(جلسه ششم) انسان برای «خودسازی» نیازمندِ علم «انسان شناسی» است

سؤالی که در اینجا مطرح می شود، این است که با توجه به این که علم 100 مقدمه دارد و 99 مقدمه آن «یقینیّه» است و فقط یک مقدمه آن «وهمیّه» یا «ظنیّه» می باشد، آیا نتیجه ی این علم «یقینیّه» می شود یا «وهمیّه»؟

نتیجه، تابعِ اَخَسِ مقدمات است. یعنی، تابعِ پست ترین مقدمات است. پس ‌اگر یکی از مقدمات «وهمیّه» باشد، نتیجه آن علم «وهمیّه» است. مثل زنجیری که یک حلقه آن سست است، بنابراین کل زنجیر قدرت کشش وزن زیاد را ندارد.

«علوم انسانی» که غرب عرضه می کند، چه در اقتصاد،‌ مدیریت و جامعه شناسی و چه در سیاست و ... علومی نیست که به درد ما بخورد. چون غرب خیال می کند که انسان همین بدن است. چون غرب در مورد «انسان شناسی» به یقین نرسیده است، انسان شناسی غرب توهمی است. علوم تجربی یا انسانی را اگر از پیامبر سؤال کنید، جواب نمی دهد و می گوید: «من برای بیان اینها نیامده ام»، اینها را خودت تحقیق کن به آن دست می یابی.

آیت الله حائری در این باره که انبیا برای بازگو کردن علوم الهی آمده اند، نه برای پاسخگویی به سوالات علمی مردم این گونه ادامه دادند:

قرآن می فرماید:‌« یَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ = در باره [حكمت] هلالها[ى ماه] از تو مى ‏پرسند» (بقره/189). ای پیامبر از تو در مورد هلال ها سؤال می‌کنند که هلال شب اول،‌ دوم،‌ سوم و ... برای چیست؟ سپس می‌فرماید: « قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ = آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعی) برای (نظام زندگی) مردم و (تعیین وقت) حج است.» (بقره/189).

در اینجا اساتید علم «معانی» می گویند سؤال از «ماهیت» و «هویت» است، ولی جواب از «غایت» است. یعنی وقتی طرف چیزی می پرسد که خودش می تواند با تحقیق به جواب آن برسد، مستقیم جواب را به او نمی گویند، بلکه نتیجه و فایده را برای او بیان می کنند. مثل همین آیه که در جواب سؤال، فایده ی هلال را بیان می کند، فایده اش این است که شما تاریخ روزهایتان را بدانید.

ادامه آیه می فرماید: « وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ = كار نیك، آن نیست كه از پشت خانه‏ ها وارد شوید، بلكه نیكی این است كه پرهیزگار باشید! و از در خانه‏ ها وارد شوید و تقوا پیشه كنید، تا رستگار گردید!» (بقره/189).

سؤال دیگر این است که مگر اینها از پشت بام وارد خانه می شدند که در آیه مبارکه این طور گفته شده است؟ یا دانستن حکمت هلال ها چه ربطی به «آمدن از پشت بام خانه» دارد؟

جواب: آنها که درباره هلال از پیغمبر سؤال کردند، این مثلِ وارد شدن از پشت بام است. یعنی علم، دری دارد و از درِ آن باید وارد شوید. تحقیق کنید و به دست بیاورید. انبیا برای گفتن این مطالب نیامده اند. انبیاء برای هواپیما سازی و پزشکی و علم هیات نیامده اند، خود انسان باید به این علوم برسد. اگر جواب این علوم را به انسان نگویند، انسان ترقی می کند، ولی اگر بگویند توقف می کند.

مثلا بشر فقط می داند که برای یک هدف خلق شده است، ولی آن هدف را نمی داند چیست و انبیا برای گفتن این هدف آمده اند.