(جلسه 6) منشاء و مبداء خلقت و نیروی مخلوقات، معصومین (علیهم السلام) هستند

«کل شی احصیناه فی امام مبین ». یعنی «کل شی» که مخلوق خدا و ریاضی است، «احصیناه فی امام مبین» است. یعنی خداوند تبارک و تعالی همه چیز را از امام خلق می کند.

فرمایش امام زمان (علیه السلام) و در نهج البلاغه نیز امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند: « ونحنُ صنَائِعُ رَبّنا والخَلقُ بعدُ صَنائعُنا = ما ساخته خدا هستیم و خلق ساخته ما هستند». (که در کتاب آشتی با امام زمان علیه السلام نیز آورده شده است).

اگر خلق ساخته اهل بیت (علیه السلام) هستند، پس همه چیز به غیر از حق تعالی محصول علم معصوم است. همه چیز غیر از حق تعالی محدود و محصور به علم خدا هستند. یعنی معصوم به همه چیز احاطه دارد. دعاهای هر روز ماه رجب در امام شناسی، در فهم نظام خلقت و در فهم آفرینش فوق العاده مهم، قوی و اثرگذار است.

دعای « اللهم انی اسئلک بمعانی جمیع ما یدعوک به ولاة امرک....» از وجود مقدس امام زمان (علیه السلام) خطاب به محمد بن عثمان (رحمه الله تعالی علیه) آمده که به خاطر عظمت معصوم، خدا را به معصومین قسم می دهد و می گوید شما نیز این گونه بگویید: خدایا! معصوم را معدن مخلوقاتت قرار داده ای، یعنی مخلوق ها از معصومین خلق می شوند. « فجعلتهم معادن کلماتک = آنان را معادن تمام کلمات (مخلوق) قرار داده ای». یعنی هر مخلوقی یک کلمه است. «و ارکانا لتوحیدک و آیاتک = و رکن توحید تو هستند و ارکان آیات تو هستند». پس خداوند آنها را معادن کلمات، ارکان توحید و آیات و مقامات خدا قرار داده است.

« وَ مَقَامَاتِكَ الَّتی لا تَعْطِیلَ لَهَا فِی كُلِّ مَكَانٍ یَعْرِفُكَ بهَا مَنْ عَرَفَكَ، لا فَرْقَ بَیْنَكَ وَ بَیْنَهَا اِلاَّ اَنَّهُمْ عِبَادُكَ وَ خَلْقُكَ = هیچ فرقی بین تو و معصومین نیست مگر این که آنها عباد، بندگان و خلق تو هستند». غیر از واجب الوجود بودن که خداوند واجب الوجود است، فرق دیگری بین خدا و معصوم نیست. در ادامه می فرماید: « فَتْقُهَا وَ رَتْقُهَا بیَدِكَ بَدْؤُهَا مِنْكَ وَ عَوْدُهَا اِلَیْكَ اَعْضَادٌ وَ اَشْهَادٌ وَ مُنَاةٌ وَ اَذْوَادٌ وَ حَفَظَةٌ وَ رُوَّادٌ فَبهِمْ مَلأْتَ سَمَائِكَ وَ اَرْضِكَ حَتَّی ظَهَرَ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ = تو با این معصومین تمام آسمان و زمینت را پر کرده ای، تا حقیقت لا اله الا انت ظهور پیدا کند». برای فهمیدن و درک این فرازها آمادگی و سینه فراخ، پاک و تزکیه شده می خواهد.

اگر ما معصوم را این گونه بشناسیم و بفهمیم که او پدر و اصل و حقیقت ماست، زیارت و حرف زدن با او خیلی دلچسب خواهد بود، چون می دانیم به خدمت چه کسی می رسیم.

در فلسفه و حکمت متعالیه، ثابت شده است که خداوند اراده خود را مستقیم اعمال نمی کند، بلکه از طریق واسطه اعمال می کند. بنابراین، هر مخلوقی هر چیزی را که کسب می کند، از ناحیه معصوم به او رسیده است. حتی شمر که روی سینه ی حضرت سیدالشهدا نشسته و به سینه او خنجر می زند، تمام قدرت و نفس زدن، ضربان قلب و حرکات تمام اعضاء و جوارحش را از حضرت دریافت می کند.

دلیل انتساب جرم و گناه و استغفار معصومین (علیهم السلام) چیست؟

گاهی معصومین در فرمایشات و دعا هایشان گناهانی را به خود نسبت داده و به عجز و ذلت و استغفار و قصور و تملق معترف شده و در مقابل خدای متعال با خوف و خشیت به مناجات می پرداختند.

آنها با وجود این که معادن علم الهی و معصوم هستند، چگونه دائما استغفار می کنند و جرم و گناه را به خود انتساب می دهند؟ دو جواب دارد.

اول آنکه هر عظمت، عصمت، علم و قدرتی که برای معصوم وجود دارد، جملگی از معدن اصلیِ وجود که خدای متعال است، افاضه می شود. زیارت اول ابی عبدالله (علیه السلام) در روز عاشورا می خوانیم: « إِرَادَةُ الرَّبِّ فِی مَقَادِیرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَیْكُمْ وَ تَصْدُرُ مِنْ بُیُوتِكُمْ = اراده پروردگار در تقدیرات امور عالم، به سوی شما فرود می آید و از منازل شما خارج می شود». اینها عظمت معصوم را می رساند و این که خداوند هر اراده ای را در تقدیر امور دارد. در زیارت جامعه کبیره می خوانیم: « فَبَلَغَ اللَّهُ بِكُمْ أَشْرَفَ مَحَلِّ الْمُكَرَّمِینَ وَ أَعْلَى مَنَازِلِ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَرْفَعَ دَرَجَاتِ الْمُرْسَلِینَ حَیْثُ لا یَلْحَقُهُ لاحِقٌ وَ لا یَفُوقُهُ فَائِقٌ وَ لا یَسْبِقُهُ سَابِقٌ وَ لا یَطْمَعُ فِی إِدْرَاكِهِ طَامِعٌ = خداوند متعال شما را به شریفترین جایگاه انسانهای گرامی و بالاترین مقام قرب رساند. مقامی که هیچ کس طمع رسیدن به آن را ندارد». جملگی به اضافه ی اشراقی است که از مبداء اعلی، جل جلاله، نازل گردیده و به ارواح طیبه و مطهره حضرات معصومین تعلق گرفته است. به طوری که اگر لحظه ای عنایت حضرت ربوبی قطع شود، هیچ کمالی در احدی از بشریت نخواهد بود.

دلیل دوم آنکه معصوم، معدن علم خداست و معصوم است. او برداشتی که از خدا و عظمت خدا می کند، غیر از آن چیزی است که ما می فهمیم. او فقط و فقط خدا را می بیند و فانی در حق تعالی است و برای خود و دیگری کمال مستقلی نمی بیند. خود را عین ربط به خدا و عین فقر می بیند. به شکرانه ی این نعمت عظمی هرگز دست از ذکر و استغفار بر نداشته و علی الدوام در ذکر بودند که هر چه هست، جملگی از فیض و رحمت حضرت رب العالمین است. قهراً این کمال عظیم و این احتیاج و وابستگی قطعی برای ایشان خضوع و خشوع می آورد و از این رو زبان را به مدح و ثنا و تملق می گشایند. به طوری که امام معصوم صریحا می فرماید:« ما کففت عن تملقک = دست از تملقت بر نمی دارم». از این بیان می توان نتیجه گرفت که هرگز نمی توان کار پاکان را به خود قیاس کرد و نمی توان با توهم غلط، هر چه مناسبِ حالات ماست، به آن حضرات نسبت داد. زیرا این نوعی بیراهه رفتن و از اصل مقام معصوم دور افتادن است و انسان با داشتن چنین اعتقادی نسبت به حضرات معصومین (علیهم السلام) هرگز روی معرفت را نخواهید دید.

بنابراین احساس گناه آنها با احساس گناه ما بی نهایت فرق دارد. نحوه عشق، علاقه، وابستگی، دلتنگی و نحوه نیازمندی آنها با ما فرق می کند.

برگرفته از مباحث «شرح صحیفه سجادیه»