خانواده آسمانی،جلسه 239 ، 92/09/07

از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی

امانت داری

دین اسلام، تأکید بسیاری بر موضوع ادای امانت داشته و در روایات متعددی به این امر توصیه شده است. امانت داری به این معناست که انسان نسبت به حقوقی که دیگران بر گردن او دارند، امین بوده و در مراعات آنها بکوشد. این حقوق، شامل تمام حقوق مادی، معنوی، فردی و اجتماعی می شود. از سویی امانت های خداوند در طبیعت بسیار متعدد بوده و رعایت حقوق آنها، واجب است؛ حقوق حیوانات، گیاهان، محیط زیست، دریاها، دریاچه ها، آب و همه آنچه در آسمان و زمین برای استفاده ما و تمامِ موجودات در همه اعصار آفریده شده است، باید رعایت شوند. چرا که تمام خلقت خداوند، امروز امانتی است در دستان ما، تا فردا انسان های دیگری از آنها بهره گیرند.

در امانت داری و وفای به عهد، مهم نیست که انسانی که با ما وارد تعامل شده، چه کسی باشد، مسلمان باشد یا غیر مسلمان، دوست باشد یا دشمن و ... حق واضح و مسلمی بر گردن ما دارد و آن رعایت امانت و وفای به عهد از سوی ماست.

و این امانت و عهد هر چه که باشد (مال، آبرو ، راز و ...) در هر صورتی باید رعایت شده و ادا گردد.

امام صادق «علیه السلام» می فرمایند: «أدُّوا الأمانه وَ لَو إِلی قاتل حسین بن علیِّ علیه السلام» امانت را برگردانید، حتی به قاتل حسین بن علی «علیه السلام»

خداوند در سوره مؤمنون، آیه 8 یکی از خصوصیات مؤمنان حقیقی را ادای امانت و عهد، برمی شمرد؛ « ... والذین هم لاماناتهم و عهدهم راعون». همچنین در سوره نساء، آیه 58 مؤمنان را به مسئله رعایت امانت و عهد امر فرموده و این دستور را بسیار جدی بیان نموده است.

«إنّ الله یأمرکم أن تؤدّو الامانات الی اهلها» خداوند به شما امر می کند که امانت را به صاحبان شان باز گردانید.

پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» می فرمایند: سه چیز هست که هیچ کس مجاز به ترک آن نیست:

1-      نیکی به پدر و مادر، مسلمان باشند یا کافر.

2-      وفای به عهدی که می بندیم چه با مسلمان، چه با کافر.

3-      ادای امانت، چه به مسلمان، چه به کافر.

عدم وفای به عهدها، پایبند نبودن به قول ها و عدم رعایت حقوق دیگران، انسان ها را نسبت به یکدیگر دلسرد نموده و کم کم دچار تنفر و انزجار می نماید. یادمان باشد که به هیچ وجه، خودشیفتگی های ما، سبب عدم پایبندی به قول ها و امانات مان نگردد.

رعایت امانت در زندگی مشترک

می دانیم که خداوند زن را مظهر جمالِ خویش قرار داده و مرد را مظهر جلال. زن آئینه ای از لطافت و زیبایی خداوند است و مرد تجلیِ قدرت و استحکام او. از همین روست که قرآن، مردان را سرپرست زنان معرفی می فرماید؛ «الرّجال قوّامون علی النّساء...»

قدرت و استحکام مردان، سبب تکیه زنان بر آنان شده و ثبات و آرامش درونی را برایشان رقم می زند. چرا که تمام زنان، ذاتاً مردان قدرتمند و مستحکم را می پسندند. مردان نیز، بصورت فطری، عاشق نرمش و لطافتی هستند که خداوند در وجود زن به امانت گذاشته است.

فراموش نمودن این نقش های اساسی در زندگی از سوی همسران، در واقع خیانت در امانت هایی است که خداوند به خاطر یکدیگر آن را در وجودشان قرار داده است. و این فراموشی و بی توجهی به خواسته های همدیگر، زوجین را دچار دلسردی و تنفر و در نهایت جدایی می کند.

زنانی که تند و خشن هستند و نرمش های زنانه را از یاد برده اند، جایگاه شان را در نگاه همسرشان از دست خواهند داد، مردان زودرنجی که متانت، عظمت و استحکام را زیر پا گذاشته اند، قطعاً زندگی مشترک موفقی نخواهند داشت.

زنان زیرک، هیچ گاه، حتی در مواقعی که حق با آنهاست، تندی از خود نشان نمی دهند. مردان با هوش، نیز هرگز دست به کاری نمی زنند که قدرت، متانت و استحکام شان را زیر سؤال برده و وفای به عهدشان را خدشه دار نماید. آنها حتی در مواقع طلاق نیز، هیچ تعرضی به حقوق همسرشان ننموده و تمام امانت و حقوق آنها را تمام و کمال ادا می کنند.

اگر انسان ها بدانند که رعایت همین یک خُلق (ادای امانت) به چه میزان می تواند در شادی و آرامش جامعه ای مؤثر باشد، قطعاً کمی جدی تر به موضوع نگاه می کردند. فراموش نکنیم که همسران و فرزندان امانت های خداوند در دستان ما هستند، عدم رعایت حقوق آنها، یعنی خیانت در امانت خداوند.

بزرگترین حق فرزند بر والدین، آشنا کردن او با حقیقت هستی اش می باشد. باید به او بیاموزیم، از کجا آمده، در کجا زندگی می کند و قرار است به کجا منتقل شود. او باید با خانواده آسمانی اش آشنا شده و به این یقین برسد که بدون ارتباط با آنها و استمداد گرفتن از وجود مقدس شان هرگز به سلامت به مقصد نخواهد رسید. عدم رعایتِ این حق بزرگ، خیانتی عظیم در حق این امانت های خداوند می باشد.

امانت داری از اصول بسیار اساسی و مهم در سبک زندگی اسلامی است. به گونه ای که اگر در سبک زندگی جای نگیرد، انسان را به شقاوت می رساند.

گاهی بصورت موردی ممکن است پیش بیاید، که فردی امانتدار که بسیار به امانات و عهدش پایبند است، دچار لغزش و خطا شود، اما خطرناک شدن موضوع، جایی اتفاق می افتد که فرد با بی مبالاتی و عدم پذیرش قلبی، بارها و بارها، به آسانی تن به انواع خیانت ها و عهدشکنی ها می دهد. یادمان باشد، خداوند، امانت داری را نزدِ کسانی محبوب می گرداند، که دوستشان دارد؛ «إذا أحبّ الله سبحانه عبداً، حبب إلیه الامانه»

پس سبک زندگی مان را به گونه ای تنظیم کنیم، که هیچ کدام از امانت های خداوند را ضایع نگردانیم.

گران ترین امانت خداوند

«إنّا عرضنا الأمانه علی السّماوات و الأرض و الجبال، فَأبَینَ أن یحملنها و أشفقن منها و حَمَلها الإنسانُ، إنّه کان ظلوماً جهولا»

همانا ما بار امانت الهی را بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه کردیم و از قبول آن سر باز زدند و انسان آنرا پذیرفت، همانا او بسیار ستمکار و جاهل است.

براستی! منظور از امانت الهی در آیه فوق چیست؟

این امانت همان قوه فوق عقلی است که خداوند آن را در نهاد ما قرار داده است همان کشش بی نهایتِ مطلق، همان حقیقت لا اله الا الله. خداوند این کشش (این قوه) را با تمام لوازمی که ما را در ارضاء کامل آن یاری می کنند در باطن ما قرار داده است؛ مثل عشق به خانواده آسمانی، عشق به قرآن، عشق به امام و نبی و ... که همه و همه از مصادیق این امانتِ گران بارند. اما اصل و اساس این امانت داری آن است که ما عاشق الله شویم و عاشق او باقی بمانیم. خداوند در قرآن فرموده اند: ما از همه شما عهد گرفته ایم که پایِ این امانت (عشق) بایستید... «الستُ بربّکم، قالوا بلی...»

نحوه این عهد به چه صورتی بوده است؟ ما کی و کجا چنین قولی را به خداوند داده ایم؟

روح بی نهایت طلب ما که نفخه خداوند بوده و تنها با او ارضاء شده و آرام می گیرد، در واقع همان امانت الهی در وجود ماست. منظور از قالوا بلی، قولی کتبی یا لفظی نیست، بلکه عهدی وجودی است که خداوند با نحوه آفرینش خویش از ما گرفته است.

او ذات ما را محتاج انس با الله آفریده، بگونه ای که بدون او آرام نمی گیرد. شاد و آرام نبودن ما، مگر در انس با الله، نشانه بارز و کافی برای این عهد وجودی است. حقیقت لا اله الا الله بزرگترین امانت خداوند است، بطوری که تمام امانت داری های زندگی ما، تابع این امانت داری ماست. اگر ما حق این امانت خدا را ادا کردیم و خوراکِ لازم را برای بخش فوق عقلانی خویش رسانیدیم و او را در کنار الله با آرامش قرین کردیم؛ قطعاً در سطوح دیگر زندگی، امانت داران خوبی خواهیم بود.

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته