جلسه یازدهم مختص پاسخ به سؤالات

جایگاه اختیار، تصمیم و عقل در عمل خیر مؤمن چیست؟

آیت الله شیرازی به پاسخ به سوالی درخصوص این مطلب فرمودند: خدا جلو پای کافر و مؤمن خیر می آورد. اما این که مؤمن آن را برمی دارد، تصمیم خود اوست. همین عقل را خدا به همه می دهد، یکی به عقل خودش عمل نمی کند و دیگری عمل می کند. خدا علم را هم به همه می دهد؛ اما یکی عمل می کند و دیگری عمل نمی کند. به زن نوح شوهری به خوبی نوح داد و این خیر بزرگ را جلویش گذاشت،. اما او ناشکری کرد و  اسرار همسرش را فاش کرد.

یک نمونه برای مؤمنی مثل زن فرعون این است که فرعون را جلویش قرار داد. بهترین کاخ را برایش ساخته، بهترین جواهرات را به او داده، بهترین فرشها و پرده ها و کنیزها و غلامها را داده ، ولی او هیچ کدام را نمی خواهد و می گوید: خدایا برای من خانه ای پیش خودت درست کن در بهشت و مرا از دست فرعون نجات بده. همه می گفتند فرعون خداست. اما او می گفت، نه. خدای من کس دیگری است. این همان زن است که وقتی آب صندوق حضرت موسی را آورد، زن فرعون گفت، این بچه را نکشید. فرعون پذیرفت و او را به فرزندی قبول کردند.

جنود عقل و جهل چیست؟

آیت الله حائری در پاسخ به این سوال گفتند: در بخشی از حدیث معروف امام صادق (علیه السلام) در مورد عقل و جهل آمده است: خدا عقل و جهل را در مقابل هم قرار داد. خدا همه کمالات را به عقل داد و جهل دشمنی او را به دل گرفت. خدا 75 لشگر به عقل داد مثل وفا، صفا، خوش خلقی و امانت و ... . اما جهل گفت خدایا مرا در مقابل عقل قرار دادی و ضد او، من چگونه بدون لشگر با او مقابله کنم؟ خدا 75 لشگر هم به جهل داد. امام صادق (علیه السلام) همه این لشگریان را می شمارد.

امام راحل این روایت را اصل مبنای کتابی به نام «جنود عقل و جهل» قرار داده و بیان فرمودند: 75 جند برای عقل و 75 جند برای جهل، برای این است که تعادل برقرار باشد. نه این طرف بچربد، نه آن طرف، تا انسان مختار باشد و مجبور نباشد.

آیا امکان دارد جهل که یک نقص است، تمام مراتب وجودی «کامل» را ببیند؟

آیت الله حائری در پاسخ به این سوال فرمودند: می تواند ببیند، ولی این دیدن، دیدنی نیست که به درد جهل بخورد. «فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ = ما پرده‏ ات را [از جلوى چشمانت] برداشتیم و دیده‏ ات امروز تیز است» (ق/22). خدا به انسان می گوید: «من کان فی هذه اعمی فهو فی الآخرة اعمی= هر کس در این دنیا نابینا باشد، در آخرت نیز نابینا خواهد بود». اما در عین حال می گوید: «فبصرک الیوم حدید». یعنی آن روز نمی دیدی، اما الان می بینی. ما در زیارت جامعه درباره شأن ائمه (علیهم السلام) می گوییم: «حتی لا یبقی ملک مقرب و لا نبی مرسل و لا صدیق و لا شهید و لا عالم و لا جاهل و ... صدق مقاعدکم» زیارت جامعه می گوید: همه مقامات شان را می بینند، اما بهره مند نمی شوند. برایشان مشخص می شود که ائمه (علیهم السلام) چه قربی دارند به خدا، اما جز حسرت نتیجه ای ندارند.

آیا خرد زیرمجموعه و یا مرکبه ای از عشق است؟

آیت الله حائری در پاسخ به این سؤال که «با توجه به این بیت حضرت حافظ که می گوید:«خرد هر چند نقد کائنات است/چه سنجد پیش عشق کیمیاکار» جایگاه خرد و عشق را در مقایسه با هم بفرمایید، فرمودند: عشق نور است، خرد هم نور است. خرد نوری است که خدا داده و با عشق حرکت می کند. عشق جاذبه ای است از جانب او و به سوی او کشیده می شوی. پس با عقل به سوی خدا می روی و با عشق به سوی خدا کشیده می شوی. قدرت این کشش بیشتر از قدرت آن رفتن است. عشق و عقل در مقابل هم نیستند. وقتی به عقلت عمل کردی، دوره ی عشق می رسد و با او حرکت می کنی. مثل اینکه با اتوبوس تا فرودگاه می آیید در فرودگاه سوار هواپیما می شوید و می روید. عشق مثل هواپیما است و عقل مثل رفتن با اتوبوس است که با آن تا فرودگاه می روی. بلیط اتوبوس ارزانتر است، بلیط هواپیما گرانتر است. « لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ... = هرگز به نیكوكارى نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق كنید » (آل عمران/92). آنکه می خواهد با عشق برود، باید خیلی بیشتر انفاق کند به هر اندازه که «مما تحبون» را انفاق کنی، سیرت شدیدتر می شود.

نماز و حضور قلب تان را درست کنید و یک عده دوست اهل الله داشته باشید

آیت الله حائری در پاسخ به این سؤال که «توصیه ها و دستورالعمل هایی بفرمایید که دنیا ما را از آخرت غافل نکند و سنگینی مسئولیت ها و تکالیف دنیایی، لطافت قلب و نشاط معنوی ما را در سیر و سلوک کم نکند و در عین کثرت، وحدت وجودی مان را حفظ نماییم» فرمودند: نمازتان و حضور قلب تان را درست کنید و یک عده دوست اهل الله داشته باشید. « وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِیِّ یُرِیدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَیْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِیدُ زِینَةَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا = و با كسانى كه پروردگارشان را صبح و شام مى‏ خوانند [و] خشنودى او را مى‏ خواهند شكیبایى پیشه كن و دو دیده‏ ات را از آنان برمگیر كه زیور زندگى دنیا را بخواهى و از آن كس كه قلبش را از یاد خود غافل ساخته‏ ایم و از هوس خود پیروى كرده و [اساس] كارش بر زیاده‏ روى است اطاعت مكن»(کهف/28).

این راه تنهایی نمی شود رفت. مثلا یک مجموعه آتش اینجاست، یک مقداری ریگ هم این طرف است. این ریگ ها انسان های دلمرده ی دنیایی هستند. دل زنده هایی که یاد خدا هستند، مثل همین مجموعه آتش هستند. شما اگر از داخل آتش بیرون آمدید و وارد ریگ ها شدید، یک مدت که ماندید، ذغال می شوید، سرد می شوید. چرا گفتند 5 وقت نماز بخوانید؟ برای اینکه می روید در عالم مُلک و ملک زده می شوید و باید بیایید در نماز و در عالم ملکوت. نمازت با حضور قلب باشد. همه «یَدْعُونَ رَبَّهُمْ» هستند اما همه «یُرِیدُونَ وَجْهَهُ» نیستند. وقتی می خواند خدا را، خدا را می خواهد؛ نه که چیزی از خدا می خواهد. اگر با اینها (که مثل آتشند) ضمیمه شدی همه همدیگر را گرم نگه می دارید. اگر همین آتش ها را متفرق کنید، همه سرد می شوند. «یدالله مع الجماعه» این راهش است.

چرا باران نمی بارد؟

آیت الله حائری در پاسخ به این سؤال که «در حالی که مطابق با وعده های الهی می دانیم که عمل به دستورات الهی «استغفار»، باران و روزی خوب را به همراه خواهد داشت. چرا باران کم است و در جوامع اسلامی تا این حد مشکلات مادی، اختلاس، بیکاری، طلاق و زندان وجود دارد؟» فرمودند:

 مشکلات جامعه ما به خاطر عدم عمل به اسلام است. چرا بانک ها پولشان اسلامی نیست؟ به خاطر این که تورم دارند، بهره می گیرند. این بهره یک ظلم است. باید روی پول بنویسند، یک صدم سکه، یک دهم سکه و همان را بدهند و همان را هم بگیرند. در قرض یک ذره بهره نباید بگیرند و به کسی هم بهره ندهند. شما پولتان را در بانک می گذارید و بانک به شما بهره می دهند. شما هم می خورید و دلتان سیاه می شود. روز عاشورا وقتی حرفهای امام حسین (علیه السلام) اثر نکرد، فرمود: «ملئت بطونکم من الحرام= شکم هایتان از حرام پر شده است». به خاطر این است که دعا مستجاب نمی شود، خشکسالی می شود. این طور نیست که ما نماز باران بخوانیم، باران ببارد. اول باید موانع را از سر راه برداریم.

تفاوت معنای بلا، ابتلا، امتحان و مصیبت چیست؟

آیت الله حائری در پاسخ به این سوال که « تفاوت معنای بلا، ابتلا، امتحان و مصیبت چیست؟ کدام یک از مصائب و سختی های دنیا را ابتلای الهی بدانیم و کدام را یک را عقوبت کار ناپسند خویش؟» فرمودند:

این بستگی به خود انسان دارد. وقتی انسان کار بدی می کند، می خواهند مجازاتش کنند، این بلا و عقوبت است. وقتی کار بدی نکرده، می خواهند پاک و صافش کنند، این می شود مصیبت. « وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ = و قطعا شما را به چیزى از [قبیل] ترس و گرسنگى و كاهشى در اموال و جانها و محصولات مى ‏آزماییم و مژده ده شكیبایان را» (بقره/155). « إذا أحَبَّ اللّه ُ عَبدا ابتَلاهُ، فإن صَبَرَ اجتَباهُ، و إن رَضِیَ اصطَفاهُ = هرگاه خدا بنده اى را دوست بدارد، مبتلایش گرداند؛ اگر صبر كرد، او را [براى خود ] بر مى گیرد و اگر خشنود بود، او را بر مى گزیند.» (بحار الأنوار : 82/142/26)

خدا بنده اش را امتحان می کند، اگر صبر کرد، زلالش می کند. اگر بالاتر از صبر راضی بود، او را بر می گزیند. مجتبی بالاتر از مصطفی است.

قسمت دوم از جلسه 11

اگر کسی امانت دار علم شد، علم بیشتری به او می دهند