خانواده و دشمن‌شناسی

انسان چه معتقد و چه غیرمعتقد به حیات ابدی وابسته است و عشق به خوشبختی دارد. خوشبخت كسی است كه از زندگیش راضی باشد و احساس آرامش و شادی كند. (هرچند به نفعش باشد و هرچند خوشبختی را دروغ هم تعریف كرده باشد.) باید خوشبختی را احساس كرد كسی كه دائماً در حال اضطراب است اگر از او بپرسی آرامش داری یا نه می‌گوید با دیگران آری ولی با خودم نه، دائماً تپش قلب و استرس دارد.

اسلام می‌گوید قبل از ورود به هر مسئله‌ای باید اول نسبت به آن آگاهی داشته باشید بعد وارد آن شوید كسی كه فرزندش ۷ ساله است باید مرتبه ۷ سال دوم را كامل پدر و مادر بلد باشد تا راحت وارد آن شود. تقریباً تمام مشكلات مقوله فكری و فرهنگی است. اگر بخواهیم مشكل نداشته باشیم باید از نظام فردی شروع كنیم و بعد به نظام اجتماعی برسیم. آدم مجرد خیلی راحت می‌تواند خودش را به تعادل برساند. پدر و مادری كه به تعادل نرسیده باشند هركدام جداگانه یك خانواده تشكیل می‌دهند. خانواده یك سیستم است مثل چهارپایه كه چهار تا پایه دارد هركدام از پایه‌ها بلنگد تعادل چهارپایه به هم می‌خورد. اگر من تعادل نداشته باشم زندگی همسرم را هم نامتعادل و متشنج می‌كنم. قبل از این‌كه كسی با من پیوند بخورد باید از یك پایه بودن به دو پایه برسم. خودم باید شاد باشم و تعادل داشته باشم طرف مقابلم را هم شاد و متعادل می‌كنم و هر دو به تعادل برسیم. زن و شوهر وقتی به تعادل برسند و بداند چه‌قدر ارزش دارند خود را برای عضو جدید آماده می‌كنند. ۳ سال فاصله سنی برای بچه خوب است. از ۳ سال بیشتر سخت است. بچه اول و دوم دیرتر به تعادل می‌رسند. تنظیم شدن در رابطه‌شان بیشتر طول می‌كشد. همه لنگ‌ها در مسائل اقتصادی، معنوی، اجتماعی ... روی هم تأثیر می‌گذارند. یادمان باشد بچه‌ها با میل خودشان به دنیا نمی‌آیند با دعوت پدر و مادر می‌آیند. قبل از تعادل و خوشبختی اگر بچه‌دار شوند به فرزندشان ظلم كرده‌اند. پس ما باید آماده باشیم. غالب مردم به‌عنوان یك حس مادری یا پدری بچه‌دار می‌شوند. به بچه باید به چشم یك انسان به بلندای ابدیت نگاه كنید.

رسول اكرم «صلی‌الله علیه و آله و سلم» فرمودند: همه شما نگهبان هستید و مسئول رعیت خود هستید. یك موقع زیرمجموعه من فقط همسرم است و در موقعیت دیگر همسر و فرزندانم. زن و مرد و فرزندان باید نسبت به هم رعایت متقابل داشته باشند. قرآن می‌فرماید: قیامت كه ۵۰ هزار سال است هر سؤال هزار سال طول می‌كشد. یكی از سؤالات در مقابل خانواده است. شما در مقابل هر انتخابی مسئول هستید. می‌دانید هر غذا و لباسی را نباید بپوشید. همسر هم همین‌طور است. این انتخاب، انتخاب یك‌طرفه نیست شما كسی یا چیزی را انتخاب می‌كنید حتی فكر و خیال. فكر كه می‌آید روی تو كار می‌كند. فكرش هم روی تو تأثیر می‌گذارد چون تو او را پذیرفته‌ای. خیال‌ها بیش از عوامل خارجی روی انسان تأثیر دارند. پس وقتی راجع به خانواده صحبت می‌كنیم باید خودمان را به مهارت برسانیم. در همه كارها مشكلاتی هست، شخص تشنج پیدا می‌كند و خسته می‌شود و بعد می‌بُرد. این مشكل از خودش است. قبل از ورود به كار خود را آماده موج نكرده است. بعضی‌ها خودشان را آماده می‌كنند و سوار موج هم می‌شوند. در نظام فردی قبل از ورود به هر كاری باید تعادل انتخاب و ارتباط را پیدا كنیم.

در ۴ سال گذشته رشد ازدواج ۱۶% و طلاق ۴۰% است. دخترها و پسرها نمی‌خواهند مهارت پیدا كنند.

به محض به‌‌وجود آمدن یك مشكل، به‌جای این‌كه دنبال راه حل باشیم به دلیل تنبلی و بی‌حوصلگی و نداشتن مهارت‌ها، بلافاصله صورت مسئله را پاك می‌كنیم. چون اساساً مهارت‌ها را نداریم باز هم به مشكل برمی‌خوریم. با عوض كردن زن یا شوهر مشكل تو حل نمی‌شود. اگر ما وارد ارتباط شویم، اسلام می‌گوید اگر مشكل پیدا كردی آن را حل كن تا به تعادل برسی.

مهم‌ترین قدم در رسیدن به تعادل؛ انسان اول باید به خودش مسلط شود و به تعادل برسد. همسر شما اگر خوب و فرشته هم باشد اگر شما عصبی باشی او را به تزلزل می‌رسانی. در تمرین و مهارت پیدا كردن تنبلی نكنید. تا زمانی كه حاضر نباشید روی خودتان مسلط شوید نمی‌توانید تولید خوشبختی برای خود و دیگران كنید.

منشأ خیلی از ناآرامی‌ها خودمان هستیم. اگر همسر من مشكل دارد مشكلش حاد نیست چرا سر از طلاق درمی‌آوریم؟ چون من تحمل این مقدار لغزش را از همسرم ندارم. چون خودم تعادل ندارم. وقتی شما تعادل داشته باشید لغزش دیگران را هم می‌توانید متعادل كنید.

قرآن می‌فرماید: علت متعادل نبودن شما در خودتان است.

حضرت علی «علیه‌السلام» فرمودند: درد تو از خودت است، درمانت هم از خودت است.

قرآن می‌فرماید: شما در خودتان شیطان دارید و به شما حمله می‌كند. این دشمنی كه حمله‌های مختلف به شما می‌كند روی صراط مستقیم به شما حمله می‌كند. كسی كه می‌خواهد خوب باشد شیطان به او حمله می‌كند و فكر منفی و بد سراغش می‌آید. وقتی شما روی صراط نیستید جزو شیاطین الانس هستید، وقتی می‌گویی می‌خواهم آدم خوبی باشم و در نماز می‌گویی اهدنا الصراط المستقیم، خدایا حاضرم بر خودم تسلط داشته باشم. فارغ كردن، تمركز كردن، تمرین كردن، مهارت پیدا كردن، مهم است.

خدایا یاری‌ام فرما بتوانم روی صراطی كه شیطان از ۴ طرف حمله می‌كند مقابلش بایستم.

هیچ مهارتی با تنبلی و كسالت و بدون تمرین به‌دست نمی‌آید. محال است بدون زحمت چیزی دست ما بیاید. وقتی می‌گویی می‌خواهم خوشبخت شوم با تنبلی نمی‌شود.

رسول اكرم «صلی‌الله علیه و آله و سلم» فرمودند: بیشترین ناله جهنمی‌ها به‌خاطر تنبلی و امروز و فردا كردنشان است. صراط مستقیم نفس خودمان است. درون خودمان است. درون خودت درگیر هستی. اگر عرضه مقابله كردن با آن را نداشته باشی و تسلط پیدا نكنی، موفق نمی‌شوی.

قرآن می‌فرماید: شیطان را دشمن بگیرید. یعنی خودت را دشمن بگیر یقه خودت را بگیر. شیطان با تناسب خودت تولید می‌شود و كار می‌كند. درست است شیطان خارجی است ولی تولید فكر و خیال می‌كند. تو حاضر به درگیری با آن نمی‌شوی. «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» یعنی از خودم به خدا پناه می‌برم.

از سلسله مباحث رسالت خانواده ، استاد محمد شجاعی