تنبلی و بی حوصلگی ، جلسه 1

از سلسله مباحث استاد محمد شجاعی

در مرحله دنیا؛ هم برای حیات دنیایی خود باید تلاش کند و هم برای حیات آخرتی خود.

فرمول اصلی: رابطه دنیا با آخرت مثل رابطه رحم مادر است با دنیا. صدها قاعده در این فرمول وجود دارد که ما را در بایدها و نبایدهای حرکت­های دنیا و آخرتمان کمک می­کند. در این نسبت می­بینید که جنین در رحم مادر به دو سیستم عمل می­کند: ضمن این که حیات رحمی خود را حفظ می­کند خودش را برای یک تولد به فضایی بی­نهایت بزرگ­تر، زیباتر، جذاب­تر و پیشرفته ­تر از رحم مادر آماده می­کند. ما هم مدتی در رحم دنیا قرار داریم که یک سلسله کمالات داریم. شرایط زیستی­ ای داریم که باید در دنیا آن­ها را رعایت کنیم. این­ها وسیله ­ای هستند که ما در دنیا اموراتمان را بگذرانیم و در همین گذران زندگی دنیا، خودمان را برای وفات (تولد) آماده کنیم. چون انسان به یک عالمی بزرگ­تر و پیشرفته­ تر (عالم برزخ و ملکوت) منتقل می­ شود. باید بتواند هم زندگی دنیایی خوبی داشته باشد و هم زندگی آخرتی خوبی. در این بین یکی از آفت­ های بزرگ زندگی که سر راه آدم قرار می­ گیرد، تنبلی و بی­حوصلگی است که به فرمایش امام صادق «علیه السلام» «مفتاح کل شر» است.

تنبلی: انسان در کار تأخیر می­اندازد، امروز و فردا و سستی می­کند. به جایی می­ رسد که روح تنبلی بر او حاکم می­ شود و دیگر کاری را انجام نمی­دهد. ولی اگر در او انگیزه­ ای ایجاد شد، تصمیمی گرفت و به این سستی­ ها غلبه کرد، یک امیدی دارد که به جلو برود و خودش را به شکوفایی و کمال برساند.

تنبلی باعث می­شود که انسان کار را شروع نکند. اما در بی­حوصلگی، کار را شروع می­کند ولی به سرانجام نمی­رسد. شاید در بین گناهان هیچ عاملی خطرناک­تر از این دو عامل نداریم. چون خودش منشأ بسیاری از گناهان می ­شود. شکست­ های دنیایی، کار، شغل، و مسائل اقتصادی فاجعه درست می­ کند. در مسائل آخرتی هم انسان را دچار انواع و اقسام پشیمانی و جهنم­ ها و عذاب­ ها می­ کند.

تنبلی و بی­حوصلگی باعث می­ شود که پیروزی­ ها و موفقیت­ های انسان در دنیا به ضرر انسان تمام شود. انسان در دنیا که هست با کمالات و درجات مختلفی از دارایی­ ها و موفقیت­ ها سروکار دارد. انسان شیفته کمال است و در هر زمینه ­ای از کمال لذت می­برد چون دوست دارد مثل خدا شود لذا هر نوع دارایی را می­طلبد. کمال: دارایی، منشأ اثر بودن، توانایی.

کمالات جمادی: مثل آثاری که جمادات دارند. وزن، حجم، رنگ، زیبایی.

کمالات گیاهی: ضمن این که وزن، حجم، رنگ و زیبایی دارند، رشد، تغذیه و تولید مثل، قدرت بدنی و ... هم دارند.

کمالات حیوانی: علاوه بر خصوصیات کمالات جمادی و گیاهی، دارای غضب، شهوت، گرایش به جنس مخالف، عواطف و احساسات خانوادگی هستند. مسکن گزینی، دفاع از حریم همنوع و غیر همنوع، زندگی اجتماعی دارند. از مقام عضویت تا مقام رهبری یک گروه را طی می­ کنند.

کمالات فرشته­ ای و عقلانی: علم و اطلاعات. فرشته ­ها چون از عقل ساخته شدند به دنبال علم و اطلاعات هستند. دانستن و دانش مربوط به فرشته ­هاست. جنبه فرشته­ ای انسان این گونه است که دوست دارد خودش را به جایی برساند که هیچ چیز برایش مجهول نباشد.

انسان یک جنبه فوق عقل یا فوق تجرد دارد که با این بخش، انسان است و از فرشته­ ها برتر است. به واسطه این بخش، عاشق بی­نهایت و کمال مطلق می­شود. کادرهای عقلانی را می ­شکند و به فضایی راه پیدا می­ کند که دیگر کادری وجود ندارد. انسان می­ خواهد به علم نامحدود، قدرت نامحدود، ثروت نامحدود برسد. انسان جز با رسیدن به کمال نامحدود و بی­نهایت اشباع و ارضاء نمی شود. انسان در این عشق و طلب، یک مصداق بیشتر در خارج ندارد و آن هم خود کمال مطلق و بی­نهایت است که در زبان عربی به آن «الله» می­گویند.

شما سراغ هر چیز که می ­روید چون از اول فوق عقل (بخش اصلی وجود) حاکم است و انسان بی­ نهایت را می­ خواهد، سراغ امور محدود می­ روید تا کم­ کم به نامحدود برسید. انسان عاشق «الله» است و در همه انسان­ها چه بخواهد و چه نخواهد عشق به کمال مطلق و «الله» وجود دارد.

فرشته قابلیت جذب کمالات نامحدود و تربیت نامحدود را ندارد و با این قوه است که انسان می ­تواند مظهر «الله» و خلیفه الله شود. این همان چیزی است که چون دنیا گنجایش این همه کمال را ندارد انسان در حیات آخرتی به آن نائل می­ شود.

قوای یک انسان شامل؛ حس، خیال، وهم، عقل و فوق عقل است. انسان با حس، محسوسات را جذب می­ کند. با خیال، مخیلات را درک می­ کند.

خیال؛ قوه­ ای است که انسان صورت بدون ماده را درک می­ کند.

وهم؛ صورت ­های جزئی بدون ماده را تصور می ­کند. عشق یا تنفر انسان به کسی یا چیزی، مقام، علوّ، برتری.

قوه عاقله؛ کشف علوم و قواعد (کل از جزء بزرگ­تر است).

فوق عقل؛ الله و کمال مطلق را می­ طلبد.

مراحل حیات انسان: 1- قبل از دنیا: یک روح واحد داشتیم، یک نفر بودیم که در قرآن بنام «مثل اعلی» یا «روح» یاد شده ­است که نزدیک­ترین موجود به خداست. این روح وقتی به زمین می­ آید به نطفه­ های مختلف تعلق می­ گیرد و با همان قوه ­ای که داشته که نزدیک­ترین موجود به خداست یک موجود کوچک به نام انسان را ایجاد می­ کند که تمام حس­ های بی­نهایت طلبی را با خودش دارد. 2- تولد تا وفات 3- وفات تا قیامت 4- بعد از قیامت که مرحله آخرت است و خودش چهار مرحله دارد. مرحله وفات (تولد) که انسان انتقال پیدا می­ کند. از وفات انسان وارد ملکوت یا برزخ می شود و در مرحله برزخ به قیامت می­ رسد. قیامت هم از نظر قرآن پنجاه هزار سال است و انسان 50 سؤال اساسی و اصلی دارد. بعد از قیامت هم حیات جاودانه انسان شروع می­ شود که در جوار کمال مطلق و کمال بی­نهایت (الله) قرار می­ گیرد.

همه ما جاودانه هستیم و عمر ما به اندازه عمر خداست. انسان هیچ وقت مرگ و نابودی ندارد. پس شروع انسان از کمال مطلق است که جلوه کرده و انتهایش هم به کمال مطلق می­رسد. «انا لله و انا الیه راجعون»

در مرحله حیات دنیا باید خودمان را برای حیات جاودانه آماده کنیم. چون ما به زودی وارد یک فضای بی­نهایت زیبا و کامل می­ شویم به نام عالم برزخ یا ملکوت و همین بی­نهایت زیبا بودن برای ما خطرناک است چون هر قدر کامل­تر باشد تجهیزات بیشتری نیاز دارد. مثل دنیا نسبت به رحم.

رحم؛ فضای محدودی است که جنین فقط خون نیاز دارد و از نظر حیات رحمی موفق است و دارد رشد می­کند.

درصد بسیار پایینی از تجهیزاتی که جنین در رحم تهیه کرده­بود در رحم به درد می ­خورد و درصد زیادی را برای دنیا تهیه کرده ­است. آخرت هم چیزهایی نیاز دارد که ما باید حتماً در دنیا آن­ها را تهیه کنیم. آن­قدر آنجا بزرگ و زیباست که خود قرآن می­فرماید: «ما لا عین رأت و ...» نه هیچ چشمی دیده و نه هیچ گوشی شنیده و نه به قلب کسی خطور کرده­ است. دنیا یک عصاره یک چند میلیاردم از کمالات برزخ است. آنقدر محدود است که خود خالق آن می­ فرماید: بازیچه است. حیات حقیقی آن طرف است. ملک کبیر است. تعبیری که خداوند در رابطه با بهشت دارد این است که هر انسانی در آخرت مثل خدا به سلطنت بهشت می­رسد. بهشت هر یک نفر هم به اندازه همه آسمان­ها و زمین است. پایین­ ترین درجه بهشت آن­قدر عظمت دارد که می­ تواند همه بهشتیان را پذیرایی کند. (ملک کبیر) تمام امکانات آنجا را باید از دنیا تهیه کنیم و با خود ببریم. انسان باید در دنیا طوری زندگی کند تا ضمن این که سلامت دنیا را دارد، به سعادت آخرت برسد. غذا خوردن باید قاعده مند باشد. هر چیزی را نباید بخورید. ما بعد از خدا موجودی مهم­تر از انسان نداریم. قرآن می­فرماید: ما بهشت را برای کسانی قرار دادیم که در دنیا خیال برتری بر دیگران را ندارند.

انسان شیفته هر کمالی می­ شود که می­ خواهد با آن روی دست دیگران بلند شود ولی آن کمال دیگر نمی ­گذارد شخص بهشتی شود. در کمالات عقلی، عقل و علم خیلی خوب است. علم اگر انسان را از جاودانگی بیاندازد خودش یک شهوت است. کمالات جمادی و نباتی و حیوانی هر کدام عبادت است. اما هیچ کدام کمالات انسانی نیست. این­ها اگر در راه انسانیت و نزدیک شدن انسان به حیات جاودانه و آماده شدن انسان برای زندگی ابدی به کار گرفته شود عبادت است.

بیشترین طلاق­ها و ... در طبقات تحصیل کرده است. چون تحصیلات بالا رفته، آسایش بیشتر شده و شکست هم بیشتر می­شود. چون تحصیلات در استخدام بخش انسانی انسان نیست. آسایش می­ آورد ولی آرامش نمی ­آورد.گاهی آن­قدر مشغول درس و شغل و ... شده ­ایم که آن کودک عزیز روان که خدا از خودش در ما به امانت سپرده است، مرده است.

برای کمال انسان کمالی غیر از «الله» وجود ندارد. «الله» یعنی کمال مطلق. یعنی انسانی که بی­ نهایت را رها کند و به محدود بچسبد حماقت کرده است. قرآن برای این آدم چند اسم گذاشته: نادان، سفیه، کر، کور، فاسق و ... فاسق یعنی آدم طبیعی عمل نکرده ­است. طبیعی انسان این است که کمال مطلق و جاودانه را بخواهد اگر به کم­تر از آن قانع باشد یعنی بی­عقلی کرده ­است. بعضی آدم­ ها حیوان­ های مسلمان هستند. یعنی بخش ­های حیوانی شان به انسانیت غلبه دارد. یعنی دوست ندارند جنبه­ های انسانی به جنبه ­های حیوانی شان صدمه ­ای بزند.

انسان؛ بخش انسانی به بخش حیوانی غلبه دارد. تا به حرکت به سمت جاودانگی لطمه ای وارد نشود. سر راه جمع کردن اطلاعات و تخصص و آگاهی دو دشمن داریم؛ تنبلی و بی­حوصلگی. حضرت علی «علیه السلام» فرمودند: رحمت خدا شامل حال کسی می­ شود که بداند از کجا آمده؟ در کجا هست؟ و به کجا می­رود؟ وقتی اطلاعات غلط باشد، نمی­ توانیم عمل درست انجام دهیم. نبی اکرم «صلی الله علیه و آله» فرمودند: بیشترین ناله­های جهنمی­ ها به خاطر امروز و فردا کردنشان است.

همّ: یک نوعی غصه که انسان می ­فهمد چه اشتباهی کرده ­است و پشیمان می­ شود که به دلیل تنبلی و بی­حوصلگی خودش را از خیلی چیزهایی که می­ توانسته به آن دست پیدا کند محروم کرده­ است.

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته .