خانواده آسمانی،جلسه 127 ، 91/04/01

از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی

درباره ی قضا و قدر عرض کردیم: نظام خلقت براساس «قَدَر» است: «کلُّ شیء عنده به مقدار»، «قد جعل الله لکلّ شیء قدرا»، «الذی احصی کل شیء عددا» از آنجاکه نفس ریاضیات خاصی دارد در رساله دائماً با اعداد مختلف سر و کار داریم. اگر اعداد و ارقام نفس در حالتهای مختلف شناخته نشوند، برای اعدادی وقت خواهیم گذاشت که ما را از هدف اصلی خلقت منحرف می‌کنند. اگر زیر نظر مربی کار کنیم، او راه را به ما نشان می‌دهد. زیرا مربی قدرها را خوب   می‌شناسد و می‌داند که متناسب با آن قدرها چه قضاهایی وجود دارند. در کتاب «ثواب الاعمال و عقاب الاعمال» شیخ صدوق ریاضیات قدرها و قضاها ذکر شده است. روایات شرطی که با «أن» یا «مَن» آغاز می‌شوند از جمله روایاتی هستند که روابط ریاضی قدرها و قضاها را بیان می‌کنند. مانند این حدیث: «مَن طلب الجنه لم یصبر علی الشدائد فقد استهزی بنفسه» کسی که طلب بهشت می‌کند ولی صبر نمی‌کند در مشکلات حتماً خودش را تمسخر کرده است.

از آنجا که ما با اعداد و ارقام آشنا نیستیم در زندگی با شکست مواجه می‌شویم. همسری که فکر می‌کردیم با او خوشبخت می‌شویم در واقع نه تنها خوشبختی ما را تأمین نکرده بلکه حداقل آرزویی که داریم، طلاق است. متأسفانه ما ناآگاهانه قدرها را انتخاب می‌کنیم و وقتی با قضاهای ناگوار مواجه می‌شویم می‌گوییم: خواست الهی بوده است. ما باید در هر کاری اول استخاره، یعنی طلب خیر کنیم مثلاً دو رکعت نماز بخوانیم؛ نه اینکه مانند بعضی افراد دچار وسواس شده و برای هر کاری با تسبیح استخاره کرده که غالباً بلد هم نیستند. البته اصل کار باید مطابق رضایت حق تعالی باشد. نه اینکه شخص قصد معامله‌ی ربایی دارد و برای آن استخاره کند. در ازدواج انسان باید ملاکهای یک ازدواج موفق را بشناسد و متناسب با آن رفتار کند. (در آموزش میثاق مقدس مفصل در این مورد بحث شده است.) اکثر افراد با اندک تناسبی اقدام به ازدواج کرده که غالباً به شکست منجر می‌شود. قدرها و لوازم را در نظر نگرفته و صرفاً با خوب آمدن استخاره تن به ازدواج می‌دهند. انسان باید با عقل تصمیم بگیرد و دل از عقل تبعیت کند. دل سلطان و پادشاه است ولی عقل باید ابتدا راه را شناسایی کند سپس دل در آن مسیر قرار گیرد. وقتی کار از اصل درست نباشد هزار بار هم که استخاره خوب بیاید نباید به آن عمل کرد. کسی که می‌خواهد تصمیم به ازدواج بگیرد باید اول مهارتهای اقتصادی، عاطفی و معنوی را بیاموزد و در دوران نامزدی و عقد تمرین کند. ازدواج و طلاق نباید مبتنی بر استخاره باشد. باید مسیر طی شده و معلوم شود که واقعاً معقول است سپس اقدام شود. در قرآن و روایات قضاهای بسیاری از قدرها بیان شده که انسان اگر به آن‌ها توجه کند در انتخاب قدرهایش دقت کرده و با قضاهای مناسب روبرو می‌شود. ما در تمام مراتب نفس قدر و قضا داریم که باید آن‌ها را بشناسیم. «لکل شیء طریق و طریق الجنه العلم» برای هر چیزی راهی است و راه بهشت «علم» است حداقل اگر نمی‌خواهیم عمل کنیم راه بهشت را بشناسیم. پیامبر «صلی الله علیه و آله» فرمودند: «لِلعالِم ذنب و للجاهل ذنبان» برای عالِم یک گناه است و برای جاهل دو گناه. عالمی که عمل نکرده از جاهل بهتر است و 50 درصد جلوتر است. اگر انسان قضا و قدرها و فرمول‌ها را بیاموزد زندگی‌اش خیلی شیرین می‌شود. امام سجاد «علیه‌السلام» فرمودند: «الدّعا یدفع البلاء النازل و لم ینزل» دعا بلاهای نازل شده و نازل نشده را دفع می­کند. بالاترین بلایی که بر سر ما آمده غیبت امام است. زیرا بدون مربی معصوم و پدر مهربان زندگی می‌کنیم که ما را دچار انواع مشکلات کرده است. متأسفانه ما برای دفع بلای غیبت امام آنچنان که شایسته است دعا نمی‌کنیم. بلاهای نازل نشده بلاهایی هستند که انسان در معرض آن‌هاست و با صدقه، دعای روز و زیارت روزانه آن‌ها را دفع می‌کنیم. کسانی که همت نمی‌کنند و وقت کمی را به دعا و زیارت روز اختصاص نمی‌دهند، ده سال عقب افتاده و هزاران بلا سرشان می‌آید. پناه ببریم به خدا و ملائکه و معصومین «علیهم‌السلام»: «... انا ضیف لکم و مستجیربکم...» حضرت در فرمایش بعدی می‌فرمایند: «لا یردّ القضاء الا الدّعاء» هیچ چیز نمی‌تواند قضا را برطرف کند مگر دعا. البته دعا باید با عمل همراه شود «الدّاعی بلا عمل کالرّامی بلا وتر» دعاکننده‌ی بدون عمل، مثل تیرانداز بدون کمان است. اینکه انسان قضاها را می‌تواند با دعا برطرف کند خیلی قدرت بزرگی است. رفاقت با خدا خیلی در این امر مؤثر است. حضرت در حدیث دیگر اینگونه می‌فرمایند: «إنّ الخدر لا ینجی من القدر و لکن ینجی من القدر الدّعا» احتیاط و پرهیز شما را از قدر نجات نمی‌دهد ولی دعا از قدر نجات می‌دهد. چه بسا انسان پرهیز و احتیاط دارد و دچار آسیب هم می‌شود. مانند اینکه شخص بسیار محتاط رانندگی می‌کند ولی اتومبیل دیگری بی‌احتیاطی کرده و به او صدمه می‌زند. دعا حفاظ بسیار قدرتمندی است. امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرمایند: «هل تعرفون طول البلاء من قصره؟» آیا می‌شناسید بلاهایی را که طول می‌کشند از آن‌هایی که کوتاه هستند؟ «إذا ألهم أحدکم الدعاء عندالبلاء فاعلموا أنّ البلاء قصیر» هنگامی که به یکی از شما در بلا الهام شد که دعا کند بدانید که بلا کوتاه (مدت) است.

در حدیث دیگر حضرت می‌فرمایند: «علیک بالدّعا فانّ فیه شفاء من کلّ الدّعاء» برتو باد به دعا کردن که در آن شفای هر دردی است. «... اللهم اصلح کلّ فاسد من امور المسلمین....» خداوند به برکت دعا، بی­نهایت بلا اعم از اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و ... را از جوامع اسلامی دفع می‌کند. کارشناسان مسائل سیاسی اقرار دارند که هیچ کشوری در جهان تا این اندازه تحت توطئه‌های مختلف قرار نگرفته است. دشمن ضعیف‌تر شده و ما قوی شده‌ایم. دعا در حق یکدیگر به اجابت نزدیک‌تر است. زیرا در روایت آمده: با زبانی که گناه نمی­کنید دعا کنید. به ما سفارش کرده‌اند: «طهّروا افواهکم فانّها طرق القرآن» دهان‌هایتان را پاک کنید زیرا آن‌ها راه (مسیر خروج) قرآن هستند. یعنی هم مسواک کنید و هم حرفهای آلوده نزنید. از آنجا که بالأخره دهان‌های ما تا حدی آلوده هستند سعی کنیم که در حق یکدیگر دعا کنیم. حضرت زهرا «سلام الله علیها» که می­فرمایند: «الجار ثمّ الدّار» همین نظر را تأیید می‌فرمایند. تا زمانی که دیگران را دعا می‌کنیم ملائکه برای ما «آمین» می‌گویند. اگر برای خودمان هم دعا نکردیم مهم نیست خداوند خودش می‌داند با کسی که شبیه خودش شده چه کند. کسی که صلوات می‌فرستد اگر دعا هم نکند خدا از دلش آگاه است. حضرت صادق «علیه‌السلام» درباره‌ی کسی که در خانه‌ی خدا صلوات می‌فرستد می‌فرمایند: هیچکس با عملی بزرگ‌تر از آن از خانه‌ی خدا خارج نشده است. پیامبر «صلی الله علیه و آله» فرمودند: با شوق و محبت بر من صلوات بفرستید.

فقط خداوند می‌داند چنین صلوات‌هایی با انگیزه‌های مختلف اعم از صلوات برای اموات بخصوص بدوارث و بی‌وارث و صلوات‌هایی که بر انبیاء و اولیاء و ... فرستاده می‌شود بی‌نهایت دعاست که به ما باز می‌گردد.

دعای برای دیگران به طور جدی، دعای دسته‌جمعی، دعای عالیته المضامین در حرم‌ها بسیار مهم است. اینکه انسان از پوست خود خارج شده و در حق دیگران دعا کند خیلی برای خداوند ارزشمند است. امام حسن «علیه‌السلام» به دعای مادرشان گوش می‌دادند و هر چه منتظر شدند حضرت یک دعا برای خودشان نکردند. ما باید یاد بگیریم که برای دیگران دعا کنیم. در نماز شب لازم نیست حتماً اولیاء و بزرگان را نام ببریم نزدیکان ما از همه مهم‌تر هستند. امواج بلا را با دعا دفع کنید. بلا دیده‌ای که بلا جان او را به لبش رسانده نیازمندتر از کسی نیست که از بلا معاف بوده و در امنیت است. (یعنی آن کسی که در عافیت است بیشتر نیاز به دعا دارد). در واقع شخص بلا دیده به سبب دعا بسیاری از بلاها از او دفع خواهد شد در حالی که معلوم نیست شخصی که احساس عافیت دارد چه بلاهایی در انتظارش است. البته نگرانی و ناامیدی نسبت به آینده از طرف شیطان است ولی در عین حال انسان همیشه باید احتمال نزول بلا در آینده را داده و برای دفع آن دعا کند.

کسی که در عافیت به سر می‌برد و نمی‌داند در معرض حوادث است، از دعا غفلت کرده و همین دعا نکردن باعث می‌شود دچار بلاهای سختی شود. البته این مطلب غیر از افکار نگران‌کننده درباره‌ی آینده که از حملات شیطان است می‌باشد. هدف شیطان غمگین کردن مؤمن است.

امام صادق «علیه‌السلام» می‌فرمایند: «من تخوّف بلاء یصیبه فتقدّم فیه بالدّعا لم یره الله عزوجل ذلک البلاء ابداً» کسی که از بلایی در زندگی می‌ترسد اگر قبل از آن به دعا بپردازد خدای عزوجل هرگز آن بلا را به او نشان نمی‌دهد.

چه بسیار دعاهایی که باید بخوانیم در حالی که الآن ضرورت آن‌ها را نمی‌دانیم ولی ما را از بلاهای آینده حفظ می‌کنند. مثلاً در دعای سمات از قرین سوء (هم‌نشین و همسایه‌ی بد) به خدا پناه می‌بریم. شاید الان همسایه‌ی بد نداشته­باشیم ولی معلوم نیست شاید در آینده به آن مبتلا شویم. امام کاظم «علیه‌السلام» می‌فرمایند: «انّ الدّعاء یستقبل البلاء فیتواقفان الی یوم القیامه» دعا به مقابله‌ی با بلا می‌رود و تا قیامت این دو با هم مقابله می‌کنند. یعنی دعا و بلا با هم جنگ دارند. ممکن است اموات ما در برزخ گرفتار عقرب، اژدها و گرسنگی و تشنگی و آتش باشند یک دعا ممکن است آن‌ها را نجات دهد. توصیه شده است تا قبل از چهلم برای میّت هفتاد هزار لا اله الا الله بفرستیم. این را حتماً در وصیت نامه مان قید کنیم. بعضی‌ها متأسفانه اصلاً وصیتنامه ندارند مثل اینکه قول گرفته‌اند بمانند. فرمودند: کسی که بدون وصیتنامه بمیرد مانند این است که به مرگ جاهلیت مرده است. انسان باید درباره‌ی ثلث مالش وصیت داشته باشد و تا آنجا که امکان دارد اموالش را جلوتر به آخرت بفرستد. به زودی ما به حیات ابدی منتقل خواهیم شد. در آنجا اعضای خانواده نمی‌توانند هیچ کمکی به ما بنمایند. معصومین «علیهم‌السلام» بیشتر دارایی‌شان را به آخرت می‌فرستادند و کمتر آن را در دنیا استفاده می‌کردند. انسان باید با دست خودش اموالش را پیش بفرستد معلوم نیست وُرّاث به آنچه که وصیت کرده عمل کنند.

امیرالمؤمنین «علیه‌السلام»، عذاب آخرت را دردناک و طولانی بیان کرده‌اند. انسان برای هر گناهی که توبه نکرده باشد صدسال آخرتی عذاب می‌شود. ما باید تا جایی که می‌توانیم عذاب آنجا را با صدقه، اعمال خیر و دعا از خودمان برطرف کنیم: «ربّنا اتنا فی الدنیا حسنه و فی الاخره حسنه و قنا عذاب النار» در دعای ماه مبارک رمضان از خدا می‌خواهیم به‌جای نکیر و منکر، بشیر و مبشر را نشان ما بدهد. اینگونه انسان سبک زندگی‌اش عوض می‌شود به طوری که وجودش برای دیگران بشارت است و در منزل، محل کار و بین اقوام بسیار محبوب می‌شود.

خداوند برای کسی که تکیه‌گاه و مایه‌ی آرامش دیگران بوده، نکیر و منکر نمی‌فرستد؛ بلکه معصومین «علیهم‌السلام» و بشیر و مبشر را می‌فرستد. تقابل دعا  با بلا تا قیامت اثر دارد. پس ما می‌توانیم تا قیامت خودمان را بیمه کنیم.

دعاها در شاد کردن دیگران و رفع گرفتاری از ایشان خیلی اثر دارد. اگر به سبب دعای ما عذاب از کسی برداشته شود او در حق ما دعا کرده و حق تعالی نیز خوشنود می‌شود. خداوند راه شبیه شدن به خودش را به روی ما باز گذاشته است.

ما می‌توانیم مشکلات دیگران را در دنیا و آخرت حل کنیم. قطعاً خدا در روز قیامت با کسی که هزاران نفر را از جهنم نجات داده است رفتار ویژه‌ای خواهد داشت.

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته