اگر کسی نتواند بدنش را مدیریت کند، قادر به مدیریت روحش هم نیست

وقتی خدا می­ خواهد در شب معراج، مباحث مهم عرفانی را برای امتش بگوید، بعد از طرح چند اصل، از بدن شروع می ­کند. یعنی رشد عقلی، معنوی و عرفانی و تقرب به امام زمان(علیه السلام) و یافتن جایگاهی در لشکر حضرت، بسته به این است که کار را از بدن شروع کنیم و بعد به مسایل روحی مثل «مدیریت خیال، وهم و عقل» بپردازیم. چون اگر کسی نتواند بدنش را خوب مدیریت کند، تسلط بر مسایل روحی را از دست می ­دهد و نمی­تواند معنویاتش را کنترل کند.

کسی که مدیریت بدن ندارد، توانایی های قلبی و روحی اش هرز رفته و آسیب ­پذیر می­ شود و غم­ ها، غصه­ ها، اضطراب ­ها و ترس­ های زیادی در وجودش سرریز می­ شود. همچنین اگر بدن کنترل نشود، قوه خیال و وهم و امور معنوی او هم دچار مشکل می شود. از مهمترین عوامل مدیریت بدن، روزه است. یعنی خوراکی هایی که بعد از تامین بدن، قرار است مواد عقل را تشکیل بدهند، مواد سالمی را درست نمی­ کنند. مثلا وقتی انسان پرخوری می­ کند، فکر و دل و معنویاتش نیز، به هم می ­ریزد.

ثمره گرسنگی آگاهانه و کنترل زبان، «حکمت» است

حالا خواهیم گفت که چرا در حدیث معراج، خدا به رسول الله(صلی الله علیه و آله)توصیه به کنترل شکم می ­کند. خداوند به حضرت می فرماید:

«یا أَحْمَدُ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا جَاعَ بَطْنُهُ وَ حَفِظَ لِسَانَهُ عَلَّمْتُهُ الْحِكْمَةَ وَ اِنْ كانَ كافِراً تَـكونُ حِكْمَتُهُ حُجَّةً عَلَیْهِ وَ وَبالاً= ای احمد! وقتی که بنده شکمش گرسنه و زبانش از گفتار محفوظ باشد، به او حکمت می ­آموزم؛ حتی اگر کسی کافر باشد، این حکمتی که به او داده می شود، حجتی علیه خود او خواهد بود ».

در این روایت قدسی، خدا به دو عمل اشاره می­ کند تا انسان حکمت نصیبش شود:

• کم خوردن) کسی که آگاهانه بخشی از غذایش را کم کند، به حکمت می رسد. البته نه در این حد که ضعف غذایی پیدا کند، بلکه خودش آگاهانه، گرسنگی را بر شکمش تحمیل ­کند. یعنی تسلط بر شکم دارد و برای غذا خوردنش قانون می ­گذارد.
• حفظ زبان)وقتی که کسی زبانش را حفظ می کند، هر جایی هر چیزی را نمی گوید و خیلی از جاهایی که نباید حرف بزند، سکوت می­کند.

کسی که این دو عمل را داشته باشد، به حکمت می­ رسد. البته خود خدا این حکمت را به او یاد می­ دهد. یعنی انسان مستقیما شاگرد خداست و واسطه ای ندارد. حتی اگر کافر هم باشد، خدا باز به او حکمت می­ دهد. این اثر وضعی عمل انسان و قانون خلقت است. مثل اینکه آب در صد درجه به جوش می ­آید. هر کس قواعد خلقت را رعایت کند، خیرش را می­ بیند، حتی اگر کافر باشد.

جالب اینجاست که می فرماید خود این علم و حکمت در روز قیامت وبال کافر و حجتی بر ضد او می­ شود. این حکمت برای کافر، از آن نوع است که ما هم خیلی از چیزها را می­ دانیم، ولی به آنها عمل نمی­ کنیم.

کسانی هم هستند که نمی خواهند بروند دین را یاد بگیرند تا عمل نکنند. کسی که دین را یاد نمی ­گیرد، دو بار عذاب می­ شود. چون طلب علم بر هر مسلمانی واجب است و علم هم شامل اعتقادات، احکام و اخلاق است، همه باید یاد بگیرند و کسی نمی­ تواند بگوید من نمی­ توانم یاد بگیرم.

پس کسی که شکم و زبانش را کنترل کند، خدا به او حکمت را یاد می­دهد. در اینجا به سخن حکمت آمیز امام امت (ره) می­ رسیم که فرمود: تنها کسانی این راه را تا آخر به پایان می رسانند و با ما هستند که طعم فقر را چشیده باشند.

این فرمایش حضرت امام  ره نشانه این است که آدم­هایی که طعم فقر را چشیده اند، فهم و درک­شان خیلی بالاست و خوش فهم هستند. همچنین می بینیم بزرگترین انسان­هایی که در تاریخ ماندگار شده اند، از همین طبقه محروم و مستعضف بودند و اینها بودند که توانستند پای کار امام باشند.

آنهائی که همیشه دارند و به فکر شکم و پرخور هستند، نمی ­توانند رشد خوبی داشته باشند. اینها در تولد به عالم برزخ کم می ­آورند و گدا متولد می شوند و خیلی از وسائلی که باید برای فضای بهشت داشته باشند را ندارند. اما آدم حکیم زیرک است. بی حساب و کتاب از دنیا برداشت نمی­ کند. وقتی که پول دستش آمد، هول نمی ­کند. حتی از لذات حلال هم با احتیاط استفاده می­ کند. چون ما طول راهی تا ابدیت داریم و آنجا هزینه های زیادی دارد و به توشه زیادی نیاز داریم. از کجا می­ خواهیم بیاوریم؟ باید زاد و توشه داشته باشیم؛ وگرنه گرسنگی و تشنگی ما را بیچاره می­ کند.

این زیرکی نیست که فکر کنیم هر چه دنیا را قشنگ­تر و شیک­تر کنیم، خوشبخت­ تریم؛ بلکه این عین حماقت و نادانی است. عین سقوط است. زیرا به گیجی و گنگی، کوری و کری می­ رسیم و نمی­ فهمیم که چه کار داریم می­کنیم با خودمان.

وقتی حضرت می فرماید: «جَاعَ بَطْنُهُ»، فقط شکم و زبان نیست؛ بلکه همه این دنیاست. پس خودت را نگه دار. اگر خودت را نگه داشتی، حالا خدا در وجود تو می ­ریزد، آن هم بی­واسطه. چون خدا آنقدر با ما رفیق و نزدیک است که بطور مستقیم با ما ارتباط می­ گیرد. «ان الله یحول بین المرء و قلبه= خدا بین انسان و قلبش حائل است».

چه کسانی در روز قیامت سیر خواهند بود؟

نبی اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «طوبی لِمَن ظَمَأ اَو جاعَ لِلّهِ اولئِکَ الذینَ یَشبَعونَ یَومَ القِیامَة= خوشا به حال کسانی که برای خدا تشنه و گرسنه شده اند؛ اینان در روز قیامت سیر خواهند شد».

آنهائی که در اینجا در زمانی که خدا امر به گرسنگی کشیدن می کند، به خودشان گرسنگی می­ دهند، آن طرف می توانند سیر بخورند. متقابلاً کسانی که همیشه در دنیا شکم پر دارند و سیرند، در قیامت حسرت آب دارند. هزاران سال گرسنگی دارند. آن هم در عذاب و گرما یک قطره آب هم گیرشان نمی­آید.

آدمی که می­ داند هر چه از دنیا بهره ­مند باشد، آن طرف کم می­ آورد، دائما مراقب خودش هست که زیادی از دنیا استفاده نکند. چون می­ داند ضرر می­ کند و می­ بازد. بنابر این، به تعادل عمل می­ کند. فخرفروشی نمی­ کند و خود را به حماقت چشم و هم چشمی نمی ­اندازد.

در اهمیت گرسنگی، امیرالمومنین علی(علیه السلام) فرمودند: «نِعْمَ اَلْعَوْنُ عَلَى أَسْرِ اَلنَّفْسِ وَ كَسْرِ عَادَتِهَا اَلْجُوعُ­­= گرسنگی، یار خوبی است برای اسارت نفس و شکستن عادت­ها».

یعنی یکی از آثار خوب گرسنگی این است که نفس را می­ شکند. با گرسنگی شهوت­ ها هم شکسته می­ شود. بعضی­ ها موقع افطار که قرار است خدا همه قدرت­ ها و حکمت­ ها را در اثر روزه به او بدهد، با پرخوری همه را از بین می­ برد.

پس اگر می خواهید نفس را تنبیه کنید، به آن تمرین بدهید و آن را سرجایش بنشانید که جلوی پروازهای علمی و عقلی شما را نگیرد، گرسنگی بده تا شکسته بشود. گرسنگی واقعی حتی عادت ­های ناپسندی که در طبع آدمی است را می شکند.

ماه رمضان/ فوائد گرسنگی

قا/170