تهمتی ناروا به شیعه

تهمت بزرگ به اعتقادات شیعه: بعضی می گویند طبق کتاب "المنیة و العمل فی شرح الملل و النحل"، ص 30 شیعیان معتقدند که خداوند توسط جبرئیل به امام علی وحی نازل کرد، ولی اشتباهاً به پیامبر اکرم رسیده!!!!

در پاسخ به این شبهه، توجه به نکاتی ضروری به نظر می رسد.

الف. مهم ترین چیزی که برای یک محقق فرق و مذاهب لازم است این است که نخست از منابع دست اوّل استفاده نماید.

ب. اطلاعاتی که از یک فرقه یا مذهبی لازم دارد، از منابع خودشان دریافت نماید.

ج. تا حد امکان از تحقیقات میدانی بهره ببرد.

با توجه به این مقدمه کوتاه به پاسخ این شبهه می پردازیم.

منبعی که برای این ادعا ذکر شده عبارت است از: "المنیة و الأمل فی شرح الملل و النحل" که اصل کتاب از عبدالکریم شهرستانی است که شخصی به نام مهدی لدین الله احمد بن یحیی بن مرتضی آن را شرح کرده است.

عبدالکریم شهرستانی صاحب کتاب الملل و النحل از متکلمان اشعری است که در سال 479 متولد و در سال 548 هـ ق وفات یافت و شارح کتاب ایشان نیز که تولد و وفاتش طبعاً بعد از شهرستانی است، از ائمه شیعیان زیدی است؛ از این رو (با فرض چنین مطلبی در آن کتاب) این مطلب برای یافتن باور شیعه امامیه سند معتبری به حساب نمی آید، بلکه برای دست یابی به عقیده شیعه امامیه لازم است آن را در کتاب های همین مذهب جست و جو نمایید، نه در کتاب های اشاعره، زیدیه و یا ... .

علاوه بر این، بهتر است کسانی که این شبهه را مطرح کردند در صورت دسترسی به شیعیان امامیه، یک تحقیق میدانی (و لو اندک) انجام دهند تا این حقیقت برای آنها معلوم شود؛ زیرا در آن صورت هرگز به کسی بر نمی خورند که چنین عقیده انحرافی نسبت به علی(علیه السلام) داشته باشد.

بنابر نوشته برخی از مورخان، فرقه هایی افراطی و غالی به نام غرابیه، ذبابیه، ذمیه و مخطئه وجود داشتند که نبوت را حق حضرت علی(علیه السلام) می دانستند و معتقد بودند که جبرئیل به علت شباهت فراوان پیامبر(صلی الله علیه و آله) و علی(علیه السلام)، در هنگام آوردن وحی اشتباه نمود و وحی را به پیامبر عرضه کرد و ایشان نیز برای جلب رضایت علی(علیه السلام) دختر خود را به تزویج او در آورد که صد البته، شیعیان واقعی به چنین موضوعی اعتقاد نداشته و پیروان این مذاهب منحرف را از خود طرد می نمایند.

تهمتی دیگر: برخی معتقدند، اعتقادی در میان شیعیان وجود دارد که آفرینش حضرت آدم(علیه السلام) با دستان امیر المۆمنین(علیه السلام) بوده است؟

آنچه مسلم است، این است که بر اساس آیه ای از قرآن کریم، صریحاً اعلام شده است که پروردگار با دستان خودش، آدم را آفریده است. (ص، 75؛ "قالَ یا إِبْلیسُ ما مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعالین‏".) این آیه قرآنی و محتوای موجود در آن، مورد پذیرش تمام اندیشمندان و مفسران شیعی بوده و جای هیچ شک و شبهه ای در آن نیست.

با این وجود، در نگاهی کلی و با بررسی دیگر آیات و روایات، باید گفت: با توجه به مقدمات ذیل، آفریده شدن جسم خاکی حضرت آدم(علیه السلام) توسط نور ائمه (علیهم السلام)، البته با تعریف و توجیه دیگری غیر از آنچه در ذهن عموم مردم می باشد، امکان پذیر خواهد بود و با آیه اشاره شده نیز منافاتی نخواهد داشت.

لطفاً به این مقدمات توجه فرمایید:

1. بر اساس عقیده شیعه و نیز بسیاری از اهل سنت، پروردگار دارای جسم نیست تا بتوانیم برایش اجزائی در نظر گرفته و او را بسان دیگر موجودات تصور کنیم. به همین دلیل، آیاتی که در ظاهر خود نشانگر وجود اجزایی مادی، چون صورت، دست، پا، چشم، گوش و ... برای خداوند است، به معانی باطنی؛ مانند دانش، قدرت، وجود و ... تفسیر و تأویل می شود. به همین دلیل، آفریده شدن آدم به دست پروردگار، نه بدان معنا است که او دستی قابل مشاهده داشته و با آن دستانش آدم را آفریده است، بلکه تفسیرش آن است که دست قدرت خداوند، آدم(علیه السلام) را به وجود آورده است.

2. در بسیاری از موارد، خداوند، کارهایی که در ظاهر با دستان بشر انجام شده را به خود نسبت داده و به عنوان نمونه، بیان می دارد که او است که کشتی ها را در اختیارتان قرار داده،با این که می دانیم این کشتی ها در ظاهر به دست خود بشر ساخته شده است!

البته، با توجه به این که قدرت بشر نیز بخشی از قدرت خدا است، فهم چنین استناد و نسبتی دشوار نبوده و به عبارتی، انسان و تمام دست ساخته های او، آفریده پروردگار است.

3. بر اساس برخی روایات، خلقت نور ائمه، پیش از خلقت آدم(علیه السلام) بوده است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: "هنگامی که آدم(علیه السلام) هنوز میان آب و گل بود، من پیامبر بودم". مشابه چنین روایتی، در ارتباط با قدمت امامت امیرالمۆمنین(علیه السلام) بر خلقت آدم(علیه السلام) نیز وجود دارد. روایات بی شمار دیگری وجود دارند که همین موضوع را با عبارات مختلف اعلام می کنند.

4. بی گمان وجود مقدس امیرالمۆمنین(علیه السلام) یکی از نشانه های قدرت الاهی بوده و به همین دلیل، به ایشان، "ید الله" و یا دست خدا نیز گفته می شود. حضرتش در روایتی می فرمایند: "أَنَا عَیْنُ اللَّهِ وَ أَنَا یَدُ اللَّهِ وَ أَنَا جَنْبُ اللَّهِ وَ أَنَا بَابُ اللَّهِ " من چشم خدا، دست خدا، پهلوی خدا و مسیر رسیدن به خدایم.

با توجه به مقدمات فوق، اگر اعتقادی وجود داشته باشد مبنی بر این که حضرت آدم(علیه السلام) با دستان امام علی(علیه السلام) آفریده شده، معنایش آن است که خداوند، جسم خاکی آدم(علیه السلام) را از طریق یکی از تجلیات قدرتش، یعنی نور امیر المۆمنین(علیه السلام) که از قبل آفریده شده بود، به وجود آورده است، نه آن که جسم مادی علی(علیه السلام) مستقلاً دست به چنین کاری زده باشد.

بر این اساس، اگر چنین اعتقادی وجود داشته باشد، متناقض با اصول اولیه پذیرفته شده در اسلام نبوده و معتقدان به آن، مشرک و کافر به شمار نخواهند آمد.

با این وجود، اعتقاد به خلقت آدم(علیه السلام) با دستان امیر المۆمنین(علیهم السلام)، از موضوعات غیر قابل انکار در مکتب تشیع نبوده و می توان در ارتباط با آن، مطالعات و بررسی های بیشتری داشت.