انسان شناسی جلسه 6

اگر کسی صلوات را بلند بفرستد نفاق از دلش می‌رود، یکی از رمزهای خودشناسی است.
مباحثی که نقش اساسی در ساختار ما دارد، اگر توأم با تفکر و تعقل نباشد راه به جایی نمی‌برد و بیش از دانایی به جایی نمی‌رسد. آن‌چه ما برایش آفریده شدیم تخلق است که عبارتست از دارایی. ما باید با ابزار آن همراه باشیم و انس بگیریم. خوب شنیدن و خوب فکر کردن. اگر کسی شجاعت خلوت و تعقل را ندارد، این مباحث چیز زیادی به دست او نمی‌دهد.
در آموزش‌های اسلامی توصیه زیادی به تفکر و تعقل شده است. «لعلکم تعقلون، لعلکم تتفکرون»؛ خداوند ما را دعوت به تفکر و تعقل می‌کند.
«افلا یتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفالها»؛ کسانی که در قرآن تدبر نمی‌کنند قلبشان قفل شده است. تهدید خیلی بزرگی است. کسی که موفق نمی‌شود با قرآن انس بگیرد و تدبر در قرآن کند به قلبش قفل خورده است. آنچه از ما به عنوان یک وظیفه انسانی خواسته شده، تفکر و تدبر در آیات قرآن است. آثاری که یک ساعت تفکر در نظام ابدی و وجودی انسان می‌گذارد آثار عبادت 70 سال را دارد.
امام جواد7فرمودند: «القصد الی الله تعالی بالقلوب ابلغ من اتعاب الجوارح بالاعمال»؛ حرکت به سمت خدا با قلب زودتر انسان را می‌رساند تا این‌که انسان بدنش را با اعمال و عبادات به زحمت بیاندازد.
عوام خیلی علاقه دارند که یک ذکر را تکرار کنند و ختم قرآن کنند و...
رسول خدا صلوات الله علیه به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: وقتی می‌بینی مردم خیلی دنبال عبادت هستند تو زیاد فکر کن تا در امور انسانی از بقیه سبقت بگیری.
اگر تمرین نکنید، گوش کردن مباحث هیچ نوع تأثیری نخواهد داشت. فکر کردن مثل راه انداختن یک کارخانه است. مواد اولیه باید داشته باشیم تا چیزی تبدیل به چیز دیگری شود. اگر مواد نداشته باشیم به جای تفکر و تعقل، تخیل می‌کنیم. در خیال‌پردازی و تعقل قرار می‌گیریم. امکان ندارد تفکر و تعقل تولید نداشته باشد. در تعقل و تفکر چه رمزی وجود دارد که از عبادت هم بالاتر است؟ من کیستم که اگر تفکر کنم اثری که دریافت می‌کنم از 70 سال عبادت بالاتر است؟ (جانور فربه شود از راه نوش / آدمی فربه شود از راه گوش)
آدم وقتی یک بین‌الطلوعین یا یک شب تاصبح فکر کند، یک‌دفعه از آخر جهنم به بهترین جای بهشت منتقل می‌شود. «یبدل الله سیئاتهم حسنات»؛ خداوند گناه 50 ساله و تاریکی را تبدیل به نور می‌کند. (آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند...)
چه مکانیزمی در «من» قرار دارد که اگر چنین انحرافی داشته باشم می‌توانم یکباره همه را تبدیل به طلا کنم.
در کارخانه بازیافت زباله‌ها تبدیل به پول می‌شوند.
تمام عقب‌ماندگی‌ها را می‌شود با فکر درست کرد. «فکرک یهدیک الی الرَّشُد و یهدوک الی اصلاح المعاد»؛ فکر تو را رشد می‌دهد و ابدیت تو را نجات می‌دهد. اگر موادی که قرار است ما روی آن فکر کنیم بی کیفیت باشد، عمر تلف می‌شود. باید مواد اولیه عالی در این کارخانه بیاید که بهترین محصولات را تهیه کند. قرار است یک ابدیت را بسازد. یکی از بهترین موادی که وقتی در مورد آن تعقل می‌کنید و نتیجه‌های خیلی قدرتمند و نورانی می‌دهد، ابدیت است. باید با این مفهوم انس بگیریم. خداوند 80 مرتبه در قرآن مسئله جاودانگی را نام برده است.
آدم وقتی با ابدیت انس می‌گیرد اصلاً سرِ جیفه دنیا آسیب نمی‌بیند. در تمام این مسائل باید این را در نظر بگیریم؛ «این نیز بگذرد»
زن و شوهرها همدیگر را بیشتر از دنیا دوست داشته باشند. در این صورت است که دنیا که کم‌تر از عشقشان است هیچ‌وقت آن‌ها را به جان هم نمی‌اندازد. «الدنیا جیفه و طالبها کلاب»؛ تخاصم اهل نار به خاطر این است که ابدیت را باور نکرده‌اند. بهترین مواد را بهترین کس در اختیار ما قرار می‌دهد. مقصد خداست. «انا لله و انا الیه راجعون» نفس هم تجلی اوست، پس مواد را هم از خودش بگیرید که زود جلو بیفتید و رشد کنید.
«فضل القرآن علی سائر الکلام کفضل الله علی خلقه»
بعضی از علما اعتراف می‌کنند و می‌گویند؛ 50-40 سال روی علم اصول وقت گذاشتیم اما 10 سال روی قرآن تعقل نکردیم. اصلاً فراموش کردیم که تمام مقدمات علوم برای این است که ما به اصل برسیم. با تولید خدا کاری نداریم.
دقت کنیم آیاتی که روابط ساختار ریاضی و ساختار وجودی انسان با عالم را می‌گوید، در این آیات هم ما را دعوت به تفکر و تعقل کرده‌اند.
همه تجلی خدا در قرآن برای «من» است. هدف آفرینش من چیست که چنین چیزی در اختیار من قرار داده شده است؟
هزاران موضوع تفکری و تعقلی را قرآن در اختیار ما قرار داده است.
تمرین؛ تفکر در مورد آیه 54 سوره اعراف
سوره مبارکه اعراف، آیه 185؛ «اولم ینظروا فی ملکوت السموات والارض...»؛ آیا (آن‌ها که سرسختی می‌کنند) در ملکوت آسمان و زمین و آن‌چه خدا آفریده فکر نمی‌کنند؟
ببینید خداوند چه کسانی را دعوت به تفکر در خلقت آسمان و زمین کرده است؟!
«و عسی ان یکون قد اقترب اجلهم»؛ شاید پایان زندگی آنها نزدیک شده و هنوز تفکر در ملکوت آسمان و زمین نداشته است. یعنی به دنیا نیامده مُرده‌اند. (ترسم که این تن که حائل است به جانم/ سقط کند کودک عزیز روانم)
خیلی‌ها به دنیا نیامده، همان‌طور قفل زده می‌میرند و قفل قلب‌هایشان هیچ‌وقت باز نمی‌شود.
«ینظروا»؛ دیدن و نظارت است به ملکوت آسمان و زمین. پس ما بعد از سال‌ها چه چیز را می‌بینیم.
«ینظروا فی ملکوت السموات و الارض»؛ یعنی می‌شود ملکوت آسمان و زمین را دید. ما به‌عنوان پیچیده‌ترین مخلوق خدا داریم از خودمان استفاده محدود می‌کنیم. مثل یک ابرکامپیوتر که فقط از ماشین حساب استفاده می‌کنیم. اغلب افرادی که با تلفن همراه کار می‌کنند با اکثر امکانات آن استفاده نمی‌کنند. ما قسمت اعظم استعدادهایمان شکوفا نشده می‌میریم. ما خیلی مفت زندگیمان را از دست داده‌ایم.
چه‌قدر آتش ذخیره کرده‌ایم. کاش خالی بود. ولی چه‌قدر ظلم کرده‌ایم. ما در این مدت نه قرآن می‌خواندیم نه می‌خوردیم.
«اولم یتفکرو ما بصاحبهم من جنه ان هو الا نظیر مبین»؛ آیا این‌ها فکر نمی‌کنند پیامبر یک نظیر مبین است و دیوانه نیست؟ یعنی واقعاً ما با خودمان چه‌کار کرده‌ایم؟ چه زمانی می‌خواهد این اتفاقات بیفتد؟ ربط ملکوت آسمان و زمین با ما چیست؟ در خودشناسی این چیزی نیست. ما اصلاً با خودمان قهر هستیم. به غیر خیلی اهمیت می‌دهیم. به چیزهای دیگر خیلی می‌پردازیم. باید یک سَری به خودمان بزنیم.
(روزها فکر من این است و همه شب سخنم/که چرا غافل از احوال دل خویشتنم/ از کجا آمده‌ام آمدنم بهر چه بود/ به کجا می‌روم آخر ننمایی وطنم)
ما چه‌قدر تصدیق‌های بی‌تصور داریم؟ اصلاً فکر نمی‌کنیم و بعد می‌گوییم این خلقت عبث است. چون مشغول غیرخودمان بودیم و از آن خیری نمی‌بینیم. برای همین بعضی‌ها دست به خودکشی می‌زنند. اگر یک نفر با خودش انس بگیرد، می‌گوید: خدایا چه کار خوبی کردی که مرا آفریدی؟ چه‌قدر خوب که نمُردم. در مورد طبیعت هیچ‌وقت از خدا سؤال نکردیم، چون این‌ها را می‌فهمیم. در فطریات هیچ‌وقت نمی‌گوییم که چه‌قدر بدیهی بود مرا خلق کردی؟ تو چه‌قدر با من قشنگ رفتار کردی؟ چون مسئله خودمان برای خودمان حل نشده است. اصلاً خودمان را درست معنا نمی‌کنیم. از نماز مثل آب خوردن لذت نمی‌بریم. مفهوم نیست، فقط تعبدی است. اگر ظهر شد یا مغرب شد و به نماز مثل صبحانه و نهار و شام برخورد کردیم، طبیعی است. آن وقت است که ما تازه خودمان را می‌شناسیم. ما پناه می‌بریم به خودمان، کار خیر و... که مبادا با خودمان روبه‌رو شویم تا وقتی هم که این فرار هست حقمان است که حرف بشنویم.