خانواده آسمانی،جلسه 199 ، 92/03/02

از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی

در رابطه با حمله های شیطان، در مورد حمله عقب و جلو علی «علیه السلام» می فرمایند: «فی القُنُوط التّفریطُ» در ناامیدی کوتاهی است. یعنی کسی که ناامید می شود در جبران گناه کوتاهی کرده لذا زمینه بی قیدی و ارتکاب گناهان دیگر نیز فراهم می گردد. این حدیث یکی از معجزات کلام علی «علیه السلام» است. این قاعده فقط در زندگی فردی جاری و صادق نیست بلکه در مسایل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و خانوادگی و فرهنگی و ... صدق می کند. به محض ناامیدی، انسان به شدت در تمام عرصه ها دچار اشتباه و خرابکاری می گردد. معصومین «علیهم السلام» درباره حضرت یوسف «علیه السلام» می فرمایند: یوسف می دانست همه درها بسته است ولی وقتی در صحنه حرام قرار گرفت به امید خدا به سمت درهای قفل شده گریخت و به لطف خدا درها باز شدند. همین که انسان از همه جا قطع امید می کند آغاز امید و روشنایی است. به دوستانی که بیماری های صعب العلاج گرفته بودند عرض کردم:الان اول امیدواری است و رفتن به سراغ خدا و خانواده آسمانی. خداوند فرج و رحمت را جایی قرار داده که ما فکرش را هم نمی کنیم؛

از خلاف آمده عادت بطلب کام که من              کسب جمعیت از آن زلف پریشان کردم

یعنی همان چیزهایی که ما را نگران و ناراحت می کنند فرج ما هستند؛ امام علی علیه السلام می فرمایند: «عِند تَناهِی الشّدّه تکون الفرجه» هرگاه شدت به اوج می رسد فرج حاصل می گردد. هنگامی که شخص برگه امتحان به دستش می رسد نباید به خاطر سختی سؤالات ناامید شده و برگه را تحویل بدهند باید تا آخرین لحظه صبر کنند که فرج صورت می گیرد. برخی زن و شوهرها تا دچار مشکل شدند گزینه طلاق را برمی گزینند. انسان باید توجه داشته باشد با هر کسی مشاوره نکند مشاورانی هستند که راه حلهای نامناسبی ارائه می دهند و آنها را به بیراهه می کشانند. مشاور باید شجاع، صبور و امین باشد، و باید راه حل هایی را پیش روی افراد گذاشته تا کسب مهارت های لازم را نموده بلکه با وضعیت جدید بتوانند به زندگی مشترک ادامه دهند. انسان نباید ناامید شود به محض ناامیدی ظلم ها و اشتباهات آغاز می گردند. کسی که بعد از توبه، دوباره مرتکب گناه می شود و شرم می کند به درگاه خدا رفته و اظهار پشیمانی نماید در واقع نظر شیطان را تأمین کرده است. این افراد به خودشان نهیب زده که خجالت بکش چقدر توبه کرده و توبه ات را می شکنی؟

البته این سخن درستی است ولی تا آنجا که رابطه انسان را با خدا خراب یا قطع نکند. بعضی ها می گویند: هنگام نماز خواندن یا قرائت قرآن افکار پلیدی به آنها روی می آورند برای همین نماز و قرآن نمی خوانند. هدف شیطان هم همین است. وقتی شخصی فکر می کند در حال نماز و قرائت قرآن و ... به خدا و معصومین «علیهم السلام» ناسزا می گوید از خودش و همچنین از عملش بیزار می گردد و اعمال عبادی اش را ترک می کند در صورتی که شیطان مخفیانه عمل می کند و اوست که ناسزا می گوید. ما باید به شیطان بگوییم در هیچ شرایطی و با از دست دادن هر چیز و هر کس خدا و خانواده آسمانی مان را از دست نمی دهیم. بنابراین توجه داشته باشیم که ناامیدی مفاسد زیادی به همراه دارد. انسان باید منتظر عنایات خاص و معجزات الهی باشد. البته اگر انسان تمام مسیرها را طی کرد و نتیجه ای حاصل نشد باید به نظر متخصص متعهد عمل کند که مثلاً فلان رابطه قطع گردد یا فلان معامله فسخ شود و یا عمل جراحی انجام پذیرد. قرآن کریم در سوره یوسف آیه 87 می فرماید: «یا بُنَیَّ اذهبُوا فتحسّسوا مِن یوسف و أخیه و لا تیأسوا مِن روح الله إنّه لا یَیأسُ مِن رَّوح الله إلا القومُ الکافرین» ای فرزندانم! بروید و یوسف و برادرش را جستجو کنید و از روح الله (رحمت خداوند) مأیوس نباشید که از رحمت خداوند جز کافران نامید نمی گردند. برخورد حضرت یعقوب و یوسف «علیهم السلام» با ایشان به گونه ای بود که هرگز بعد از آن همه ظلم و گناه، پل ها را پشت سر آنها خراب نکرد؛ «لا تثریب علیکم الیوم...» نگران نباشید این شیطان بود که بین من و شما اختلاف انداخته بود انسان باید همیشه توجه داشته باشد که در اختلافات دست شیطان را ببیند. بنابراین انسان هرگز نباید با افراد مهمتر از خودش در بیفتد. اگر با بالاتر از خودش درگیر شود خیلی شقاوت دارد. با شخص پایین تر و یا هم تراز خود درگیر شود خیلی ضعیف و حقیر است. انسان باید دائماً شمشیر به دستش باشد که هم سر شیاطین خودش را ببرد و هم سر شیاطین کسانی که با آنها ارتباط دارد. کسی که مراقب شیاطین خود و دیگران نیست خودش مقصر است. حضرت یوسف «علیه السلام» از برادرانشان می خواهند که توبه کنند. آنها هم از پدرشان خواستند که در حقشان استغفار کند: «یا اَبانا! استغفرلنا» حضرت هم فرمودند: «سوف استغفرُ لکم» به زودی برای شما استغفار می کنم. اگر حضرت آنها را نمی بخشید جهنمی می شد. بدانیم اگر طرف ما به خاطر ظلمی که به ما کرده به جهنم برود ما باخته ایم، باید تلاشمان را برای به جهنم نرفتن طرفهای درگیر با ما، انجام دهیم اگر اثر نکرد لااقل ما مقصر نیستیم. پیامبر «صلی الله علیه و آله» در این زمینه بسیار تلاش کردند ولی کسانی جهنمی می شوند که خودشان اینطور خواستند. ما باید بتوانیم روز قیامت به خداوند بگوییم که تو شاهدی که از طرف ما آتشی شعله ور نبود و هرقدر طرف مقابل قصد شعله افروزی داشت من آتش نمی گرفتم. اگر از آتش افروزی های دیگران آتش بگیریم جهنم خودمان را داریم. در روایت آمده: سه چیز است که اگر کسی نداشته باشد هیچ عبادت و عمل خیری برای او فایده ندارد؛ یکی از آنها این است: «حِلمٌ یُردُّ بِهِ جَهل الجاهل» حلمی که جهل جاهل را رد می کند.

کسی که اینگونه نباشد خیلی ناتوان است. در کوچه به علی «علیه السلام» دشنام می دادند اما حضرت می فرمودند: با یک علی دیگری هستند. کسی که به راحتی دیگران می توانند او را عصبانی کنند بی عُرضه و ضعیف است و از جهنمی ترین افراد است. اگر اطرافیان ما مشکلی دارند و رفتارشان مناسب نیست باید مراقب باشیم که شیطان موفق نشود بین ما را به هم بزند.

شیطان در خلوت ترین حالات دست از سر ما برنداشته و همراه ماست. حتی در خواب هم ما را رها نمی کند و خواب دید های ما را مختل می کند. مؤمن همیشه در پناه خداست. کسی که ادعا می کند سِحر شده است حتماً زمینه و لیاقت سِحرشدن را داشته است. یکی از اساتید می فرمودند که امکان ندارد کسی چهار قل و آیه الکرسی را بخواند و سحری بر او اثر گذارد. خداوند اسماء زیادی دارد و امر کرده که از آنها استفاده کنیم: «و لله الاسماء الحسنی فادعوُهُ بها» ما باید از این گنجها استفاده کنیم. در دعای «توسل دیگر» بعد از هر توسلی اسمائی از خداوند آورده شده است. البته بعضی اسمها مخصوص عرفا و سیر و سلوک بوده و به ما ربط ندارد. (بعدها قسمت دیگر روایت و آن دو چیز دیگر را توضیح خواهم داد.)

انسان حلیم مانند آب کُر است با نجاست دیگران نجس نمی شود ولی کسی که حلم ندارد مانند آب قلیل است راحت با کمترین نجاستی آلوده می شود. انسان غیر حلیم هرقدر هم کار خیر انجام دهد با غُر زدن، عصبانیت، غیبت و ... همه را خراب می کند. (وَ مَن یَقنُط من رحمه ربّه الا الضالّون» (حجر/56) چه کسی از رحمت پروردگارش ناامید می شود مگر گمراهان؟ اینکه می فرماید پروردگارش، یعنی اینکه ما، مربی و پرورش دهنده داریم و او بالای سر ماست و هرجا که کار خراب شد او به ما کمک کرده و کار را اصلاح می کند. علی «علیه السلام» می فرمایند: «لا تَیأس لِذنبِک و بابُ التوبه مفتوح» از گناهت ناامید نشو در حالی که درِ توبه باز است. البته این تا زمانی است که انسان زنده است و اگر وارد برزخ شود گرفتار می گردد مگر اینکه در دنیا کاری برایش انجام دهند. در حدیث دیگر می فرمایند: «عجِبتُ لِمَن یَقنط و معهُ الاستغفار» تعجب می کنم از کسی که ناامید می شود در حالی که استغفار همراه اوست. ترس از آمرزیده نشدن وسوسه شیطان است. البته اینکه انسان مورد وسوسه شیطان واقع می شود امتحان خداوند برای رشد و پرورش انسان است. خداوند به ما می فرماید: من بی نهایت هستم و غفرانم هم انتها ندارد هرقدر هم گناه کرده باشی قابل آمرزش است. کسی که به این نکته توجه کند مورد تحسین خداوند است. خداوند گنهکاری را که اینطور مقابل شیطان می ایستد از کسی که گناه نمی کند ولی از خداوند ناامید است بیشتر دوست می دارد. پیامبر «صلی الله علیه و اله» می فرمایند: «الفاجرُ الراجی لرحمه الله تعالی أقربُ منها إلی العابد المُقنّط» گنهکارِ امیدوار به رحمت خداوند تعالی، به رحمت نزدیکتر است تا عابد ناامید. زیرا ناامیدی یک دروغ است که وقتی شیطان به گنهکار القاء می کند او نمی پذیرد یعنی دروغ را باور نمی کند. عابدی که ناامید است در واقع دروغ را باور کرده است. بنابراین اعتقاد گنهکار بالاتر از عقیده عابد است. مسلمان حقیقی طوری کینه ندارد که عذرخواهی دیگران را نپذیرد. پیامبر «صلی الله علیه و اله» فرموده اند: من کسی را که عذر دیگران ولو دروغین را، نمی پذیرد مورد شفاعت قرار نمی دهم. کسی که عذر دیگران را می پذیرد اولاً خودش به آرامش می رسد ثانیاً امکان اصلاح طرف مقابل هم از بین نمی رود. کسی که مچ دیگران را گرفته و اشتباه ایشان را نادیده نمی گیرد خیلی احمق است. اینکه خداوند برای اثبات زنا چهار شاهد عادل را لازم می داند برای این است که اصلاً خداوند بنا ندارد گناهی فاش شود. ما قرار است که متخلق به اخلاق الهی شویم. خداوند ستار و غفار و عفوّ و ... است. کسی که راز دیگران را حفظ نکند خیلی بدبخت است و لو آنچه را دیده یا شنیده گناه باشد.

در روایت آمده: کمترین درجه کفر این است که انسان گناهی را از کسی بیند یا بشنود و آن را در حافظه اش نگاه دارد تا بعدها او را رسوا کند. و نیز آمده است: «مَن تَتَبّع عورات الناس تَتَبعُ الله عورته» کسی که در جستجوی عیبهای مردم است خداوند عیبهایش را جستجو می کند. ما که قدرتمان به اندازه خدا نیست پس با خدا در نیفتیم. مخصوصاً درباره کسانی که زیردست هستند و قدرت دفاع ندارند خداوند وکیل آنهاست و مستقیماً وارد عمل می شود. هرقدر طرفمان ضعیفتر باشد خطرناکتر است. درباره آمیرزا جواد آقای تهرانی نقل شده است: ایشان سبزی خریده بودند که متوجه می شوند مورچه ای روی آن است به مغازه سبزی فروشی بازگشته و سبزی را زمین گذاشته بودند تا مورچه به خانه اش باز گردد. آمیرزا جواد آقای مجتهدی در بازگشت از کوه خضر، وقتی دستمالش را باز می کند مورچه ای در آن می بیند با زحمت بسیار بازگشتند و مورچه را بازگرداندند. اگر کسی از ما می ترسد باید بدانیم که فشار قبر طولانی در انتظار ماست. در ارتباطات آن کس که سنگ زیرین است و دیگران را تحمل می کند نجات می یابد و کسی که کوتاه نیامده و دیگران از او حساب می برند جهنمی است. مدیری که زیردستان از او بترسند بدبخت و جهنمی است.

در مناجات اینگونه آمده است: «الهی! لم أسَلّط علی حُسن ظنّی قُنُوط الإیاسِ ...» الهی (محبوب من، عزیزم) هرگز ناامیدی را بر حسن ظنّم مسلط نمی نمایم. «و لا انقطع رجائی من جمیل کرمک...» و امید من از زیبایی کرمت قطع نمی گردد. در حدیث قدسی خداوند اینگونه فرموده است: «اهل طاعتی فی ضیافتی، و اهل شکری فی زیادتی، و اهل ذکری فی نعمتی، و اهل معصیتی لا اویَسُهُم من رحمتی این تابوا فانا حبیبُهُم» اهل طاعتم در ضیافت من، و اهل شکرم در زیادت من و اهل ذکرم در نعمتم می باشند و اهل معصیت من را از رحمتم ناامید نمی کنم اگر توبه کنند پس من حبیب آنها می شوم. «یا حبیب» ذکری است که لازم است روزانه چندبار بگوییم تا لطافت و ظرافت یابیم و شیطان از ما می گریزد. یکی از اسماء خداوند «اله العاصین» است که از بین اسماء من با این اسم صفا می کنم که خداوند به فکر گنهکاران هم بوده است. زمانی که دلمان قفل شد و آلودگی ها مانع ارتباط شد از این کلید «اله العاصین» استفاده کنیم. با این اسم گنهکاران هم به درگاه حق تعالی راه می یابند و آماده توبه می گردند. انسان هرقدر هم گناه کند باز هم آغوش گرمی در انتظار اوست.

«لو علم المدبرون کیف اشتیاقی بهم لماتوا شوقا» اگر کسانی که به من پشت کرده اند می دانستند که چقدر مشتاق بازگشت ایشان هستم از شدت شوق جان می دادند. در ادامه حدیث مذکور می فرمایند: «... و ان دعوا فأنا مجیبُهُم» و اگر دعا کنند من اجابت کننده شان هستم.

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته