خلاصه سفارش أمیر المؤمنین علی علیه السّلام به کمیل

اى كمیل! هر روز را به نام خدا آغاز نما و نامش را بر زبان جارى ساز و بگو: «لا حول و لا قوّة إلّا باللَّه» و بر خدا توكّل كن و از ما یاد نما و اسم‏هاى ما را ذكر كن و بر ما درود فرست و آن را بر خود و هر چه مورد عنایت توست بچرخان تا از شر آن روز در امان باشى ان شاء اللَّه.

به نام خدا

ای کمیل! هر روز را به نام خدا آغاز نما و نامش را بر زبان جاری ساز و بگو: «لا حول و لا قوّة إلّا باللَّه» و بر خدا توکّل کن و از ما یاد نما و اسم‌های ما را ذکر کن و بر ما درود فرست و آن را بر خود و هر چه مورد عنایت توست بچرخان تا از شر آن روز در امان باشی ان شاء اللَّه.

ترجمه متن عربی:

ای کمیل! هر روز را به نام خدا آغاز نما و نامش را بر زبان جاری ساز و بگو: «لا حول و لا قوّة إلّا باللَّه» و بر خدا توکّل کن و از ما یاد نما و اسم‌های ما را ذکر کن و بر ما درود فرست و آن را بر خود و هر چه مورد عنایت توست بچرخان تا از شر آن روز در امان باشی ان شاء اللَّه. ای کمیل! همانا خداوند، رسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله را تربیت کرد و پیامبر نیز به تربیت من پرداخت و من هم مؤمنان را تربیت کنم و آداب [زندگی] را برای مردم گرامی به ارث گذارم. هیچ دانشی نیست مگر آن که من آن را افتتاح نمایم و هیچ رازی نیست مگر آن که امام قائم علیه السّلام [با پرده‌برداری] آن را به پایان رساند. ای کمیل! [عترت پیامبر] خاندانی هستند که از یک دیگرند و خدا شنوا و داناست. ای کمیل! [مطالب و مسائل را] جز از ما از کسی دیگر مگیر تا از ما به شمار آیی. ای کمیل! هیچ حرکتی نیست مگر آن که تو به شناخت آن نیازمندی. ای کمیل! چون غذا صرف کنی نام خدا را بر زبان به یار که با نام او هیچ دردی زیان نرساند و در نام او درمان هر بدی
و آفتی است.

ای کمیل! «هم خوراک» برای خود دعوت کن و بخل مورز؛ زیرا هرگز تو چیزی به کسی روزی ندهی و خدا به این کار [بدون تلاش] تو ثواب شایان ارزانی نماید؛ [پس با هم خوراک خود] خوش رفتار باش و [بر سر سفره] جای مناسب و راحت در اختیارش گذار و به خدمتکار خود بدگمان مباش. ای کمیل! هنگام صرف غذا، خوردنت را آن قدر طول ده تا هم غذای تو سیر شود و دیگری نیز از آن روزی بهره‌مند گردد.
ای کمیل! چون خوردن غذا را به انجام رساندی، خدا را بر آنچه به تو روزی ارزانی داشته سپاس گوی و این سپاسگویی را با صدای بلند انجام ده تا دیگری هم سپاس گوید و به این طریق پاداش تو افزون گردد.

ای کمیل! معده خود را از غذا پر و سنگین مساز و جایی هم برای آب بگذار و میدانی نیز به باد بده [تا تنفّس خوبیانجام گیرد] و تا تو را اشتهایی است دست از خوردن بکش که اگر چنین کنی غذا بر تو گوارا گردد؛ پس همانا تندرستی در سایه کم خوری و کم نوشی به دست آید.

ای کمیل! برکت در مال کسی است که زکات پردازد و مؤمنان را یاری نماید و با خویشاوندان ارتباط برقرار سازد.

ای کمیل! به خویشاوند مؤمنت بیش از دیگر مؤمنان عطا نما و نسبت به آنان مهربان‌تر باش و بیشتر توجّه کن و به مستمندان صدقه ده.

ای کمیل! آن که دست نیاز به سویت گشاد محرومش مساز هر چند به نیم حبّه انگور یا خرما باشد؛ زیرا صدقه نزد خدا رشد و نموّ می‌نماید.

ای کمیل! نیکوترین زیور مؤمن تواضع است و جمال او پاکدامنی و شرفش عمیق فهمیدن دین و عزّتش ترک بگو و مگو و هیاهوست.

ای کمیل! در هر صنفی، گروهی برتر از گروه دیگرند؛ پس مبادا با فرومایگان آن‌ها به مناظره پردازی و درگیر شوی و هر چند به تو بد گویند، تحمّل کن و از آن کسانی باش که خداوند ایشان را چنین توصیف فرموده است: «… چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به ملایمت پاسخ می‌دهند» [سوره فرقان (25)، آیه 63].

ای کمیل! در هر حال حقّ بگو و با تقوا پیشگان دوستی کن و از تبهکاران دوری گزین و از منافقان کناره گیر و با خیانتکاران معاشرت مکن.

ای کمیل! در خانه ستمکاران را مکوب که با آن‌ها درآمیزی و همکار شوی و مبادا آنان را تعظیم نمایی و در مجالسشان شاهد صحنه‌هایی باشی که خشم خدا را شامل حالت نماید و اگر مجبور شدی در مجالسشان حضور یابی همواره به ذکر خدا پرداز و به او توکّل کن و از گزندشان به خدا پناهنده شو و چشم از [صحنه‌های گناه انگیز] آنان برگیر و سر به زیر باش و به دل کردار آنان را منکر بدان و چنان به تعظیم خداوند آوایت را بلند کن تا بشنوند؛ زیرا تو به این طریق مورد حمایت و تأیید [خدا] قرار گیری و از گزندشان رهایی یابی.

ای کمیل! همانا بهترین چیزی که بندگان پس از اقرار به خدا و حقّانیّت اولیایش، به درگاه الهی به عنوان نمونه تقدیم نمایند، پاکدامنی و بردباری و پایداری است.

ای کمیل! تنگدستی خود را بر مردم نمایان مساز و با عزّت و پنهان سازی به خاطر خشنودی خدا، شکیبایی پیشه کن. ای کمیل! اشکالی ندارد که راز خود را به برادرت بازگویی، امّا برادر تو کیست؟ برادر تو آن کس است که در سختی تو را وانگذارد و هنگام کشانده شدن به گناه [برای نجات تو از آن وضعیّت] از
پای ننشیند و بدون درخواست تو نیاز تو را برآورده سازد و در کارت تنهایت رها نکند تا تو به او اعلام نیاز کنی؛ پس اگر چنین برادری تمایل به گمراهی پیدا کرد او را اصلاح کن.
ای کمیل! مؤمن آینه مؤمن است؛ زیرا به دقت او را می‌نگرد تا نیاز او را دریابد و آن را برآورده نماید و به زیباسازی حال و وضع او پردازد.

ای کمیل! مؤمنان برادرند و در نظر برادر چیزی عزیزتر از برادرش نباشد. ای کمیل! اگر برادرت را دوست نداشته باشی برادر به حساب نیایی؛ زیرا مؤمن کسی است که سخن ما را بگوید. پس هر کس از این اصل تخلّف ورزد در باره ما کوتاهی کرده است و هر کس در باره ما کوتاهی نماید از ما به شمار نیاید و هر کس در شمار ما نباشد در قعر دوزخ جا دارد. ای کمیل! هر که دردی در سینه داشته باشد از آن دم زند؛ پس هر کس که از [درد محبّت و ولایت] ما دم زد و از تو خواست که نهانش داری، مبادا آن راز را آشکار سازی که افشای آن توبه بردار نیست و چون توبه نباشد سرانجام کار با آتش شعله‌ور باشد.

ای کمیل! فاش ساختن راز آل محمّد صلّی اللَّه علیه و آله جبران پذیر نیست و از کسی قابل تحمّل نمی‌باشد و آنچه را با تو در میان نهاده‌اند جز به مؤمن اهل یقین بازگو مکن.
ای کمیل! در هر سختی و مشکلی بگو «لا حول و لا قوّة إلّا باللَّه» تا آن مشکل و سختی برطرف شود و نزد هر نعمتی بگو «الحمد للَّه» تا افزون گردد و چون روزی‌هایت دیر رسید استغفار کن تا [خدا] در آن‌ها گشایش دهد.

ای کمیل! در سایه ولایت ما خود را از شریک شدن شیطان در مال و فرزندت، نجات بخش. ای کمیل! به راستی که ایمان ثابت و عاریت دارد؛ پس بر حذر باش که از افرادی که ایمانشان عاریتی است به شمار آیی و همانا ایمان سزاوار است که ثابت باشد تا در سایه آن در راه روشنی بروی که تو را به کژی نکشاند و از راهت به در نبرد. ای کمیل! در واجب رخصت ترک نیست و در مستحب سختگیری نیست. ای کمیل! همانا گناهانت بیش از کارهای خوب توست و غفلت تو بیش از هشیاری و یادآوری است و نعمت خدا بر تو بیش از کردار توست.

ای کمیل! تو خالی از نعمتهای خدا و عافیت او نیستی؛ پس در هیچ حال از حمد و تمجید و تسبیح و تقدیس [و شکرگزاری] و یاد او دست بر ندار و خود را از آن‌ها خالی مگردان. ای کمیل! مبادا از کسانی باشی که خدا در باره آن‌ها فرموده: «خدا را فراموش کردند و او نیز آنان را دچار خود فراموشی ساخت» [سوره حشر (59)، آیه 19]. و آنان را فاسق دانسته؛ پس آنان از گروه فاسق‌اند. ای کمیل! مهم آن نیست که نماز بگزاری و روزه بداری و صدقه دهی، مهم و قابل توجّه آن است که نماز با دلی پاک و عملی خداپسندانه و خشوعی کامل انجام گیرد و بنگر در چه نماز می‌گزاری و بر چه نماز می‌خوانی و اگر [آن لباس و مکان نماز] از راه درست و حلال نباشد قبول نیست. ای کمیل! از زبان آنچه در دل است می‌تراود و دل به خوراک قوام گیرد؛ پس خوب بنگر که جسم و جان تو از چه چیز تغذیه می‌شوند؛ پس اگر آن حلال نباشد، خداوند تسبیح و سپاس تو را نمی‌پذیرد. ای کمیل! بفهم و بدان که به هیچ یک از مردم اجازه خودداری از امانت پردازی را نداده‌ایم؛ پس هر که چنین اجازه‌ای را از ما روایت نماید، ادّعای بیهوده کرده و گناه نموده است و به سبب دروغی که ساخته سزایش دوزخ است. سوگند می‌خورم که از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله ساعتی پیش از ارتحالش شنیدم که سه بار به من فرمود: «ای ابا الحسن! امانت را به نیکوکار و تبهکار بازگردان، چه زیاد باشد و چه کم، حتّی اگر نخ و سوزن باشد»! ای کمیل! جهاد نیست مگر به فرمان امام عادل و گرفتن غنیمت جنگی حلال نیست مگر با اجازه امام فاضل. ای کمیل! اگر پیامبری ظهور نمی‌کرد و در روی زمین مؤمن متّقی می‌بود در دعوت خود راه نادرست می‌رفت یا درست؟ بلکه به خدا سوگند که راه نادرست را در پیش می‌گرفت تا وقتی که خداوند به آن کار منصوبش نماید و اهل و شایسته آن منصب سازد. ای کمیل! دین از آن خداست و خداوند از هیچ کس قیام به آن را نپذیرد مگر آن که رسول باشد یا نبیّ یا وصیّ.

ای کمیل! آن مقام الهی، همان نبوّت است و رسالت و امامت و جز آن مقامی نیست مگر دوستداران پیرو یا سرگردانان بدعت گذار؛ همانا خداوند از تقوا پیشگان می‌پذیرد. ای کمیل! به راستی خدا بزرگوار و بردبار و بزرگ و مهربان است. ما را به اخلاق خویش رهنمایی کرده و فرموده آن را به دست آوریم و مردم را به آن واداریم. به طور قطع، ما آن شیوه را در پیش گرفتیم و بدون نفاق و خالصانه آن را به اجرا درآوردیم و بدون تکذیب، تصدیق نمودیم و بدون تردید، قبول کردیم. ای کمیل! به خدا سوگند من چاپلوس و تملّق‌گو نیستم تا از من فرمان برند و آرزو برآورده ساز نیستم تا از من نافرمانی ننمایند و به خوراک [نامشروع] اعراب علاقه‌ای ندارم تا حکومت مؤمنان را به من واگذارند و امیر مؤمنان خطابم سازند.

ای کمیل! آن کس که از دنیای فانی بهره‌ای برد، آن بهره زوال پذیر و پشت کننده است ولی ما از آخرت پایدار و فناناپذیر بهره مندیم.

ای کمیل! به راستی مقصد همگان آخرت است و آنچه ما از آخرت شیفته آن شده‌ایم خشنودی خدا و درجات عالی بهشت است که هر کس متّقی باشد آن را به ارث می‌برد. ای کمیل! هر که نتواند در بهشت منزل گزیند او را به عذابی دردناک و رسوایی همیشگی مژده بخش. ای کمیل! من خدا را بر توفیق او و در هر حال و شرایطی سپاسگزارم، اینک هر زمان که خواستی برخیز.

متن عربی

یَا كُمَیْلُ سَمِّ كُلَّ یَوْمٍ بِاسْمِ اللَّهِ وَ قُلْ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَ اذْكُرْنَا وَ سَمِّ بِأَسْمَائِنَا وَ صَلِّ عَلَیْنَا وَ أَدِرْ بِذَلِكَ عَلَى نَفْسِكَ‏ وَ مَا تَحُوطُهُ عِنَایَتُكَ تُكْفَ شَرَّ ذَلِكَ الْیَوْمِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ یَا كُمَیْلُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَدَّبَهُ اللَّهُ وَ هُوَ ع أَدَّبَنِی وَ أَنَا أُؤَدِّبُ الْمُؤْمِنِینَ وَ أُوَرِّثُ الْآدَابَ الْمُكْرَمِینَ یَا كُمَیْلُ مَا مِنْ عِلْمٍ إِلَّا وَ أَنَا أَفْتَحُهُ وَ مَا مِنَ سِرٍّ إِلَّا وَ الْقَائِمُ ع یَخْتِمُهُ یَا كُمَیْلُ‏ ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ‏ یَا كُمَیْلُ لَا تَأْخُذْ إِلَّا عَنَّا تَكُنْ مِنَّا یَا كُمَیْلُ مَا مِنْ حَرَكَةٍ إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْتَاجٌ فِیهَا إِلَى مَعْرِفَةٍ یَا كُمَیْلُ إِذَا أَكَلْتَ الطَّعَامَ فَسَمِّ بِاسْمِ الَّذِی لَا یَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ دَاءٌ وَ فِیهِ شِفَاءٌ مِنْ كُلِّ الْأَسْوَاء یَا كُمَیْلُ وَ آكِلِ الطَّعَامَ وَ لَا تَبْخَلْ عَلَیْهِ فَإِنَّكَ لَنْ تَرْزُقَ النَّاسَ شَیْئاً وَ اللَّهُ یُجْزِلُ لَكَ الثَّوَابَ بِذَلِكَ أَحْسِنْ عَلَیْهِ خُلُقَكَ وَ ابْسُطْ جَلِیسَكَ‏ وَ لَا تَتَّهِمْ خَادِمَكَ یَا كُمَیْلُ إِذَا أَكَلْتَ فَطَوِّلْ أَكْلَكَ لِیَسْتَوْفِیَ مَنْ مَعَكَ وَ یُرْزَقَ مِنْهُ غَیْرُكَ یَا كُمَیْلُ إِذَا اسْتَوْفَیْتَ طَعَامَكَ فَاحْمَدِ اللَّهَ عَلَى مَا رَزَقَكَ وَ ارْفَعْ بِذَلِكَ صَوْتَكَ یَحْمَدْهُ سِوَاكَ فَیَعْظُمُ بِذَلِكَ أَجْرُكَ یَا كُمَیْلُ لَا تُوقِرَنَّ مَعِدَتَكَ طَعَاماً وَ دَعْ فِیهَا لِلْمَاءِ مَوْضِعاً وَ لِلرِّیحِ مَجَالًا وَ لَا تَرْفَعْ یَدَكَ مِنَ الطَّعَامِ إِلَّا وَ أَنْتَ تَشْتَهِیهِ فَإِنْ فَعَلْتَ ذَلِكَ فَأَنْتَ تَسْتَمْرِئُهُ‏فَإِنَّ صِحَّةَ الْجِسْمِ مِنْ قِلَّةِ الطَّعَامِ وَ قِلَّةِ الْمَاءِ یَا كُمَیْلُ الْبَرَكَةُ فِی مَالِ مَنْ آتَى الزَّكَاةَ وَ وَاسَى الْمُؤْمِنِینَ وَ وَصَلَ الْأَقْرَبِینَ‏ یَا كُمَیْلُ زِدْ قَرَابَتَكَ الْمُؤْمِنَ عَلَى مَا تُعْطِی سِوَاهُ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ كُنْ بِهِمْ أَرْأَفَ وَ عَلَیْهِمْ أَعْطَفَ وَ تَصَدَّقْ عَلَى الْمَسَاكِینِ یَا كُمَیْلُ لَا تَرُدَّ سَائِلًا وَ لَوْ مِنْ شَطْرِ حَبَّةِ عِنَبٍ أَوْ شِقِّ تَمْرَةٍ فَإِنَّ الصَّدَقَةَ تَنْمُو عِنْدَاللَّهِ یَا كُمَیْلُ أَحْسَنُ حِلْیَةِ الْمُؤْمِنِ التَّوَاضُعُ وَ جَمَالُهُ التَّعَفُّفُ وَ شَرَفُهُ التَّفَقُّهُ وَ عِزُّهُ تَرْكُ الْقَالِ وَ الْقِیلِ‏یَا كُمَیْلُ فِی كُلِّ صِنْفٍ قَوْمٌ أَرْفَعُ مِنْ قَوْمٍ فَإِیَّاكَ وَ مُنَاظَرَةَ الْخَسِیسِ مِنْهُمْ وَ إِنْ أَسْمَعُوكَ وَ احْتَمِلْ وَ كُنْ مِنَ الَّذِینَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ- وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً یَا كُمَیْلُ قُلِ الْحَقَّ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ وَادِّ الْمُتَّقِینَ وَ اهْجُرِ الْفَاسِقِینَ وَ جَانِبِ الْمُنَافِقِینَ وَ لَا تُصَاحِبِ الْخَائِنِینَ یَا كُمَیْلُ لَا تَطْرُقْ أَبْوَابَ الظَّالِمِینَ‏ لِلِاخْتِلَاطِ بِهِمْ وَ الِاكْتِسَابِ مَعَهُمْ وَ إِیَّاكَ أَنْ تُعَظِّمَهُمْ وَ أَنْ تَشْهَدَ فِی مَجَالِسِهِمْ بِمَا یُسْخِطُ اللَّهُ عَلَیْكَ وَ إِنِ اضْطُرِرْتَ إِلَى حُضُورِهِمْ فَدَاوِمْ ذِكْرَ اللَّهِ وَ التَّوَكُّلَ عَلَیْهِ وَ اسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنْ شُرُورِهِمْ وَ أَطْرِقْ عَنْهُمْ وَ أَنْكِرْ بِقَلْبِكَ فِعْلَهُمْ وَ اجْهَرْ بِتَعْظِیمِ اللَّهِ تُسْمِعْهُمْ فَإِنَّكَ بِهَا تُؤَیَّدُ وَ تُكْفَى شَرَّهُمْ یَا كُمَیْلُ إِنَّ أَحَبَّ مَا تَمْتَثِلُهُ الْعِبَادُ إِلَى اللَّهِ بَعْدَ الْإِقْرَارِ بِهِ وَ بِأَوْلِیَائِهِ التَّعَفُّفُ وَ التَّحَمُّلُ وَ الِاصْطِبَارُ یَا كُمَیْلُ لَا تُرِ النَّاسَ إِقْتَارَكَ وَ اصْبِرْ عَلَیْهِ احْتِسَاباً بِعِزٍّ وَ تَسَتُّرٍ یَا كُمَیْلُ لَا بَأْسَ أَنْ تُعْلِمَ أَخَاكَ سِرَّكَ وَ مَنْ أَخُوكَ أَخُوكَ الَّذِی لَا یَخْذُلُكَ عِنْدَ الشَّدِیدَةِ وَ لَا یَقْعُدُ عَنْكَ عِنْدَ الْجَرِیرَةِ وَ لَا یَدَعُكَ حَتَّى تَسْأَلَهُ وَ لَا یَذَرُكَ وَ أَمْرَكَ حَتَّى تُعْلِمَهُ فَإِنْ كَانَ مُمِیلًا فَأَصْلِحْهُ‏ یَا كُمَیْلُ الْمُؤْمِنُ مِرْآةُ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّهُ یَتَأَمَّلُهُ فَیَسُدُّ فَاقَتَهُ وَ یُجْمِلُ حَالَتَهُ یَا كُمَیْلُ‏ الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ وَ لَا شَیْ‏ءَ آثَرُ عِنْدَ كُلِّ أَخٍ مِنْ أَخِیهِ‏یَا كُمَیْلُ إِنْ لَمْ تُحِبَّ أَخَاكَ فَلَسْتَ أَخَاهُ إِنَّ الْمُؤْمِنَ مَنْ قَالَ بِقَوْلِنَا فَمَنْ تَخَلَّفَ عَنْهُ قَصَّرَ عَنَّا وَ مَنْ قَصَّرَ عَنَّا لَمْ یَلْحَقْ بِنَا وَ مَنْ لَمْ یَكُنْ مَعَنَا فَ فِی الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ یَا كُمَیْلُ كُلُّ مَصْدُورٍ یَنْفِثُ‏فَمَنْ نَفَثَ إِلَیْكَ مِنَّا بِأَمْرٍ أَمَرَكَ بِسَتْرِهِ فَإِیَّاك‏ أَنْ تُبْدِیَهُ وَ لَیْسَ لَكَ مِنْ إِبْدَائِهِ تَوْبَةٌ وَ إِذَا لَمْ یَكُنْ تَوْبَةٌ فَالْمَصِیرُ إِلَى لَظَى‏ یَا كُمَیْلُ إِذَاعَةُ سِرِّ آلِ مُحَمَّدٍ ص لَا یُقْبَلُ مِنْهَا وَ لَا یُحْتَمَلُ أَحَدٌ عَلَیْهَا وَ مَا قَالُوهُ فَلَا تُعْلِمْ إِلَّا مُؤْمِناً مُوقِناً یَا كُمَیْلُ قُلْ عِنْدَ كُلِّ شِدَّةٍ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ تُكْفَهَا وَ قُلْ عِنْدَ كُلِّ نِعْمَةٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ تَزْدَدْ مِنْهَا وَ إِذَا أَبْطَأَتِ الْأَرْزَاقُ عَلَیْكَ فَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ یُوَسِّعْ عَلَیْكَ فِیهَا یَا كُمَیْلُ انْجُ بِوَلَایَتِنَا مِنْ أَنْ یَشْرَكَكَ الشَّیْطَانُ فِی مَالِكَ وَ وُلْدِكَ یَا كُمَیْلُ إِنَّهُ مُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَعٌ‏فَاحْذَرْ أَنْ تَكُونَ مِنَ الْمُسْتَوْدَعِینَ وَ إِنَّمَا یَسْتَحِقُّ أَنْ یَكُونَ مُسْتَقَرّاً إِذَا لَزِمْتَ الْجَادَّةَ الْوَاضِحَةَ الَّتِی لَا تُخْرِجُكَ إِلَى عِوَجٍ‏ وَ لَا تُزِیلُكَ عَنْ مَنْهَجٍ یَا كُمَیْلُ لَا رُخْصَةَ فِی فَرْضٍ وَ لَا شِدَّةَ فِی نَافِلَةٍ یَا كُمَیْلُ إِنَّ ذُنُوبَكَ أَكْثَرُ مِنْ حَسَنَاتِكَ وَ غَفْلَتَكَ أَكْثَرُ مِنْ ذِكْرِكَ وَ نِعَمَ اللَّهِ عَلَیْكَ أَكْثَرُ مِنْ عَمَلِكَ یَا كُمَیْلُ إِنَّكَ لَا تَخْلُو مِنْ نِعَمِ اللَّهِ عِنْدَكَ وَ عَافِیَتِهِ إِیَّاكَ فَلَا تَخْلُ مِنْ تَحْمِیدِهِ وَ تَمْجِیدِهِ وَ تَسْبِیحِهِ وَ تَقْدِیسِهِ وَ شُكْرِهِ وَ ذِكْرِهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ یَا كُمَیْلُ لَا تَكُونَنَّ مِنَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ- نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ‏ وَ نَسَبَهُمْ إِلَى الْفِسْقِ فَهُمْ فَاسِقُونَ یَا كُمَیْلُ لَیْسَ الشَّأْنَ أَنْ تُصَلِّیَ وَ تَصُومَ وَ تَتَصَدَّقَ الشَّأْنُ أَنْ تَكُونَ الصَّلَاةُ بِقَلْبٍ نَقِیٍّ وَ عَمَلٍ عِنْدَ اللَّهِ مَرْضِیٍّ وَ خُشُوعٍ سَوِیٍّ وَ انْظُرْ فِیمَا تُصَلِّی وَ عَلَى مَا تُصَلِّی إِنْ لَمْ یَكُنْ مِنْ وَجْهِهِ وَ حِلِّهِ فَلَا قَبُول‏ یَا كُمَیْلُ اللِّسَانُ یَنْزَحُ مِنَ الْقَلْبِ وَ الْقَلْبُ‏ یَقُومُ بِالْغِذَاءِ فَانْظُرْ فِیمَا تُغَذِّی قَلْبَكَ وَ جِسْمَكَ فَإِنْ لَمْ یَكُنْ ذَلِكَ حَلَالًا لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ تَسْبِیحَكَ وَ لَا شُكْرَكَ یَا كُمَیْلُ افْهَمْ وَ اعْلَمْ أَنَّا لَا نُرَخِّصُ فِی تَرْكِ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ لِأَحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ فَمَنْ رَوَى عَنِّی فِی ذَلِكَ رُخْصَةً فَقَدْ أَبْطَلَ وَ أَثِمَ وَ جَزَاؤُهُ النَّارُ بِمَا كَذَبَ أُقْسِمُ لَسَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ لِی قَبْلَ وَفَاتِهِ بِسَاعَةٍ مِرَاراً ثَلَاثاً یَا أَبَا الْحَسَنِ أَدِّ [أداء] الْأَمَانَةَ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ فِیمَا جَلَّ وَ قَلَّ حَتَّى الْخَیْطِ وَ الْمِخْیَطِ یَا كُمَیْلُ لَا غَزْوَ إِلَّا مَعَ إِمَامٍ عَادِلٍ وَ لَا نَفَلَ إِلَّا مِنْ إِمَامٍ فَاضِلٍ‏ یَا كُمَیْلُ لَوْ لَمْ یَظْهَرْ نَبِیٌّ وَ كَانَ فِی الْأَرْضِ مُؤْمِنٌ تَقِیُّ لَكَانَ فِی دُعَائِهِ إِلَى اللَّهِ مُخْطِئاً أَوْ مُصِیباً بَلْ وَ اللَّهِ مُخْطِئاً حَتَّى یَنْصِبَهُ اللَّهُ لِذَلِكَ وَ یُؤَهِّلَهُ لَهُ یَا كُمَیْلُ الدِّینُ لِلَّهِ فَلَا یَقْبَلُ اللَّهُ مِنْ أَحَدٍ الْقِیَامَ بِهِ إِلَّا رَسُولًا أَوْ نَبِیّاً أَوْ وَصِیّاً یَا كُمَیْلُ هِیَ نُبُوَّةٌ وَ رِسَالَةٌ وَ إِمَامَةٌ وَ لَیْسَ بَعْدَ ذَلِكَ إِلَّا مُوَالِینَ مُتَّبِعِینَ أَوْ عَامِهِینَ مُبْتَدِعِینَ- إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ‏ یَا كُمَیْلُ إِنَّ اللَّهَ كَرِیمٌ حَلِیمٌ عَظِیمٌ رَحِیمٌ دَلَّنَا عَلَى أَخْلَاقِهِ وَ أَمَرَنَا بِالْأَخْذِ بِهَا وَ حَمَلَ النَّاسَ عَلَیْهَا فَقَدْ أَدَّیْنَاهَا غَیْرَ مُتَخَلِّفِینَ وَ أَرْسَلْنَاهَا غَیْرَ مُنَافِقِینَ وَ صَدَّقْنَاهَا غَیْرَ مُكَذِّبِینَ وَ قَبِلْنَاهَا غَیْرَ مُرْتَابِینَ یَا كُمَیْلُ لَسْتُ وَ اللَّهِ مُتَمَلِّقاً حَتَّى أُطَاعَ وَ لَا مُمَنِّیاً حَتَّى لَا أُعْصَى وَ لَا مَائِلًا لِطَعَامِ الْأَعْرَابِ حَتَّى أُنْحَلَ‏ إِمْرَةَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أُدْعَى بِهَا یَا كُمَیْلُ إِنَّمَا حَظِیَ مَنْ حَظِیَ بِدُنْیَا زَائِلَةٍ مُدْبِرَةٍ وَ نَحْظَى بِآخِرَةٍ بَاقِیَةٍ ثَابِتَةٍ یَا كُمَیْلُ إِنَّ كُلًّا یَصِیرُ إِلَى الْآخِرَةِ وَ الَّذِی نَرْغَبُ فِیهِ مِنْهَا رِضَا اللَّهِ وَ الدَّرَجَاتُ الْعُلَى مِنَ الْجَنَّةِ الَّتِی یُورِثُهَا مَنْ كانَ تَقِیًّا یَا كُمَیْلُ مَنْ لَا یَسْكُنُ الْجَنَّةَ- فَبَشِّرْهُ بِعَذابٍ أَلِیمٍ‏ وَ خِزْیٍ مُقِیمٍ یَا كُمَیْلُ أَنَا أَحْمَدُ اللَّهَ عَلَى تَوْفِیقِهِ وَ عَلَى كُلِّ حَالٍ إِذَا شِئْتَ فَقُمْ.

منبع: تحف العقول ، ص: 171