خانواده آسمانی،جلسه 217 ، 92/06/07

از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی

در این جلسه به تأثیر گناهان بر خودمان می‌پردازیم. مصائبی که در زندگی متوجه ما می‌شوند آثار و نتایج گناهان بر ماست. البته اثر هر گناهی مشخص است. مثلاً قحطی و خشکسالی و هر کاهش رزق، نتیجه‌ی گناه ویژه‌ای است. همانطور که تولد به دنیا متفاوت بوده و شش نوع مختلف دارد تولد به آخرت هم به شش دسته تقسیم می‌گردد؛ تولد سالم، سالمِ قوی، ضعیف، بیمار، ناقص و معلول. در تولد بیمار طفل به تناسب تعداد، نوع و شدت بیماری باید رنج درمان را تحمل کند. انسان هم اگر به آخرت، بیمار متولد شود باید در بیمارستان آنجا رنج درمان را تحمل نماید. خداوند نمی‌خواهد بندگانش که مرتکب گناه شده‌اند در جهنم درمان شوند. فلذا مصائب را برای درمان ایشان در دنیا متوجه آن‌ها می‌نماید تا با قلب سالم از دنیا به آخرت وارد شوند. در دنیا هم والدین و پزشکان بسیار مایل‌اند که اگر جنین دچار مشکل است در همان عالم رحمی درمان صورت بگیرد و کار درمان به دنیا نکشد زیرا در دنیا درمان و علاج هم سخت است و هم طولانی.

انسان اگر مرتکب گناه شود صد سال باید معطل شود تا از قلبش پاک شود ولی اگر گناهی ملکه‌ی انسان شده باشد کار خیلی خطرناک‌تر است. «ملکه» از ریشه مُلک و مِلک است. به فرشته، ملکه گفته می‌شود زیرا قدرت همه‌ی عالم به دست فرشتگان است. باد و باران، رعد و برق و طوفان از فرشتگان عالم هستند. بارش باران به دست ایشان است. رویش گیاهان، تصویرگری و رشد جنین و ... به دست فرشتگان انجام می‌گردد. (شرح دعای سوم صحیفه سجادیه) «مَلَک» یعنی کسی که قدرت و تسلط دارد. «ملکه‌ی نفسانی» هم بر انسان حکومت می‌کند مانند ملکه‌ی جود و کرم، خوش خلقی و ... رذایل اخلاقی مانند حسادت، غیبت، تهمت، بدخلقی و ... هم این‌گونه هستند و به همین دلیل فرموده‌اند بدخُلقی گناهی است که آمرزیده نمی‌شود. رسیدن به ملکات نفسانی پسندیده مستلزم تمرین و تکرار فراوان است. رگه‌هایی از کانی‌های قیمتی و نفیس که در سنگ‌های معدنی وجود دارند باید آن قدر حرارت ببینند تا از سنگ جدا شده و خالص گردند. اگر در دنیا این اتفاق نیفتد شخص در جهنم با عذاب و آتش، خالص و پاک می‌شود. خداوند از حیث اینکه مهربان است درمان را در دنیا با ابتلائات شروع می‌کند. صدقات و کارهای خیر در تطهیر انسان مؤثر است. حدهای شرعی هم باعث پاکی از گناه مورد نظر می‌گردند که اگر شخص نه توبه کند و نه حدّ را تحمل کند تازیانه‌های جهنمی برای او ذخیره می‌شود.

در رابطه با آثار گناه خداوند در قرآن می‌فرماید: «... و ما اصابکُم مِن مصیبه فبما کَسَبَت ایدیکُم و یَعفوا عن کثیر» (30/شوری) هیچ مصیبتی به شما نمی‌رسد مگر به خاطر گناهانی که خودتان کسب کرده‌اید و بسیاری از گناهانتان را عفو می‌کنیم. البته یکی از دلایل مصیبت‌ها، گناهان می‌باشند بعضی اوقات خداوند قصد درجه دادن به مؤمنین را دارد. برخی از مؤمنین را در آخر عمر به بیماری دچار می‌کند تا به آن‌ها درجه دهد و سهمش را در آخرت بیشتر نماید. به هر حال اولین کارکرد مصیبت در مورد گناه است. کسی که علیرغم بی‌گناه بودن دچار بیماری شود، در صورتی که شکر و رضا داشته باشد درجه می‌گیرد. حضرت صادق «علیه‌السلام» می‌فرمایند: «امّا انّه لیس من عرقٍ یضرب و لانکبه و لا صُداع و لا مرض الا به ذنب؛ هیچ رگی نمی‌زند (افزایش ضربان قلب در اثر تب و بیماری) و هیچ پایی به سنگ نخورد و هیچ سری درد نگیرد و هیچ مرضی رخ نمی‌دهد مگر در اثر گناه بعضی‌ها حتی اگر فکر بد به سرشان بزند خداوند ایشان را هوشیار می‌کند و لو با یک غم و اضطراب و زمین خوردن. هرگز حسرت دیگران که در نعمت هستند را نخوریم معلوم نیست شاید به قدری بی‌ادب و خبیث هستند که خدا نمی‌خواهد در دنیا پاک شوند و حسابشان را برای آخرت گذاشته است.

امیرالمؤمنین «علیه السلام» در حدیثی این‌گونه می‌فرمایند: «وقّوُا الذّنوب فما من بلیّه و لا نقص رزقٍ إلا به ذنب حتّی الخدش و الکبوه و المصیبه و قال الله عزوجل و ما اصابکم من مصیبه فبما کسبت أیدیکم و یعفوا عن کثیر» خودتان را از گناه حفظ کنید زیرا هیچ بلایی رخ نداده و هیچ روزی‌ای کم نمی‌شود مگر به سبب گناه، حتی اگر مصیبت در حد یک خراش و زمین خوردن و هر مصیبت دیگری و خدای عزوجل می‌فرماید هیچ مصیبتی به شما وارد نمی‌شود گاهی خداوند مؤمن را به بلایی مبتلا می‌کند یا در بدنش یا مالش و یا فرزند و خانواده‌اش (همسرش) و بعد از تلاوت آیه‌ی مورد نظر، آخر آن را در حالی که دستانشان را به هم چسباندند سه بار فرمودند: «وَ یعفوا عن کثیر» امام صادق «علیه‌السلام» در حدیثی دیگر می‌فرمایند: «انّ المؤمن لیأتی الذنب فیحرم به الرزق» همانا مؤمن گناهی می‌کند و از رزق محروم می‌شود. گاهی انسان خواب روحانی و شیرینی می‌بیند ولی در اثر گناه آن را فراموش می‌کند. گاهی انسان به حدی دغدغه‌ی امتحان دارد که نماز اول وقتش را به خاطر درس خواندن به تعویق می‌اندازد در نتیجه سر جلسه‌ی امتحان مطلب را فراموش می‌کند. هر کار دیگری که به نماز اول وقت ترجیح داده شود دچار گره می‌شود. شخصی نقل می‌کرد قبلاً کارش را ترجیح به نماز اول وقت می‌داده ولی از وقتی مباحث مربوط را شنیده نمازش را در اولویت اول قرار داده است. سود کلانی هم نصیب او شده بود و این را از برکت نماز اول وقت می‌دانست.

گاهی پیش می‌آید انسان در سفر مشهد سبب آزردگی خانواده یا همراهان می‌شود، وقتی به حرم برای زیارت می‌رود دلش چنان قفل می‌شود که گویا امام رضا «علیه‌السلام» با او قهر کرده است. در سایر زیارت‌ها هم اعم از مکه و مدینه همان‌طور می‌باشد. اصرار بر گناه هم باعث سلب توفیق می‌شود. محرومیت از رزق هم شامل روزی‌های حسی، خیالی، وهمی، عقلی و فوق عقلی می‌گردد. حسی: بیماری، خیالی: فراموش کردن، وهمی: روابط با دیگران مانند تنفر اطرافیان از انسان و شکست‌های عشق‌های زمینی، عقلی: علم و پیشرفت علمی، فوق عقلانی: سلب توفیقات آسمانی، مورد آخر شدیدترین و تلخ‌ترین محرومیت است و رزق‌های فوق عقلی اعم هستند از لذات نماز و سایر عبادات، خواب دیدن معصومین «علیهم‌السلام» و ... اگر کسی نفاق داشته باشد خواب اشقیاء و جانوران درنده را می‌بیند. گاهی افراد ظاهرشان موجه است ولی باطن آلوده دارند و پس از سال‌ها شرکت در کلاس و یادگیری معارف به جایی نمی‌رسند ولی برخی دیگر ممکن است ظاهرشان مناسب به نظر نیاید ولی آلودگی‌هایی مثل حسادت کینه، بداخلاقی و ... را نداشته باشند زودتر به نتیجه می‌رسند. در میان دعاها، دعاهایی داریم که برای تداوم رزق است.

پیامبر «صلی الله علیه و اله و سلم» برای اینکه رزقش قطع نشود می‌فرماید روزانه حداقل هفتاد بار استغفار می‌کنند چرا که گاهی پرده‌ی نازکی روی دلش می‌نشیند. استغفار حمّام نفس است. بعضی‌ها همه را گنه‌کار می‌دانند و از گناهان خودشان غافل‌اند و گاهی حتی می‌دانند مقصرند ولی حاضر نیستند عذرخواهی کنند. این افراد که می‌ترسند از دیگران عذر بخواهند روحشان استحمام ندارد و عفونت‌هایشان افزایش می‌یابد. اگر برای انجام تعهداتمان به مشکل برخورد کردیم و در آن‌ها تأخیر افتاد به گردن دیگران بیندازیم حقیقت را گفته و عذر بخواهیم و جبران کنیم. استغفار به درگاه الهی بسیار مهم است ولی عذر خواستن از بندگان او مهم‌تر، فلذا باید با تواضع آن‌ها را از خودمان راضی کنیم.

علت اینکه پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم» کسی که مراء (مجادله) می‌کند را شفاعت نمی‌کند این است که چنین شخصی شیطان را بر خودش غلبه داده است. از طرفی حضرت کسی که عذر دیگران را نمی‌پذیرد شفاعت نمی‌کند. همین کارها روزی انسان را کاهش داده و یا قطع می‌کند و می‌رسد به جایی که می‌بیند بعد از چهل، پنجاه سال یک نوجوان 15-14 ساله از او سبقت می‌گیرد. از جمله مصادیق محرومیت این است که روز قیامت شخص نامه‌ی اعمالش را می‌بیند در حالی که کارهای خیرش را در آن نمی‌یابد و در پاسخ اعتراضش خداوند می‌فرماید عمل خیر تو نصیب کسانی شده که در حقشان غیبت کردی و ظلم‌های دیگر نمودی. این نتیجه‌ی بسیار دردناکی است. لذا حضرت فرمودند: اگر کسی به تو خیانت کرد تو این کار را نکن زیرا تو، به اجر می‌رسی و او به گناه. امام رضا «علیه‌السلام» در حدیثی که جنبه‌ی روانشناسی و جامعه شناسی شان بسیار مهم است فرموده‌اند. «کلّما اَحدَثَ العبادُ من الذّنوب ما لَم یکونوا یعلمون احدثَ اللهُ لَهُم من البلاءِ ما لم یکونوا یعرفون» هر وقت بندگان خدا گناه بی‌سابقه (جدیدی) مرتکب گردند خداوند هم بلایی به سرشان می‌آورد که قبلاً شناخته نشده بود. بیماری‌های ایدز، جنون گاوی و ... در قدیم نبوده‌اند. در بیماری ایدز میلیون‌ها نفر در آستانه‌ی هلاکت هستند. امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرمایند: «من یُمُوتُ بالذّنوب اکثرُ ممّن یَمُوتُ بالاجال» کسانی که با گناهان می‌میرند خیلی بیشترند از کسانی که با اجل‌هایشان می‌میرند. چه بسا کسانی که به خاطر گناه «جوان مرگ» می‌شوند. البته نه به این معنا که هر کس جوان مُرد حتماً گنهکار بوده، ولی جوانی که زیاد گناه می‌کند امکان جوان مرگ شدن دارد. در روایت داریم زنا روزی را کاهش می‌دهد ولی هر تنگی رزقی دلیل بر این گناه مذکور نیست. امام صادق «علیه‌السلام» تا دیر وقت کارکردن را از عوامل حرام شدن رزق می‌دانند. کسی که تا دیروقت بیدار می‌ماند و از آن طرف نمی‌تواند خوراک کودک عزیز روانش را در سحر تأمین کند مرتکب حرام، در نتیجه کم شدن رزق می‌شود. ترک مطالعه‌ی واجب معصیت، و سبب کم شدن رزق می‌گردد و درباره گناه بودن آن، امام صادق «علیه‌السلام» قسم یاد می‌کنند.

وقتی استاد دستورالعمل می‌دهد و شاگرد انجام ندهد ظلم کرده و بی‌لیاقت است و به بخش عقلانی‌اش خیانت کرده است. فوق عقل نیاز به معنویت دارد و اگر نیازش را برطرف نکنیم ظلم نموده‌ایم. یکی از ریشه‌های اصلی گناهان تنبلی و بی‌حوصلگی است اگر به بهانه‌ی امور دنیایی، فعالیت‌های آخرتی‌مان را به تعویق انداختیم حقیقت خودمان عقب می‌افتد. شخصی خدمت پیامبر «صلی الله علیه و اله» رسید و عرض کرد: می‌خواهم همسرم (شوهرم) بیشتر مرا دوست بدارد فرمودند: نماز شب بخوان. زنی که معنویتش را فدای شوهر و بچه‌هایش می‌کند بعد از مدتی همین‌ها دشمن او می‌شوند.

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته