بیداری چیست؟ بیدار کیست؟

به گزارش منتظران منجی «عج»، در جلسه 8 «بحث غفلت » مورخ 93/9/11، استاد محمد شجاعی به ادامه بحث پرداختند که شرح آن در زیر می آید:

بیداری چیست؟ بیدار کیست؟

قرآن، اولین نشانه‌ی انسان‌های بیدار را یقین به غیب معرفی می‌نماید: « الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ» (سوره بقره/آیه 3) و آن را لازمه‌ی هدایت می‌داند. برای رسیدن به بیداری، ابتدا باید به یقین رسید، چرا که تردیدها، ممکن است بعد از گذشت سال‌های طولانی و تلاش‌های مستمر در مسیر انسانی، تمام زحمات انسان را به نابودی کشانده و او را به سقوط برسانند. حذف تردیدها، عاملی مهم و اساسی در استحکام و ثبات قدم انسان در مسیر انسانی است. لذا بر همه ما واجب است که تمام تردیدها و سؤالات خود را با کارشناسان دینی دقیقاً و صریحاً مطرح نموده و آن را حل کنیم.

بیداری، زمانی حاصل می‌شود که انسان بهشت و جهنم را باور می‌کند، از بهشت انرژی دریافت کرده و با تلاوت آیات بهشت، برای ادامه حرکت قدرت گرفته و به شوق می‌آید. او آنقدر مشتاق بهشت است که به شوق آن به راحتی می‌تواند قلب خود را از گزند تمام آلودگی‌ها (کینه، عصبانیت، حساسیت، زودرنجی و ...) در امان بدارد.

امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «الدُّنیا أصْغَرُ و أحْقَرُ وَ أنْزَرُ مِنْ أنْ تُطاعَ فیهَا الأحْقادُ؛ دنیا حقیرتر، پست‌تر و کمتر از آن است که در آن از کینه‌ها پیروی شود».

شناخت ماهیت دنیا و باور عظمت آخرت، لحظه‌ی آغاز بیداری انسان است. یک انسان بیدار، به محض ابتلا به یک گناه و یا یک آلودگی، مدتها از درد به خود پیچیده و هویت انسانی خود را در خطر می‌بیند.

تنها یک انسان بیدار است که درست در زمان خستگی و دلزدگی، با چند آیه از آیات بهشت به سر مستی رسیده و قدرت می‌گیرد.

کسی که نمی‌تواند از یاد خانواده آسمانی و انس با آنان لذت ببرد و اساساً اشتیاقی برای ارتباط با آنان ندارد، حتماً در خواب است و درک صحیحی از عالم هستی ندارد. برای چنین انسانِ توهم زده‌ای، آیات عذاب نیز تکان‌دهنده و بازدارنده از گناهان نخواهد بود.

بیداری، به معنای شناخت ارزش‌ها و قیمت‌های حقیقی است، نه باور آنچه که زائیده‌ی توهم انسان است. بنابراین مبتلایان به بیماری وسواس که به راحتی اندازه‌های حقیقی را بر هم زده و دائماً در شک و تردید به سر می‌برند، آگاه باشند که در حال پیروی از توهمات بوده و باید برای بیدار شدن، تلاش کنند.

چشمان بیدار بهترند یا قلب‌های بیدار؟

حضرت علی (علیه‌السلام) می فرماید: «اِنْتِبَاهُ الْعُیُونِ لا یَنْفَعُ مَعَ غَفْلَةِ الْقُلُوبِ ؛ بیداری چشم‌ها، فایده‌ای ندارد زمانی که قلب‌ها در خواب باشند».

تنها ثروت یک انسان، قلب بیدار اوست و اساساً قرآن، انسان‌ها را براساس بینش قلب‌هایشان به شش گروه زیر تقسیم می‌کند: 1- سنگ 2- کمتر از سنگ 3- حیوان 4- کمتر از حیوان 5- شیطان 6- مؤمن (انسان).

اساساً قلبی که بیدار نیست و ماهیت جنینی خود را در رحم دنیا باور نکرده و قادر به دیدن غیب و ارتباط با آن نیست، هیچ خیری برای انسان نخواهد داشت. چنین انسانی حتی با چشمانِ بیدار، باز هم نمی‌تواند حقایق را دیده و اندازه‌ها و ارزش‌های حقیقی را بشناسد. برای او، ارتباط و انس با غیب یک دغدغه نیست و اساساً غیب در زندگی‌اش تأثیری ندارد. چنین فردی در هر شأنی از شئونات دنیا که قرار داشته باشد (متدین باشد یا گنهکار، مهندس، کارمند، طلبه و...) باز هم غفلت بر قلب او غلبه کرده و در خواب به سر می‌برد.

انسان بیدار کسی است که روز به روز بر حجم شادی و آرامشش افزوده می‌گردد و اساساً دستِ دنیا به او نخواهد رسید تا نفسِ آرامَش را تحت فشار قرار دهد.

بنابراین شئوناتِ دنیایی ما، هیچ ارتباطی با بیداری قلبمان ندارند. گاه یک فرد بی‌سواد، کاملاً بیدار است و یک فردی که جزء خواص می‌باشد در خواب. کما اینکه در طول تاریخ، بیشترین غافلان از خواص بوده‌اند. تنها زمانی انسان می‌تواند بر غفلت خویش غلبه کند که قلبش بیدار شده باشد، حال در هر شأن و مقامی که باشد، تفاوتی نخواهد داشت.

در فرمایش دیگری از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) روایت شده: «سُکرُ الْغَفْله وَالغُرورِ اَبْعَدُ إفاقه مِنْ سُکرِ الْخُمُور؛ مستی غفلت و فریب، دیرتر از انسان دور می‌شود تا مستی شراب».

خودشیفتگی‌ها و خودبرتربینی‌ها که ناشی از غفلت و خواب‌زدگی انسان‌هاست به قدری مستی‌آور و توهم‌زاست که به راحتی از انسان دور نخواهد شد، تا جائی که امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، دور نمودن مستیِ شراب را بسیار آسان‌تر از مستیِ خودشیفتگی می‌داند. کسی که تنها خود را برتر و بالاتر دیده و نسبت به آنچه که در نزد اوست، احساس فرح و برتری نسبت به دیگران دارد، باید بداند که در صورت بیدار نشدن، با باطن وحشتناکی به برزخ متولد خواهد گشت. چنین کسی به قدری، خود را بزرگ می‌بیند که در هر کجا که باشد با همه ناسازگار بوده و نمی‌تواند ایرادهای آنان را تحمل نماید. بیدار کسی است که هرگز خود را حتی از یک نفر نیز بالاتر نداند. همانگونه که پیامبر و امیرالمؤمنین (علیهم‌السلام) و تمام اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به راحتی با همه انسان‌ها حتی دشمنان‌شان ارتباط برقرار نموده و برایشان دعا می‌کردند.

غرور به معنای فریب خوردن و نشناختن قَدَرهای حقیقی است. غرور، به هم خوردن تعادلِ معشوق‌هاست. غرور فراموش کردن حقیقت لااله الا الله است، و شادی کردن و غمگین شدن برای آنچه که ارزشی ندارد.

تا دیر نشده، باید چاره‌ای اندیشید ...

مطالب بیشتر:

مجموعه سخنرانی های استاد شجاعی

مجموعه کتاب های استاد محمد شجاعی

پای درس استاد