توجه به نعمت ها، انسان را متوجه حق تعالی می کند

قرآن در این باره می فرماید:«كَیْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَكُنْتُمْ أَمْوَاتًا فَأَحْیَاكُمْ ثُمَّ یُمِیتُكُمْ ثُمَّ یُحْیِیكُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ؛ هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَكُمْ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ[1]= چگونه خدا را منكرید با آنكه مردگانى بودید و شما را زنده كرد باز شما را مى میراند [و] باز زنده مى ‏كند [و] آنگاه به سوى او بازگردانده مى ‏شوید؛ اوست آن كسى كه آنچه در زمین است همه را براى شما آفرید سپس به [آفرینش] آسمان پرداخت و هفت آسمان را استوار كرد و او به هر چیزى داناست».

خداوند قبل از این آیات در آیه 21 سوره بقره نیز خطاب عمومی دارد:«یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِی خَلَقَكُمْ وَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ؛ الَّذِی جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ فَلَا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْدَادًا وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ= اى مردم پروردگارتان را كه شما و كسانى را كه پیش از شما بوده‏ اند آفریده است پرستش كنید باشد كه به تقوا گرایید؛ همان [خدایى] كه زمین را براى شما فرشى [گسترده] و آسمان را بنایى [افراشته] قرار داد و از آسمان آبى فرود آورد و بدان از میوه ‏ها رزقى براى شما بیرون آورد پس براى خدا همتایانى قرار ندهید در حالى كه خود می دانید».

خدایی را پرستش کنید که زمین دایره ای شکل را به شکل سطح صاف برای شما قرار داده. آسمان را برای شما سقف قرار داد. همچنین در تفاسیر آمده که منظور از آسمان، جو یا همین اتمسفرِ 3 کلیومتری می باشد. این اتمسفر مانع ورود اشعه ماورای بنفش خورشید و شهاب سنگ‌ها به زمین می‌شود تا به موجودات آسیب نرسانند. اگر شهاب سنگی هم وارد جو زمین شود در اثر برخورد با همین اتمسفر خرد می شود و از بین می رود؛ به ندرت اتفاق می افتد که یک شهاب سنگ خیلی بزرگ وارد زمین شود.

خداوند از آسمان برای شما آب فرستاد و زمین را زنده کرد. این نعمت ها را دانه دانه می شمارد. وقتی می گوید زمین را برای شما گسترانیدم، یعنی کره زمین را در اختیار شما قرار دادم به خاطر شما زمین را تصرف کردم. برای شما از آسمان آب می فرستد، به وسیله این آب میوه و رزق شما را فراهم می کند. هر موجودی که حیات دارد، حیات آن به «حی قیوم لایموت» مربوط است.

کهکشان ها و کیهان ها از نعمت های الهی اند

از جمله نعمتهای الهی، خلقت کهکشان ها و کیهان ها است. ما چه زمانی می خواهیم روی قرآن فکر کنیم؟ فقط بطور سطحی آن را می خوانیم و رد می شویم. اگر یک ذره فکر کنیم، آیات خلقت، واقعاً انسان را به حیرت و دهشت وا می دارد. می فرماید: «هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَكُمْ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا[2]= اوست آن كسى كه آنچه در زمین است همه را براى شما آفرید». به همین راحتی؟ حال بماند که فرصت نداریم تا آنچه از نعمت ها که روی زمین است را برای شما بیان کنم. قرآن می فرماید: خداوند کسی است که هر آنچه روی زمین است را برای شما آفرید. میلیاردها شرایط زیستی که در دنیا هست را خداوند تبارک و تعالی برای شما آفریده است. بیهوده نیست که امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: «هرکس از علم نجوم چیزی نداند، توحیدش ناقص است».

اگر براساس «تُعرف الأشیاء بأضدادها= اشیاء از راه ضدشان شناخته می شوند» اقدام کنیم، در این صورت ما ابتدا نیاز به شناخت های زیادی داریم، از جمله شناخت حیات، زیست شناسی، کره زمین و حیات در روی کره زمین. اینها را باید بدانیم تا بفهمیم این چه نعمتی است که خداوند در اختیار ما گذاشته است. برای دستیابی به این شناخت، احتیاج به مطالعه داریم. در این قسمت بحث، می خواهم کمی روی کهکشان ها و منظومه شمسی تمرکز کنم.

ما در «کهکشان راه شیری» قرار داریم. اگر به ابعاد آن توجه کنیم، فاصله دو سر آن، یعنی اندازه ی قطر کهکشان راه شیری، 100 تا 150 هزار سال نوری است. اگر با سرعت نور  که 300 هزار کیلومتر در ثانیه است، از یک سر آن حرکت کنیم، بعد از 100 یا 150 هزار سال، به سر دیگرِ کهکشان می رسیم. در یک گوشه ای از این کهکشان، «منظومه شمسی» قرار دارد. در منظومه شمسی، خورشید و سیاراتی مثل زمین، عطارد، زحل، مشتری و ... دیده می شود. قطر خورشید 109 برابر کره زمین است. می توانید ۱۰۹ زمین را چسبیده به هم و در کنار یکدیگر قرار دهید تا قطر خورشید پر شود. زمین قمری به نام ماه دارد. حجم زمین 50 برابر ماه می باشد و قطر زمین 3.66 برابر ماه است. میانگین فاصله ماه تا زمین ۳۸۴٬۴۰۳ کیلومتر و فاصله زمین تا خورشید تقریباً 150 میلیون کیلومتر است و نور با سرعت 300 هزار کیلومتر در ثانیه، این فاصله را حدوداً در 7 دقیقه طی می کند. حرارت سطح خورشید 6000 درجه «کلوین» و درونش در حدود 15 میلیون درجه حساب شده است[3].

در نزدیکترین فاصله به خورشید، یعنی فاصله 58 میلیون کیلومتری آن، «عطارد» قرار دارد که نزدیکترین سیاره است. بعد از آن «زهره» است که در فاصله 108 میلیون کیلومتری قرار دارد. فاصله «مریخ» تا خورشید 227 میلیون کیلومتر، فاصله «مشتری» 778 میلیون کیلومتر و 1300 بار بزرگتر از کره زمین است. ولی به قدری سرعتش زیاد است که 5/9 ساعت طول می کشد تا یک دور، به دور خودش بچرخد. در حالی که زمین که 1300 مرتبه از مشتری کوچکتر است، 24 ساعت طول می کشد تا یک دور، به دور خودش بچرخد و 365 روز طول می کشد که به دور خورشید بچرخد. 12 سال طول می کشد که مشتری یک دور، به دور خورشید بچرخد. مشتری 12 عدد قمر دارد. 

سیاره بعدی «زحل» است که یک میلیارد و 428  میلیون کیلومتر با خورشید فاصله دارد و هر 29 سال یک دور به دور خورشید می چرخد. 10 قمر هم دارد و سرعت آن، به اندازه ای است که در 10 ساعت و 15 دقیقه یک دور به دور خودش می چرخد.

فاصله «اورانوس» از خورشید 2 میلیارد و 870 میلیون کیلومتر می باشد و 4 قمر دارد و هر 84 سال یک دور دور خورشید می چرخد. «نپتون» 4 میلیارد و 504 میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد و یک قمر دارد و هر 164 سال یک مرتبه دور خورشید می چرخد. «پلوتون» 5 میلیارد و 913 میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد.

مقایسه سیارات منظومه شمسی

خدا همه آسمانها و زمین را برای شما خلق کرده یعنی چه؟

فهم این که خدا همه آسمانها و زمین را برای ما خلق کرده را باید اینطوری بفهمیم که شرایط حیات ما در زمین منوط به چه عواملی بوده و چقدر برای آماده سازی حیات در زمین، زمان گذشته است.

خورشید با آن میزان از دما قطعاً شرایط حیات ندارد. عطارد هم به علت نزدیکی فوق العاده ای که به خورشید دارد، شرایط حیات در آن وجود ندارد. شرایط حیات در کره ماه نیز، به دلیل وجود نداشتن آب و هوا و مواد حیاتی و درجه دمای نامتعادل (دما در روز به 100 درجه و در شب 100درجه زیر صفرمی رسد) مساعد نمی باشد. اخیراً دانشمندان در مطالعاتی که انجام داده اند، گفته اند حیات در زهره مطلقاً وجود ندارد و اما شرایط در آن به گونه است که امکان دارد در چندین میلیون سال بعد، شرایط حیات در آن به وجود بیاید. مشتری هم به دلیل فاصله زیادی که با خورشید دارد، همیشه یخبندان بوده و در آنجا هم شرایط حیات وجود ندارد.

حال باید اندیشید، در زمین که سومین سیاره از این منظومه است، چقدر عوامل باید جمع شود تا شرایط حیات، برای میلیون ها انسان و حیوان و گیاه های مختلف، آن هم در طول چند میلیارد سال به وجود بیاید. وقتی از کره زمین بیرون می رویم و می بینیم آن طرف هیچ خبری از حیات نیست، تازه می فهمیم که وقتی خداوند می فرماید:« الذی خلق لکم ما فی الارض جمیعاً» یعنی چه؟ دانشمندان تخمین زده اند که اگر یک موجود ذی حیات، بخواهد به زندگی خود ادامه دهد، احتمالِ نیاز به شرایطی در میزانِ نجومی وجود دارد. این منظومه شمسی، یعنی خورشید و 9 سیاره اش در کهکشان راه شیری قرار دارد، شبیه به این کهکشان صدها کهکشان در فضا جمع می شوند و تشکیل کیهان می دهند و در هر یک از این کهکشان ها بیش از یکصد میلیارد ستاره با فواصل مختلف وجود دارد؛ درباره اینها باید فکر کرد.

خداوند می فرماید، ما همه اینها را برای شما آفریدیم که راجع به آن فکر کنید. وقتی ما به نمایشگاه نقاشی می رویم، گاهی همینطور مات می ایستیم و به یک اثر که از روی طبیعت خدا کپی شده «زل» می زنیم. آن وقت نوبتِ طبیعت خدا که می رسد، پا می گذاریم و بدون تفکر، رد می شویم. یک بار شده این برگ درخت را بگیریم و ساعتی خوب نگاهش کنیم. یک مورچه را برداریم و مطالعه کنیم.

خورشید در حرکت است

قرآن برای اولین بار 1400 سال قبل، از حرکت خورشید در مدار خودش خبر داد: « وَالشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا ذَلِكَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ[4]= و خورشید به [سوى] قرارگاه ویژه خود روان است تقدیر آن عزیز دانا این است». ولی دانشمندان اخیراً ثابت کرده اند که خورشید حرکت می‌کند و در حال حرکت به سمت مشخصی است که برایش تقدیر شده و مطالعات اخیر گفته اند که به سمت ستاره «ولگا»، که به سمت شمال منظومه شمسی است در حالت حرکت می باشد. خودِ منظومه شمسی نیز، در حال گردش و حرکت به دور مرکز کهکشان است و 240 میلیون سال طول می کشد که یک دور به دور مرکز خودش بچرخد.[5]

کهکشان «آندرومدا» از دیگر نعمات و عجایب خلقت است

از دیگر اجرام آسمانی «سحابی» ها هستند. شاید شما شبها در آسمان دیده باشید، به خصوص در تابستان ها در حالی که در آسمان ابری نیست، ولی شما لکه هایی می بینید شبیه ابر که به اینها «سحابی» می گویند. نزدیکترین سحابی به زمین ما «امراة المسلسله= زنِ برزنجیر» است که نام دیگر آن M31 می باشد و کمی بزرگتر از کهکشان راه شیری است. برای اولین بار آن را به عنوان یک «سحابی» شناختند؛ ولی بعداً ماهیت آن، چندین قرن بعد آشکار شد که «امراة المسلسله/ M31 یا کهکشان آندرومدا» یک کهکشان مجزا و از همسایه های کهکشان راه شیری به حساب می آید.[6]  کهکشان «آندرومدا» نزدیک به 2.5 میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و نزدیکترین کهکشان بزرگ به ما است.

حال با در دست داشتن این فاصله ها و اندازه و بزرگی کهکشان ها و فاصله شان با زمین که به میلیون ها سال نوری می رسد و با در دست داشتن عکس هایی که تا 2000 میلیارد سال نوری، توسط تلسکوپ ها عکاسی شده اند، به بزرگی و پهنای این هستی پهناور آگاه می شویم و بعد به خاطر می آوریم که خداوند می فرماید: همه این ها را برای شما خلق کردیم.

موجودات ریز خلقت، از دیگر نعمات الهی هستند

این ابعاد بزرگ کهکشان ها و سیارات را داشته باشید و حالا بیاییم روی موجودات کوچک. موجودات کوچک را تقسیم بندی کرده اند به 3 دسته: دسته اول، موجوداتی که ریزند، ولی  با چشم غیر مسلح هم دیده می شوند. دسته دوم، باکتری ها و ویروس ها هستند که با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند. باکتری ها را معمولاً با میکروسکوپ های معمولی که چند هزار برابر بزرگ نمایی دارند، می شود دید. ولی دیدن ویروس ها معمولاً نیاز به میکروسکوپ های الکترونی دارند. دسته سوم هم اتمها و مولکولها هستند که از همه کوچکترند.

قدری راجع به این موجودات کوچک می خواهم صحبت کنم تا خوب ابعاد را در نظر داشته باشید. واحد اندازه گیری باکتری ها که بعضی شان با چشم مسلح و بعضی با چشم غیر مسلح دیده می شوند، «میکرون» است. یعنی شما یک سانتی متر را که 10 قسمت کنید، می شود یک میلی متر. این یک میلی متر را اگر هزار قسمت کنید، یک میکرون می شود. بعضی از باکتری ها از یک میکرون تا چند میکرون هستند. گاهی بعضی از باکتری ها یک دهم میکرون اندازه دارند.

موجودات زنده ی دیگری به نام ویروس ها هستند که ریزتر از باکتری ها می باشند. واحد اندازه گیری ویروس ها میکرون نیست، چون ویروس ها به قدری کوچک اند که یک میکرون، برای اندازه گیری آنها خیلی بزرگ است. بنابراین، یک میکرون را که یک هزارم میلی متر است به 1000 قسمت تقسیم کرده اند و به مقیاس یک هزارم میکرون رسیده اند که می شود یک مو[7]. پس یک هزارم میکرون واحد اندازه گیری ویروس هاست. دقت کنید چقدر ریز هستند و موجودی به این کوچکی زنده است و حیات و شرایط حیات برای خود دارد.

ریزترین ذرات تشکیل دهنده موجودات، اتم ها و مولکولها هستند

حال سراغ اتم ها برویم. ریزتر از اتم قبلا شناسایی نشده بود و می گفتند واحد تشکیل همه اجزاء، اتم است. اتمها، مولکولها را می سازند؛ مولکولها هم اجسام را می سازند. یک جسم تشکیل شده از مولکول هایی که در کنار همدیگر جمع شده اند. اتم هم یک هسته دارد که در داخل هسته پروتون با بار مثبت و نوترون با بار خنثی قرار دارد و در اطراف هسته اتم الکترون ها با بارهای منفی در گردش هستند.

این سه قسمت در درون یک اتم وجود دارد. اندازه پروتون که قطب مثبت است، بین یک تا ده تریلیون است. این اندازه گیری ها کی و کجا صورت گرفته؟ چه کسی به اینها شکل داده؟ قرآن می فرماید:«قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَیْءٍ قَدْرًا[8] = به راستى که خدا براى هر چیزى اندازه‏ اى مقرر كرده است». همه اندازه ها کار خداست. پروتون یک ذره ریز با نوترون که آن هم یک ذره ریز است، داخل هسته هستند، کل اتم هم 10 برابر هسته است. می بینید که چه فضای وحشتناکی خالی می ماند. چون فقط یک دهم هسته را نوترون و پروتون پر کرده‌اند. اتم ها با فضاهای خالی که دارند، به هم می‌چسبند و مولکول را تشکیل می‌دهند. به همین خاطر است که دانشمندان می گویند اگر بخواهیم یک انسان را طوری فشرده اش کنیم که فضاهای خالی بین اتم های جسمش گرفته شود، انسان به یک موجود خیلی ریز شاید به اندازه یک دانه ی نمک تبدیل شود، بدون این که وزنش کم شود. فقط فضاهای خالی را از او بگیریم. این طراحی ها کجا صورت گرفته؟ « كَیْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ[9]= چگونه کفر می ورزید به خدا؟».

الکترون ها که دور هسته می چرخند و سرعت سرسام آوری دارند، خیلی سبک هستند. ساده ترین اتم، اتم هیدروژن است. این را همه شما در درس‌هایتان خوانده‌اید که سرعت حرکت الکترون در اتم هیدروژن، 3 هزار کیلومتر در ثانیه است. در اتم اورانیوم که تعداد الکترون هایش متعدد است، حرکت الکترون ها به دور هسته 201164 کیلومتر در ثانیه است. حال شما نگاه کنید، یک موقعی خداوند تبارک و تعالی برای شما ابعادی می گذارد، مثل 2000 میلیارد سال نوری؛ شما تلسکوپ می سازید و هر چه تلسکوپ بیشتر کار می‌کند، می‌بینید در فضا وسعت وجود دارد. یک موقع هم می‌آید، تو را با یک الکترون سرکار می‌گذارد. سپس می فرماید، تمام اینها را خودم ساختم. یعنی از عظیم ترین تا ریزترین موجودات را با یک نظم محیرالعقول برای ما طراحی کرده اند.

شما شبها به آسمان نگاه کنید، اگر توانستید نگاه کنید، انسان را حیرت می گیرد؛ در دلش خوف و خشیتِ خدا می افتد؛ این عظمت، یک دفعه به انسان می گوید: چشمت را پایین بینداز؛ دیگر نگاه نکن؛ خجالت بکش. آدم ماه را می خواهد چند ثانیه نگاه کند، تمام دل انسان را حیرت می گیرد. منظومه شمسی، کهکشان راه شیری، کیهان و ... تا کجا. بعد می آید زمین را یک دفعه به شما معرفی می کند، با این ابعادش و میلیون ها موجود زنده اش. می خواهید او را بشناسید؟ او کیست؟ این آیات را در قیامت برای ما خواهند خواند. ای کاش الان آدم عرضه داشته باشد با صدای خدا بشنود و بعد راجع به آن فکر کند. چون یک روزی باید جواب بدهد.

قلب های باز، قرآن شناسند و قلبهای قفل شده، درک نمی کنند

قرآن می فرماید، انسانها دو گونه هستند: انسانهایی که قلب هایشان باز است و انشراح دارد. آنها کسانی هستند که وقتی آیات قرآن به آنها می رسد، تدبر می کنند و می فهمند که یک موجودی با آن عظمت، دارد با منِ به این ریزی حرف می زند. پس خوب است بنشینم و فکر کنم که چه دارد به من می گوید. گروه دیگر کسانی هستند که بر قلب هایشان قفل خورده: «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا[10] = آیا به آیات قرآن نمى‏ اندیشند یا [مگر] بر دلهایشان قفلهایى نهاده شده است».

 افتخارِ طرف، این است که دکترای دانشگاهیش، «کانت شناسی» است. دکترای «مارکس شناسی» دارد؛ دکترای «دکارت شناسی» گرفته. مدعی است که افکار چی چی را شناسایی کرده ام؛ «ارسطو شناس» شده است. بابا خدا دارد با تو حرف می زند. چقدر خدا را می شناسی؟ قرآن را برای تو فرستاده است. فرمودند: « برتری قرآن بر سایر اندیشه ها و گفتارها مثل برتری خداست بر خلقش». فرق بین خدا و خلق چیست؟ خدای با عظمت و انسان ذلیل و مخلوقات حقیر.

الان متاسفانه در حوزه های علمیه هم همین وضع است. به فرموده شهید مطهری، اگر یک نفر فقه بخواند و فقیه شود و به یک سری مسائل محدود آگاه شود، می گویند فقیه و آدم بزرگی است. اما اگر فقیه نشود و روی قرآن سرمایه گذاری کند و متخصص در قرآن شود، کمتر کسی تحویلش می گیرد و می گویند بی سواد است. اگر کسی علوم قرآنی یا تفسیر بخواند یا رشته اش الهیات باشد، از او بپرسید رشته ات چیست؟ با خجالت سرش را پایین می اندازد و می گوید، علوم قرآنی، یا تفسیر یا الهیات. اما آن کسی که با ماده کثیفی مثل مدفوع و ادرار و ....سر و کار دارد، یا مثلا انگل شناس است، سینه اش را می دهد جلو و با افتخار می گوید: انگل شناسم. یا می گوید من شیمی یا بیولوژی می خوانم و با موجودات ریز سر و کار دارم. این از نفهمی بشر است.

بعدها که پرده ها کنار می روند، می فهمیم که ما چقدر بد زندگی کرده ایم. می فرماید: وقتی از قبر بیرون می آیید، 40 سال پای تان در قبر است و 40 سال پای تان بیرون قبر است، متحیر می ایستید. شما را 40 سال تحیر می گیرد که چی بود؟ چی شد؟ کجا هستیم؟ می خواهیم کجا برویم؟ چطوری زندگی کردیم؟ چقدر ما بد داریم زندگی می کنیم. برای همین خداوند می پرسد، آیا تدبر در قرآن نمی کنند یا بر قلب هایشان قفل است.

اولین قدم برای تدبر در قرآن، روخوانی و روان خوانی آن است

تدبر در قرآن، از روخوانی، روان خوانی و تسلط بر ظاهر قرآن آغاز می شود. کسی نباید بگوید از رو خواندن قرآن ثواب ندارد. تا می توانید از رو بخوانید تا آیات، کم کم ملکه ذهن تان شود. اول روخوانی تان را خوب کنید و بر ظاهر الفاظ قرآن مسلط شوید. بعد خداوند توفیق تدبر در آن را هم به شما می دهد. معصوم علیه‌السلام می فرماید، حداقل 50 آیه در روز بخوانید. در قیامت بر این اساس ما را محاکمه می کنند. درجات یک انسان بر اساس میزان فهمش از قرآن است. نمی گویم دنبال سایر رشته های علوم نروید. ما این همه دانشمند داریم که در رشته های مختلف علوم متخصص هستند و در عین حال، در قرآن هم تخصص دارند.

شما کتاب با ارزش «قرآن و طبیعت» نوشته «دکتر مهدی گلشنی» را بخوانید. او کسی است که دکترای ذرات بنیادی دارد و پرفسور است. در دنیا یک شخصیت بسیار برجسته است. دانشمندی است که با فلسفه آشنایی دارد و زبان های خارجی را خیلی خوب می داند. ضمناً دین شناسی اش هم خیلی قوی است و از این رو می نشیند و کتاب «قرآن و طبیعت» را می نویسد. این یعنی علم با دین، مانع الجمع نیست.

درست نگاه کردن به نعمات الهی را یاد بگیریم

وقتی دارید روی زمین راه می روید، درست نگاه کنید. صبح که از خواب بیدار می شوید، همین که بلند شدید، بیندیشید که خواب چیست؟ بیداری چیست؟ من که خوابیدم، چطور بیدار شدم؟ آن خواب هایی که می دیدم چی بود؟ این صدای خروس که می خواند، چیست؟ هوا چیست؟ خورشید چیست؟ طلوع چیست؟ می‌آیید در کوچه درخت ها را می بینید حواستان باشد، اگر می‌خواهید از غفلت دربیایید، دائماً این آیه را باید با خود زمزمه کنید:« هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَكُمْ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا[11]= اوست آن كسى كه آنچه در زمین است همه را براى شما آفرید».

فرمود:« خَلَقْتُ الْأَشْیآءَ لِأَجْلِک، وَ خَلَقْتُک لِأَجْلی =  همه چیز را برای تو خلق کردم اما تو را برای خودم خلق کردم». چقدر جدی خدا ما را تحویل می گیرد و با ما حرف می زند. او ما را به کجا دعوت می کند؟ هدف چیست؟  

تو را ز کنگره عرش می‌زنند صفیر          ندانمت که در این دامگه چه افتادست

از کجا ما را صدا می کنند؟ ما به کجا داریم می رویم؟ این را یاد بگیریم که تا صدای رعد و برق را می شنویم، مال تو است. بعد می گوید، این رعد دارد تسبیح خدا را می کند. یاد بگیر و عرضه داشته باش، تسبیحاتش را بشنو. باد که دارد می آید، تسبیح دارد؛ خروس تسبیح دارد؛ حیوانات همه تسبیح دارند.«كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلَاتَهُ وَتَسْبِیحَهُ[12] = همه ستایش و نیایش خود را مى‏ دانند». چرا با اینها همراه نیستی؟ تو چرا غافلی؟ تو چرا نمی فهمی که این همه را من برای تو فرستاده‌ام؟ نمی خواهی فکر کنی که تو برای چه آفریده شده ای؟

صاحبان خرد، با دیدن نعمت ها به فکر فرو می روند

می‌گوید فقط «اولوالالباب = صاحبان خرد» هستند که عقل شان را به کار می‌اندازند. تا به آسمان نگاه می‌کنند، می‌گویند:«ربنا ما خلقت هذا باطلاً سبحانک فقنا عذاب النار= خدایا تو اینها را باطل خلق نکرده ای، همه اینها روی حساب است و منزهی تو. پس ما را از عذاب جهنم نجات بده». انسان وقتی به ستاره ها نگاه می کند، به زانو در می آید که خدایا من چه کار بکنم در این حیرتکده؟ کمکم کن و دستم را بگیر. «اهداناالصراط المستقیم؛ صراط الذین انعمت علیهم». خدایا آن خوب هایی که به آنها نعمت دادی، ما را به آنجا دعوت کن. ما نمی خواهیم جزو « غیر المغضوب علیهم و الضالین» باشیم. خدایا ما را به راه اینها هدایت کن.

نگاه کردن به آسمان و مطالعه اتم، اینگونه انسان را به زانو در می آورد. انسان تا نگاه می کند، یاد خودش و مصیبت ها و یاد مسیری که باید برود می افتد. یاد این که اگر نتواند از این مجموعه به نفع خودش و شکوفایی خودش استفاده کند، به چه بدبختی گرفتارش می شود؟ اگر نتواند از این رحم، برای تولد سالم قوی استفاده کند، اگر نتواند در این رحم خودش را برای شرایط زیستی مرحله بعد، آماده کند و خدای نکرده ناقص یا بیمار متولد شود، اول بدبختی اش است.  

من اگر می خواستم راجع به نعمت ها صحبت کنم، بحثی به اندازه شرح حدیث عنوان بصری باید صحبت می کردم. آن هم فقط به طور کلی.

همه آفرینش، به افتخارِ موجودی به نام «خلیفة الله» آفریده شده است

خداوند تبارک و تعالی بعد از آیات 28 و 29 سوره بقره که خلقت زمین و خلقت آسمان هفت گانه را بیان می کند، در آیه 30 بحث خلقت انسان را باز می کند تا بگوید ای انسان تو ارزش زیادی داری و می فرماید:« وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِیهَا مَنْ یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ= و چون پروردگار تو به فرشتگان گفت من در زمین جانشینى خواهم گماشت [فرشتگان] گفتند آیا در آن كسى را مى‏ گمارى كه در آن فساد انگیزد و خونها بریزد و حال آنكه ما با ستایش تو [تو را] تنزیه مى ‏كنیم و به تقدیست مى ‏پردازیم فرمود من چیزى مى‏ دانم كه شما نمی دانید».

یعنی ابتدا می گوید، من برای تو چه کار کرده‌ام و چه سرمایه گذاری کرده ام و سپس تو می گویی، من کی هستم؟ من برای چه آفریده شده ام؟ و اینجا بلافاصله با آیه 30 سوره بقره جواب می دهد، من می خواهم در روی زمین، جانشین و مظهر خودم را خلق کنم. برای این که تو مظهر من شوی. آسمانها با همه ابعادش برای تو کوچک نیست. بعضی از عرفا فرمودند: اگر عرش خدا را یک میلیون برابر بکنند، قلب من بر همه اش احاطه دارد. آدم می تواند به اینجا برسد. فرمود:« لَا یَسَعُنِی أرْضِی وَلا سَمائِی وَلکِن یَسَعُنِی قَلْبُ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ[13]= من در زمین و آسمانم نمی‌گنجم؛ ولی قلب بندۀ مؤمنم مرا در خود جای می‌دهد». چون اندازه خودم است: «و نفخت فیه من روحی= از روح خودم در او دمیدم».

ع ل 140

پی‌نوشت ها: