشد. به عنوان مثال با چنین مهارتی می توانیم یک ازدواج ناموفق را به ازدواجی موفق تبدیل کرده و به روزهای زندگی خویش رنگ آرامش و شادی بزنیم.
دانستن این واقعیت مهم که افکار منفی متعلق به شما نیست و شیطان با ایجاد این افکار، دارایی های شما را نشانه می گیرد، می تواند عاملی برای رویارویی قدرتمندی با شیطان باشد. فراموش نکنیم که شیطان با حمله های جلو، عقب، راست و چپ انسان را فلج می کند، پس حمله های او را با ضدحمله های خود، دفع کنیم.
ما ضعیفیم چون از خانواده­ آسمانی مان فاصله گرفته و از اصلمان که خدا و ائمه اطهار است، دور مانده ایم. به همین سبب می توانیم به خاطر امورات کاملا ساده و پیش پا افتاده با دیگران درگیر شویم، اگر کسی به ما سلام ندهد احساس حقارت می کنیم، اگر در ازدواج جواب منفی بگیریم به هم میریزیم و احساس بدبختی می کنیم. چون قیمت و ارزش جاودانه­ مان را نشناخته ایم. حضرت زینب و سیدالشهدا خانواده آسمانی ما هستند. در عاشورا هر چه فشار بیشتر می شد شادتر میشدند، هر چه تعداد شهیدان بیشتر می شد، آرامش و شادیشان افزون می گشت. اگر ما باور کنیم حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) مادر حقیقی ماست، می توانیم از ارتباط با ایشان لذت برده و در مشکلاتمان از آنها کمک بگیریم.
شناخت و انس با قرآن داروی دیگری برای دردهای ماست. همانطور که فرموده اند: قرآن شراب مؤمن است، اما برای لذت بردن از این شراب، ابتدا باید خود را شناخت. وقتی تو خودت را نمیشناسی، نمیتوانی با این شراب ارتباط برقرار بکنی.
 ما با انتخاب ها، افکار، رفتار و ارتباطات نادرست، آرامش و شادی را از خودمان سلب می کنیم. حتی انتخاب یک موسیقی تاثیر بسیار زیادی در شادی ما دارد. امام کاظم(علیه السلام) می فرمایند: (مَن اِغتَمَ کانَ لِلغَمِ اَهلا) یک آدم غصه ­خور لیاقتش هم غصه است.
یادمان باشد تمام دنیا برای ما آفریده شده است و این نشانگر قدر و قیمت انسان است. خداوند می فرمایند: (سَخَّرَ لَكُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ) هر چه در آسمانهاست و هر چه در زمین هست من برای شما خلق کردم. ماه، خورشید، ستاره­ ها، کیهان ها، کهکشان ها فرشته­ ها، حیوانات، گیاهان و همه و همه. پس ما برای چیزهایی غصه میخوریم که آنها برای ما خلق شدند نه ما برای آنها. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: (مَن بَکی عَلَی الدُنیا دَخَلَ النّار) کسی که دنیا بر دنیا بگرید، داخل جهنم میشود.
مهارت های علوم دینی بدون شناخت خویش کاربردی نمی باشد. وقتی انسان از خود شناخت ندارد، در برقراری ارتباط با الله ضعیف است و شرکت در کلاس و حوزه نیز برای یادگیری توحید، نبوت، امامت، احکام، قرآن، تفسیر و ... بی فایده است.
در نظر گرفتن این موهبت الهی که تمام خطاهای انسان قابل جبران است و می تواند تمام اشتباهات سالهای گذشته را جبران کند. بنابراین تا در رحم دنیا هستیم بیماریهای روح مان را درمان کنیم تا سالم به آخرت متولد شویم. انشاالله

نقش خودشناسی در تربیت فرزند

  تنها راه برای داشتن فرزندی صالح، خودشناسی است. انسان با رعایت اصول می تواند با تقویت پنچ ژن سلامت و زیبایی، هوش، عقل، دین و اخلاق در فرزند، دِین خود را به جامعه اش ادا نماید؛ و نه تنها از آلودگی های جامعه آسیب ندیده بلکه با نورانیت خود، شادی و آرامش را به خود، خانواده و جامعه هدیه نماید.

انتخاب همسر مناسب که منجر به انتخاب پدر یا مادر مناسب می شود.
مراقبت های قبل بارداری توسط پدر و مادر.
مراقبت های بارداری مادر.
تربیت صحیح فرزند در سه دوره اصلی زندگی ایشان.

مطالب بیشتر:

پای درس استاد

مجموعه سخنرانی های استاد محمد شجاعی

مجموعه کتابهای استاد محمد شجاعی