حقوق والدین و محترم داشتن آن

از طرفی قرآن می‌فرماید: « فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ= به آنها [حتى] اوف مگو»^[1]. حضرت می فرماید اگر کمتر از «اف» چیزی می‌بود، خداوند حتماً آن را می گفت. اف در زبان ما یعنی «اه، اه...». یعنی همین حد از اظهار ناراحتی  را هم نباید داشته باشی. بعضی ها مادران و پدران شان را به اسم کوچک صدا می کنند. حرف های درشت به پدر و مادران شان می گویند، متلک می گویند، طعنه می زنند، غرغر می کنند، نق می زنند، گیر می دهند. خیلی نسبت های ناروا به پدر و مادران شان می دهند. در حدیث داریم این افراد اگر شهید شوند، وارد جهنم می شوند.

برای این که ما دچار عاق والدین نشویم و تمام عبادتها و زحمات مان و حتی جنگیدن و شهادت مان به هدر نرود، امام سجاد (علیه السلام) در دعای صحیفه به ما فرمول تربیتی می دهد و می فرماید: خدایا کمک کن که من از پدر و مادرم به اندازه ی سلطان ستمگر بترسم. چون بچه ای که بی حیاست، از پدر و مادرش نمی ترسد. اینجا دو مقوله است دقت کنید.

لازمه ی یک رابطه ی سالم، بین پدر و فرزند و مادر و فرزند، این است که بچه از پدر و مادر حریم بگیرد. یعنی هیبت پدر و مادر در دل بچه باشد. بچه دریده و بی حیا و خیره سر نباشد. با بی شرمی و بی حیایی با پدر و مادر حرف نزند. این وظیفه ی کیست؟ اگر یک بچه ی عاقل و بالغی باشد و بخواهد جهنمی نشود، خودش باید هیبت والدین را رعایت کند. هر چند آنها صمیمی و مهربان اند. عیبی ندارد که انسان با پدر و مادرش صمیمی و مهربان باشد، شوخی کند، مزاح کند و... ولی یک جاهایی باید حواسش باشد که نباید پررو شود. یک جاهایی باید خیلی حرمت را رعایت کند. باید به هیچ وجه خاطر پدر و مادر را مکدر نکند. اگر کرد، عاق والدین است. قرآن می فرماید: بوی بهشت از 500 سال می رسد، اما کسی که عاق والدین است نمی تواند بوی بهشت را استشمام کند. یعنی اصلا نزدیک بهشت هم نمی رسد. پس اگر پدر و مادر با تو صمیمی هستند و شوخی می کنند، متلکی به تو می گویند و در حریمت می آیند، تو نباید این کار را با آنها بکنی. یعنی در حریم پدر و مادر نرو، اگر شوخی هم می کنی، شوخی هایت لطیف باشند که آنها شاد شوند و بخندند.

شما نگاه کنید مرحوم شیخ مرتضی انصاری (رحمه الله علیه) به قدری این مرد بزرگ است که امام خمینی (رحمه الله علیه) می فرماید: اگر خداوند ما را با شیخ مرتضی محشور کند برایمان بس است. او مرجع تقلید کل جهان شیعه است. آن زمان ها هم چند مرجعی نبوده، تمام شیعیان در کل دنیا یک مرجع داشتند که آن هم مرحوم آقا شیخ مرتضی انصاری بود. او مادری غرغرو داشت، مادری که منطق هم نداشت و حرفهایی می زد که منطقی نبود، اذیت می کرد و از شیخ توقعات بی جا داشت. شیخ هر روز می آمد و لطیفه تعریف می کرد تا مادرش بخندد.

البته ما در روایت داریم: برای هیچ کس انسان حق چاپلوسی ندارد به جز خدا و پدر و مادر. شیخ مرتضی انصاری یک مرجع به آن عظمت و به آن جدیت و با آن درجه از تقوا آنقدر پیش این مادر لطیفه می گفت تا مادرش را می خنداند و بعد می رفت.

آدم می تواند برای شاد کردن والدینش  با آنها بگوید و بخندد وشوخی کند. ولی اگر خدای ناکرده شوخی کردن به مسخره کردن و تحقیر کردن پدر و مادر بیانجامد، به زیر سوال بردن پدر و مادر بیانجامد، این شروع جهنم است و خیلی وحشتناک است.

ما از بزرگان یاد گرفته ایم که هرگاه هر کسی مشکلی در زندگی داشت، برای حل مشکلش از محضر این بزرگان کمک می گرفت. آنها اولین سوالی که می کردند این بود که آیا پدر و مادرت از تو راضی هستند یا نه؟ بی ادبی نکردی، تحقیر شان نکردی، دل شان را نشکستی؟ زیرا این موضوع ربط بسیار اساسی و مستقیم با سعادت انسان در دنیا و آخرت دارد. شما نقشه می ریزی، هر چی حساب و کتاب می کنی، می بینی همه اش به هم می ریزد. در آمدت خوب است؛ کار اقتصادی ات خوب است؛ سواد وتخصصت خوب است؛ بازرگانی داری، مطالعه داری و خلاصه همه چیزهایت ردیف است، اما باز می بینی یک دفعه ورشکست شدی. چرا؟ چون یک جایی مادر را خرد کردی و دل مادر را شکستی؛ یک جا دل پدر را شکستی. برای همین پیش هر کدام از بزرگان و اولیای خدا که بروی و بگویی که من مشکل و گرفتاری دارم، می گوید رابطه ات با پدر و مادرت چگونه است ؟

پدر و مادر رفیق آدم نیستند؛ شوهر یا زن آدم نیستند که یک رابطه ی دو طرفه بین آدم با آنها وجود داشته باشد. رابطه با والدین با ما یک طرفه است. می گوید: اگر پدر و مادر ظالم اند تو باید کوتاه بیایی. تو نباید بی ادبی کنی. اگر کافر هم باشند تو باید رعایت ادب را بکنی. حتی اگر تو را علیه خدا و دین خدا تحریک می کنند، همانطور که در قرآن می گوید: «فلا تطعهما = اطاعت شان نکن». اما باید اطاعت نکردنت مودبانه باشد، نه با پرخاشگری.

 حالا چون تو مسلمان هستی و حزب اللهی هستی و آنها کافرند، هر چی از دهنت در می آید باید به آنها بگویی؟ هرگز. یک جا ممکن است شما جلو پدر و مادرت بایستی، آن هم فقط موقعی است که پدر و مادرت دست به اسلحه علیه خدا ببرند. تازه آنجا هم اسلام می گوید تو سلاح برندار و تو آنها را نکش، بگذار کس دیگری بکشد. چون اثر وضعی دارد. یعنی اگر قرار است پدر و مادرت کشته شوند، بگذار یکی دیگر آنها را بکشد. خودت به خاطر اعتقادات و به خاطر خدا اقدام به قتل آنها نکن. حتی تا این اندازه این مسئله مهم است.

بنابراین می فرماید: شفیع هر انسانی در روز قیامت مادرش است. چون حق مادر از پدر هم بزرگتر است. معصوم (علیه السلام) می فرماید: شفیع مرد در قیامت مادرش است، ولی شفیع زن در قیامت شوهرش است. خانمی که عقل سالم دارد، دین و ایمات درست و حسابی دارد و قیامت را باور کرده، هیچ وقت کاری نمی کند که شوهرش به خاطر او مجبور شود با مادرش درگیر شود. اگر شوهر شما به خاطر شما با پدر و مادرش درگیر شود، یعنی با عزیزترین کسانش که زحمتش را کشیده اند درگیر شود، مطمئن باش که این مرد تو را هم یک روزی به خاطر دنیا و هوس هایش زیر پا می گذارد. حریم پدر و مادر را به راحتی نمی توان شکست. این کار، خودش جهنم است. خط قرمز است. مثل برق است، برق خیلی خوب است، ما به آن عادت می کنیم، آن را به خانه می آوریم و چراغ های مختلف می گذاریم و از روشنایی آن لذت می بریم. اما دست به آن نمی زنیم. چون خطرناک است و باعث مرگ انسان می شود.

اگر پدر و مادر هستی، رعایت پدر و مادرت را بکن تا بچه هایت هم رعایتت را بکنند. این یک قاعده. ولی قاعده دوم این است که مواظب باش، بچه هایت را بی ادب نسبت به خودت بار نیاوری، به خصوص در کشور ما، این خیلی رسم است که خانواده ها بچه ها را پررو و بی ادب بار می آورند. چند وقت پیش خانمی آمد و گفت که دخترم من را در خانه کتک می زند. گفتم: بیرونش کن. می دانم که مثلا شاید در وادی گناه و فحشا بیفتد، ولی این بهتر است. گناهکار می شود و خدا ممکن است او را ببخشد. معصیتی در رابطه با حریم خودش کرده، خودش و خدا. ولی اینجا که عاق والدین است، نه دنیا دارد نه آخرت. کسی که عاق می شود، هم دنیایش خراب است و هم آخرتش.

حضرت فرمود: «لعنت بر والدینی که بچه‌هایشان را نسبت به خودشان بی ادب بار بیاورند». الان هم تو داری جهنمی می شوی و هم فرزندت. یعنی هم دنیای شما خراب می شود و هم دنیای آنها. متأسفانه نظام ارزشی ما وارونه است. اگر شخص زنا کند، می گوید آبروی ما در پیشگاه خداوند رفت. ولی عقاب و عذاب تند و خیره نگاه کردن به پدر و مادر از هزاران زنا بیشتر است. این همه کودک بدون پدر و مادر بزرگ شدند و اتفاقا بعضا به جای خوبی هم رسیدند. پدر و مادر باید از اول حواسشان را جمع کنند و از اول عملا به فرزندشان احترام به پدر و مادر را یاد بدهند و هم به پدر و مادر خودشان احترام بگذارند. اساسا آدمی که خودش عاق والدین است، بچه ی خوب تربیت نمی کند. بچه ی خودش را جهنمی می کند. خودش را هم جهنمی می کند.

در روایت داریم که به بزرگان و ریش سفیدان تان احترام بگذارید. و باز در روایت داریم که اگر این ریش سفیدها نبودند، خداوند عذاب نازل می کرد. پیر مرد ها و ریش سفید ها پیر زن ها خیلی بزرگ اند. ریشش را در مسجد، در هیئت، سفید کرده جوانی اش را در این راه ها گذرانده، حق عظیمی برگردن ما دارند. اینها اگر هیچ کاری هم نکرده باشند، همین که فرهنگ عظیم بهشتی بودن، یعنی شیعه بودن را، به نسل بعدی انتقال داده اند، آدمهای بزرگی هستند.

برگرفته از بحث آثار دعا جلسه 10

مضامین دعاها فرمول های انسان سازی و بازگو کننده رموز خلقت اند (بحث آثار دعا جلسه 10)

[1] - اسراء/23.