اکرام و احترام در پرتو خودشناسی

عناوین مورد بحث در این جلسه:

* اکثر اشتباهات و گناهان که از افرادی سر می­زند بخاطر کوچک شمردن خودشان است.

* کسی سبک زندگی پست انتخاب می کند که قیمت خودش را نشناسد.

* هر جا دچار غم، اضطراب و پوچی می شویم برای اینست که خودمان را نمی شناسیم.

* حرمت گذاشتن و ستار بودن مختص افراد با شرافت است.

* بزرگ کسی است که بزرگی، قدرت ها، کمالات و زیبائی های دیگران را می بیند.

به گزارش منتظران منجی «عج»، در جلسه ۳83 «خانواده آسمانی » مورخ ۹۴/۰۵/22 ، استاد محمد شجاعی به ادامه بحث پرداختند که شرح آن در زیر می آید:

سه قاعده معجزه‌انگیز برای کنترل ارتباطات انسان

بحث احترام و اکرام در معارف اسلامی، از اهمیّت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. در مباحث گذشته آموختیم که در برخوردها و ارتباطاتمان با دیگران، رعایت سه نکته (قاعده) الزامی است:

1- قاعده «هوَ أنت»: شخص مقابل ما، در حقیقت خودِ ماست. هر گونه رفتار و تفکری که ما در برخورد با او از خود صادر می‌کنیم، یقیناً به خودمان باز خواهد گشت. اگر از ما، احترام، امداد، رحمت، محبت و ... صادر می‌گردد، به یقین تمام اینها به سوی خودمان باز خواهد گشت. و اگر دیگران را تنها گذاشته، و دست یاری‌شان را نفشاریم، خودمان نیز در زمانِ لازم تنها خواهیم ماند.

2- قاعده «هُو رَسولُ الله»: هر انسانی که برای حاجتی و یا کمکی به سوی ما می‌آید، در حقیقت فرستاده خداوند است، و احترام و تکریمِ او، در حقیقت احترام و تکریم خداوند است.

3- قاعده «هُوَالله»: تنظیم ارتباطات انسان با دیگران، براساس آنچه که خداوند می‌پسندد، یقیناً انسان را در کنفِ احترامِ الهی قرار خواهد داد. هر انسان، حقیقتاً نفخه‌ای از خداست، و اگر در ارتباط­مان با دیگران این حقیقت را مورد توجه قرار داده و بدانیم که تنها با الله روبرو هستیم، قطعاً بدون توقع جبران، آنان را از سرچشمه رحمت‌مان سیراب خواهیم نمود. فراموش نکنیم در چنین صورتی، خداوند از رحمت واسطه خودش، به ما خواهد بارید.

و بالعکس هر گونه حرمت شکنی، ظلم، خدعه، آزار و ... نیز خداوند را در مقام انتقام‌جویی از ما قرار خواهد داد.

ادراک کامل این سه قاعده، دایره بسیاری از توهمات شیطانی را در ارتباطاتِ ما با دیگران، محدود خواهد کرد. بطوری­که شیطان، توانِ زیادی برای بر هم زدن ارتباطات ما با دیگران نخواهد داشت.

غالبِ کینه‌ها، اختلافات، مشکلات خانوادگی و ... ریشه در عدم ادراک صحیحِ این سه قاعده و عدم مهارت‌یابی در ارتباط صحیح با دیگران دارد. بطوری­که درست در لحظه‌ای که به مهارت مورد نظر نیازمنداند، امّا آن را نیاموخته‌اند، راه را برای شیطان باز می‌گذارند و فکر و قلب خود را اسیر توهمّات شیطانی می‌کنند، و بدین ترتیب اختلافات را به روابط خود وارد می‌کنند.

انواع رقابت‌ها و چشم‌هم ­چشمی‌های کودکانه که ریشه در خودبینی‌ها و خودشیفتگی‌های انسان­ها دارد، از نمونه‌های عدم ادراک صحیح سه قاعده قبل است.

احساس شرافت خواهی کرد، اگر خودِ حقیقی‌ات را بشناسی ...

امام هادی «علیه‌السلام» می‌فرمایند:

«مَنْ كَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفُسُه هانَتْ عَلَیْهِ شَهَواتُه؛ اگر نفس کسی در نزد او بزرگ شد، شهوات در نگاه او کوچک می‌شوند».

کسانی که حقیقت وجودی خود را شناخته ­اند و به کرامتِ نفس خود یقین دارند، خود را بزرگتر از آن می‌بینند، که به انواع شهوات پست و توهمّات شیطانی آلوده کنند.

چنین کسانی مَحال است به دلیل سبک زندگی الهی خود، احساس شرم و حقارت کرده، و به سبک زندگی غیر الهی تن دهند.

احساسِ شرافت، به قدری در وجود آنان پررنگ است که هرگز به رنگ انسان­هایی که از نگاه خداوند با شرافت و محبوب نیستند، در نخواهد آمد. قرآن در توصیف «عبادُالرّحمان» آنان را کسانی معرفی می‌کند که به هیچ شأنِ دونی خودفروشی نخواهند کرد.

درست در زمانی­که انسان اسیر امیالِ نفس شده و به شئونات پایینی و پست راضی می‌شود، لحظه‌ای است که قیمت و شرافت حقیقیِ خود را فراموش کرده و آن را به طمع‌ها، زینت‌ها و امیال دنیایی می‌فروشد.

امام هادی «علیه‌السلام» در روایت دیگری، روایت اول را کامل می‌کند:

«مَن هانَت عَلَیه نَفسُهُ فَلا تَأمَن شَرَّهُ؛ کسی که نفس او در نظر خودش حقیر است هرگز خود را از شرّ او ایمن مدان».

کسی که خودِ حقیقی‌اش را نشناخته و پر از خلاءهای زمینی و طبیعی است، دائماً درگیر نداشته‌های دنیایی‌اش می‌باشد. و خود را تنها و حقیر تصور می‌کند. چنین کسی حتماً در لابه‌لای ارتباطاتش، انسان را آلوده و گرفتار خواهد کرد... لذا نمی‌توان خود را از شرّ او ایمن داشت، و باید کاملاً هوشیارانه با آنان ارتباط برقرار کرد.

از سوئی باید دقت داشت که به رخ کشیدن ایراد دیگران، سرزنش و تحقیر آنان، سبب القاء احساس خواری و حقارت در آنان می‌گردد، به طوری که ممکن است، رفتارها و گناهانی، فوق تصور انسان، از آنان سر بزند.

رعایت این مسئله بخصوص در سنین میان 14 تا 21 سالگی، در فرزندان بسیار حائز اهمیّت است.

اگر در این سنین، فرزند از سوی والدین و دیگر اعضای خانواده مورد تحقیر و هجوم احساس منفی دیگران قرار بگیرد، قطعاً از نظر روانی به سلامت نخواهد رسید و برای دیگران در آینده خطرناک خواهد بود.

لازم به ذکر است که رعایت این نکته، تنها منحصر به هفت سال سوم زندگی فرزندان نیست، بلکه والدین در تمام سنین، موظف به حفظ حرمت فرزندان و یا حتی تمام انسان­های پیرامون‌شان می‌باشند.

انسان‌ها زمانی قادرند در برابر سبک زندگی شیطانی و غلط و یا در مقابل انواع گناهان مقاومت کنند، که قیمت خودشان را بشناسند.

در غیر این صورت، دائماً به سمت زندگی شیطانی و پست گرایش خواهند داشت. چنین کسانی به صِرف نصیحت و موعظه تغییر نخواهند کرد، مگر آنکه خودِ حقیقی‌شان را بشناسند و ارزش و قیمت‌شان را ادراک کنند.

موعظه‌ای قدرتمند است که قیمت‌ها و ارزش­های‌ انسانی را به شخص شناسانده و او را به احساس شرافت برساند.

تنها در این صورت است که او دست از سبک زندگی اشتباه کشیده و به سبک زندگی الهی روی خواهد آورد.

امام حسین «علیه‌السلام» در جمله‌ی تاریخی خود فرموده‌اند: «هَیْهاتَ مِنَّا الذِّلَّةٌ...» یعنی اینکه خاندان من آنقدر شرافت دارند که ما تن به پستی و ذلّت ندهیم...

کسی که به شرافت نفس رسیده است، در تمام انتخابات خودش بزرگی خود را حفظ می‌کند (انتخاب دوست، انتخاب لباس، انتخاب موسیقی، انتخاب محیط تفریحی و ...). چنین کسی با توجّه به عزت نفسی که در او شکل گرفته است، قادر است استعدادهای عظیم الهی را در درون خودش بارور کرده و حتی تا مقام والای شهادت را طی کند. چنین کسی اساساً به سوابق خانوادگی نامطلوب خود اهمیّت نمی‌دهد، چرا که انتساب او به ریشه‌های حقیقی و انسانی‌اش (اهل‌بیت)، او را به شرافت نفس رسانده است. او باور کرده است که برای رسیدن به تشبّه به خداوند خلق شده است، لذا این هدف را جدّی گرفته و برای تحقق این هدف عظیم، تمامِ تلاشش را هزینه می‌کند، لذا از هیچ تحقیری و هیچ مانعی در این مسیر نمی‌هراسد، چرا که الله، خانواده آسمانی و تمام اهل آسمان را به عنوان تکیه گاه همیشه در بردارد.

کسی که هنوز علیرغم داشتنِ ظاهر ایمانی، محتاج تأیید و نگاه دیگران است و با تحقیر و تحریم انسان­های دیگر، احساس ذلّت و تنهایی می‌کند، نشان می‌دهد که اساساً هیچ ارتباط حقیقی و رشددهنده‌ای با اهل آسمان ندارد. اساساً هرگز وابستگی به زمین و اهل زمین، نشانه روشنی از قطع ارتباط شخص با اهل آسمان است.

به طور کلی انسان­هایی که اهل تکریم و احترام دیگران هستند، نقاط ضعف آن­ها را نمی‌بینند، و همواره به دنبال خوبی­ها و زیبایی‌های وجود دیگران هستند، انسان­های قدرتمند و با شرافتی هستند که به عزت نفس در پناه الله رسیده­اند.

پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله و سلم» گاه با تکیه بر یک یا دو صفت خوب در کفّار و بزرگ کردن آن صفات و تقویت آن­ها راهی برای گرویدنشان به اسلام می‌گشودند و آنان را به جرگه مسلمانان وارد می‌کردند.

هنرِ دیدن زیبایی‌های دیگران، هنر بزرگی است که تنها در کسانی دیده‌ می‌شود که خود حقیقی‌شان را شناخته و به شرافت نفس رسیده اند.

«والحمدلله رب العالمین»