خانواده آسمانی، جلسه 110، 91/02/07

از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی

بحث درباره‌ی ذکر خدا به عنوان مانع بزرگ بر سر راه وسوسه‌های شیطان بود. و به قدرت آفرینی ذکر پرداختیم. ابعاد دیگر ذکر را در مباحث یاد خدا و شب‌های احیاء مطرح کرده‌ایم. امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرمایند: «الصاعقه تصیب المؤمن و الکافر و لا تصیب ذاکراً» صاعقه به مؤمن و کافر می­رسد ولی به ذاکر اصابت نمی‌کند. یعنی مؤمن اهل ذکر سپر داشته و صاعقه به او آسیب نمی‌رساند. بهترین پناهگاه ذکر خداوند تبارک و تعالی است، و همه‌ی تردیدها و ضعف‌ها را در وجود ما برطرف می‌کند. در روایات بسیار داریم که برای رفتن به جایی فلان ذکر و دعا را بخوانید و خیال­تان راحت باشد.

شخص تعریف می‌کرد که سوار بر هواپیما شده بود و اعلام حالت اضطراری کردند و همه به هم ریخته بودند و روحانی‌ای با کمال آرامش نشسته بود و در پاسخ تعجب دیگران گفته بود که آیه الکرسی خوانده است و خیالش راحت است پس دعاها که سفارش شده‌اند تأثیر دارد. عصبانیت‌ها، پرخاشگری‌ها، احساس پوچی و حساسیت‌ها زمانی به سراغ انسان می‌آیند که شخص دچار غفلت از یاد خدا شده باشد. در روایت داریم که هیچ پرنده‌ای شکار نمی‌شود مگر آنکه در آن لحظه از یاد خدا غافل شده باشد. اگر به آسیب‌های خودمان توجه کنیم چه جسمی، چه خیالی و چه روحی و ... زمانی بوده که ما از یاد خدا غفلت داشته‌ایم. بخصوص حوادثی که در نفس انسان اتفاق می‌افتد. و قرآن از این‌ها به مصیبت‌های نفس انسان یاد می‌کند. پریشانی و اضطراب محصول غفلت هستند. اینکه حضرت می‌فرمایند صاعقه به ذاکر اصابت نمی‌کند برای این است که ذاکر سپر و حفاظ دارد. انسان اگر دقت کند می‌بیند که وقتی در خیال و واهمه حتی عقل دچار مشکل می‌شود حتماً غفلت کرده است. بوعلی سینا می‌گوید که وقتی در حل مسئله‌ای علمی در می‌ماندم به مسجد جامع رفته و دو رکعت نماز می‌خواندم. به حق تعالی التجاء کرده و کمک می‌طلبیدم و آن مسئله حل می‌شد. کسانی که مشغله‌های علمی و فکری دارند از یاد خدا خیلی می‌توانند بهره ببرند. حتی برای اختراع و اکتشاف ما اذکار خاصی داریم. برای کسانی که می‌خواهند خوب مدیریت کنند ذکر «یا حسیب» بسیار مؤثر است. با این ذکر محاسبه‌گری قوی و هیچ چیز از یاد آن‌ها مخفی نمی‌ماند. اسماء هر کدام اسلحه‌ای هستند که می‌توانیم از آن‌ها کمک بگیریم: «فللّه اسماء الحسنی فادعوهُ بها» خداوند اسمای زیبایی دارد که او را با آن‌ها بخوانید. خداوند که نیازی به یادِ ما ندارد بلکه برای خودمان لازم است و کامل‌ترین بیان در نماز است: «ایاک نعبد و ایاک نستعین» استعانت هم فقط در مسائل مادی نیست. در امور مادی حتی کفار هم از ذکری کمک بگیرند برایشان مؤثر است. به هر حال اسم خدا دارای نورانیت است. حتی وجود لفظی و کتبی هم مؤثر است. مثلاً کسی قرآن یا بعضی اسماء الهی همراهش باشد. تابلویی که در منزل می‌گذاریم هم اثر خاص خودش را دارد مثلاً در روایت داریم که تصویر یک سگ در منزل مانع حضور فرشتگان می‌شود. تصویر و مجسمه‌ی سگ اثر حقیقی خارجی دارد که مانع ورود فرشتگان می‌شود. تابلوهای اسامی خداوند و اهل بیت «علیهم‌السلام» هم اثر خاص خودش را دارد. در نمایشگاه‌ها هم کفار به تابلوهایی که اسماء مقدس روی آن‌هاست توجه خاص دارند، و توجه به اثر آن‌ها داشته حتی اگر معنای آن را ندانند.

انسان باید در خانه‌ی قلبش این اسماء را حفظ کند تا قدرت بگیرد. امام (رضوان الله) به همراه شخصی به دیدار مرحوم نخودکی رفته بودند. (مرحوم نخودکی ید طولایی در ذکر و طلسمات داشته و صاحب قدرت در این زمینه‌ها بودند.) و به ایشان فرموده بودند که آمده‌ایم علم کیمیا بیاموزیم. ایشان گفته بودند که من اول به زیارت بروم بعد. (البته زیارتشان هم خیلی طولانی بوده و اساساً یکی از امتحان‌ها استاد نسبت به شاگرد معطل کردن‌های زیاد است تا ببیند که آیا شاگرد حوصله دارد یا نه؟) بعد از اینکه از زیارت بازگشتند گفتند که کیمیا علم سنگینی است. علمی است که اگر به هر فلزی بزنید طلا می‌شود. پس شرط آن این است که از آن برای نفع شخصی‌تان استفاده نکنید. امام و شخص همراه ایشان گفتند که ما نمی‌توانیم چنین تضمینی بدهیم شاید درباره‌ی الآن بتوانیم ولی برای آینده تضمینی نیست. مرحوم نخودکی صداقت ایشان را تحسین کرده و فرمودند که چیزی به شما می‌آموزم که از کیمیا بالاتر است و بعد از هر نماز بخوانید. امام فرمودند که من همه‌ی موفقیت‌هایم را از این ذکر گرفتم. ذکرها آثار و قدرت‌های مختلف و نیز زمان ماندگاری مختلف دارند. ما این‌ها را دست کم گرفته‌ایم. یکی از کتاب‌هایی که همه داریم ولی توجه چندانی به آن نداریم «مفاتیح‌الجنان» است: «یار میان خانه و ما گرد جهان می‌گردیم» با این همه دعا و ذکر ما نباید این همه گرفتار باشیم.

اگر این‌طور است ما از معنویت و ذکر فاصله گرفته و ضعیف شده‌ایم. مانند کسی که دائماً مریض می‌شود، وقتی به پزشک مراجعه می‌کند معلوم می‌شود که بدن او بسیاری از موادی را که باید داشته باشد را ندارد. کسی که دائماً تغذیه‌ی مناسب دارد که به راحتی بیمار نمی‌شود. اینکه تأکید شده حتماً هر صبح دعای روز و زیارت روز که رابطه با خانواده‌ی آسمانی است خوانده شود برای همین است. هر روزی تعلق به معصوم یا معصومین «علیهم‌السلام» دارد که ما باید به ایشان پناهنده شویم. زمانی که می‌بینیم آسیب‌های مختلف ما را محاصره کرده‌اند علتش این است که آسیب پذیر شده‌ایم. البته آسیب‌ها کاملاً طبیعی است ولی ما باید خودمان را تقویت کرده ایم. لذا وقتی خدمت بزرگان می‌رویم ابتدا توصیه می‌کنند که تجدید نظری در سبک زندگی و دعاها و ... دئاشته ایم. ما استعانت و دعا نداریم که ضعیف می‌شویم. مانند اینکه ما به مشکل برخورده‌ایم و از اطرافیان کمک می‌گیریم. انسان‌ها با همین کمک‌ها زندگی می‌کند. ولی خدا می‌فرماید که راحت به هر کسی مراجعه نکنید. قرآن می‌فرماید: «قل ما یعبؤا بکم ربّی لو لا دعائکم» بگو خدای اصلاً به شما توجهی نمی‌کند اگر دعای شما نباشد. البته گاهی هم در خانه‌ی خدا رفته‌ایم خدا هم پاسخ داده ولی همه‌ی نکات مورد نظر خدا را رعایت نکرده‌ایم لذا آسیب دیده‌ایم. کسی که دعا ندارد رهاست و حفاظ و سپر ندارد باید منتظر بلا باشد که به سرش می‌آید. امام صادق «علیه السلام» در حدیث دیگر می‌فرمایند: «انّ الصاعقه لا تصیب ذاکر الله عزّ وجلّ» صاعقه به ذاکر خدای عز و جلّ اصابت نمی‌کند. ذکر خدا چنان حفاظی ایجاد می‌کند که هیچ چیز نمی‌تواند به انسان آسیب بزند. اگر ما مجهز به ذکر باشیم حداقل این است که اگر حادثه‌ای اتفاق بیفتد شرّ در آن نیست. بلکه خیر آن به ما می‌رسد.

امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرمایند: مؤمن به هر مرگی ممکن است بمیرد، غرق می‌شود، زیر آوار می‌ماند، طعمه‌ی درندگان می‌شود، صاعقه زده می‌شود ولی مؤثر نیست. شیطان حمله‌های چهارگانه و وسوسه برای مؤمن هم دارد ولی بر مؤمن اثر ندارد زیرا بر آن‌ها با ذکر غلبه می‌کند. ما بارها این مورد را تجربه کرده‌ایم. نماز به حدی قدرتمند است که وقتی انسان وارد می‌شود، نماز آن را ترمیم می‌کند: «الصلوه کفاره عمّا قبل‌ها» نماز هر آنچه که ما قبلش اتفاق افتاده را می‌پوشاند. هر قدر حضور قلب در نماز بیشتر می‌شود. قدرت پوشانندگی آن هم بیشتر می‌شود به قول حضرت، نمازهای افراد درجات مختلفی از اثرگذاری را دارد. و نیز می‌فرمایند هر کس یاد خداست همیشه در نماز است. زیرا اصل نماز همان یاد خداست: «اقم الصلوه لذکری» نماز ترکیب خاصی از رکوع، سجود، ذکر و قرائت و ... است که اگر کسی بتواند از این ترکیب بهره ببرد از هر ذکری برایش قوی‌تر است. ولی فرموده‌اند «و انّها لکبیره الا علی الخاشعین» بنابراین امام سجاد «علیه‌السلام» فرموده‌اند که شما هر قدر هنگام تعقیبات حضور قلب داشته باشید جبران کم توجهی نماز را می‌کند. «الذینهم علی صلاتهم دائمون» کسانی که در نماز مداومت دارند.

(خوشا آنانکه دائم در نمازند) دو نکته در نماز است: 1- علی صلاتهم یحافظون 2- علی صلاتهم دائمون دائماً در نماز هستند نه به این معنا که دائم نماز می‌خوانند. امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرمایند: «لا یزال المؤمن فی صلوه ماکان فی ذکر الله قائماً کان او جالساً او، انّ الله تعالی تقول: «الذین یذکرون الله قیاماً و قعوداً و علی جنوبهم...» مؤمن همیشه در نماز است چه ایستاده، چه نشسته و چه در حال خوابیده، که خداوند می‌فرمایند کسانی که یاد خدا هستند چه ایستاده و چه در حال نشسته و چه در حال خوابیده به پهلو. پیامبر «صلی الله علیه و آله» می‌فرمایند: «لا تزال مصلّیاً قانتاً ما ذکرتَ الله قائماً و قائداً او فی سوقک او فی نادیک او حینما کنت» مادامی که به یاد خدا هستی ایستاده یا نشسته، حتی در بازار یا در مجلسی هر جا که باشی در حال نماز هستی. موسی «علیه‌السلام» به خداوند عرض کرد که من گاهی در حالت‌هایی هستم که خجالت می‌کشم که یاد تو کنم. خداوند فرمودند: که «ذکری علی کلّ حال حسن» ذکر من در هر حالی نیکوست.

ما باید حتماً قبل از خواب استغفار کنیم و گر نه خواب‌ها و خیال‌های نامناسب به سراغ ما می‌آیند. به هر حال در طول روز خیلی چیزها دیده و شنیده­ایم و ممکن است لقمه‌هایی شبهه ناک خورده باشیم و ... باید از آن‌ها استحمام کنیم. حتی از نظر جسمی هم باید آلودگی­ها را تخلیه کنیم و با بول و غائط نباید به رختخواب برویم. حضرت می‌فرمایند که کسی که ایمان به خدا و قیامت دارد وقتی بول و غائط دارد به سراغ نماز نمی‌رود. کسانی که دچار یبوست هستند بدن‌های چابک ندارند و بدنشان آلوده است و این آلودگی بر روی وهم، عقل و خیال انسان اثر می‌گذارد. باید با استفاده از داروها حتماً این مشکل برطرف شود. زیرا بر نرمی دل اثر می‌گذارد. در سلسله مباحث قلب تحت عنوان نرمی دل به طور کامل به این موضوع پرداخته‌ایم. و حضرت برای نرمی دل دستورالعمل‌هایی داده‌اند. برای ورزش کردن اول باید نرمش کرد. روح هم اول باید نرمش کند بعد ورزش کند. اینکه ما تأکید می‌کنیم که برنامه داشته باشید به این دلیل است که ابتدا با یک شیب ملایم آغاز کنید. کسانی که از اول کلاس‌های بالا نشسته و کتاب‌های سطح بالا خوانده‌اند قلب‌هایشان به شدت آسیب می‌بیند. ورزشکارها هم از تمرین‌های سبک آغاز می‌کنند. ورزشکارانی که قدشان کوتاه است به این علت است که در کوچکی ورزش سنگین انجام داده‌اند قدشان رشد نکرده است. بعضی‌ها هم با ذکر و استاد سنگین آغاز می‌کنند و خودشان را می‌سوزانند. بعضی‌ها که کاملاً دیوانه می‌شوند. صدقه روی قلب اثر فوق العاده­ای دارد هم صدقه‌ی روز را رعایت کنیم و هم صدقه‌ی شب را که هر کدام اثر ویژه‌ای دارند.

بعضی‌ها اعتراض می‌کنند که این تعداد استغفار زیاد است، کسانی که این‌گونه احساس فشار دارند نمی‌توانند رشد کنند. ولی بعضی‌ها مصداق: «الذین یذکرون الله قیاماً و قعوداً و علی جنوبهم» هستند. این‌ها همواره با خدا هستند. و در رختخواب فقط به فکر این نیستند که ذکری گفته باشند بلکه می‌خواهند با خدا به خواب بروند. این‌ها یا خواب خدا را می‌بینند، یا خواب دوستان خدا را. اما اگر وجودمان تخلیه نشده باشد و بخوابیم بعد از چند ساعت برایمان خیلی سخت است که برای نماز بیدار شویم. اینکه ما وقتی می‌خواهیم بخوابیم فکر و خیال‌های پریشان به سراغمان می‌آیند و نمی‌توانیم با خدا بخوابیم، سؤال مهمی است. بعضی بزرگسالان در تاریکی و تنهایی و با سکوت نمی‌توانند بخوابند. کسی که با خداست نه از تنهایی می‌ترسد و نه از تاریکی. چرا بعضی‌ها این ذکرها به نظرشان زیاد است؟ چطور اگر قرآن و ذکر و دعا نداشته باشید خیال‌های بد را راحت به فکرمان راه می‌دهیم؟ و چرا اصلاً حوصله‌ی خدا را نداریم؟ چرا وقتی سوار اتومبیل می‌شویم با خدا خلوت نمی‌کنیم؟

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته