انسان شناسی جلسه 1

اشاره: با توجه به اهمیت موضوع شناخت انسان و مسائل پیرامون او، استاد محمد شجاعی در سال 88 دوره ی جدید «انسان شناسی» را در شهرستان قم شروع کردند. یادآور می شود دوره ی دیگری با همین عنوان، سالهای اخیر در تهران (سعادت آباد) برگزار گردیده که لوح های فشرده آن در فروشگاه های موسسه در دسترس علاقمندان است .

88/1/25

امیرالمؤمنین علیه السلام شناخت نفس را شناخت کل شیء و جهل به نفس را جهل به کل شیء می‌داند. یعنی نفس به‌قدری عظمت دارد که معادل کل شیء است و با کل شیء ارتباط دارد. نظام خلقت یک نظام ریاضی است. باید دقت کنیم که عالم خلقتی نبوده که انسان در آن به‌وجود بیاید. بلکه اول حقیقت انسانیت خلق شده بعد سایر عوالم وجود از حقیقت انسانی برای او به وجود آمده است.
نمی‌توانید دست روی چیزی بگذارید که با ساختار ریاضی انسان ارتباط نداشته باشد. اگر خدا را بخواهید بشناسید باید اول نفس را بشناسید. از پیامبر سؤال کردند «کیف الطریق الی معرفت الرب»؟ راه شناخت رب چیست؟ فرمودند: اول خودت را بشناس.
سؤال؛ بین من و خدا چه رابطه و سنخیتی وجود دارد که شناخت من شناخت رب است؟ این موجودی که همه خلقت به‌خاطر اوست، در مورد همه چیز فکر می‌شود به غیر از خود او. در حوزه‌ها موضوعات علوم مختلف درس داده می‌شود اما در رابطه با خود انسان خبری نیست! ما حتی یک کارگاه انسان‌شناسی نه در حوزه و نه در دانشگاه نداریم. باید فکر و ذهنمان درگیر با موضوع خود انسان شود. مدتی فکرمان مشغول خودمان باشد که من واقعاً کیستم؟ محصول چه می‌شود؟ اگر واقعاً این‌طور است که معرفت رب مسیرش معرفت نفس است آیا واقعاً ما در این مسیر رفتیم؟ آیا می‌توانم بدون گزاره‌های دینی، نفس را از طریق خودم بشناسم. ما اصلاً چه نیازی به معرفت رب داریم؟
طبق گزاره‌های دینی ما اساساً هدف خلقت ما و هدف غایی، معرفت است. ما هیچ چیز از این دنیا که در نظام ابدی به دردمان می‌خورد نمی‌بریم مگر معرفت. همه عبادت‌هایمان برای یقین است. من که هستم که این «الله» با من شناخته می‌شود. وقتی من خودم را بشناسم عصمت را می‌شناسم. انبیاء را می‌شناسم.
یک وقت ما فکر می‌کنیم که خداوند 14 نفر معصوم را همین‌طور انتخاب کرده و آن‌ها را عزیزتر کرده و عده‌ای می‌گویند چرا ما عزیز نشدیم و آن‌ها عزیزند. «من اراد الله بدأ بکم...»؛ هرکه خدا را بخواهد آغاز از شماست اگر کسی بخواهد به توحید ناب برسد باید از شما شروع کند.
یک موقع با یک دید دیگر نگاه می‌کنیم که اگر او معصوم است برای این است که من لیاقتم کم‌تر از معصوم نیست؟ من که هستم که رهبرانی به بزرگی معصومین:دارم؟ آن‌قدر خداوند حساس است که پیامبر را در غدیر تهدید می‌کند که اگر علی را معرفی نکنی اصلاً رسالت را انجام نداده‌ای؟ معراج به چه درد ما می‌خورد؟ اگر این‌ها برای من است من که هستم که رسالت الهی پیامبر صلوات الله علیه با امامت علی علیه السلام کامل می‌شود؟
معصوم کار عبث و بیهوده نمی‌کند. نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه که این همه شرح زده‌اند باز هنوز دست نخورده‌اند. شهید دستغیب;در پایان عمرش همه‌اش کتاب صحیفه در دستش بود. این کتاب صحیفه برای همه مردم جهان است.
من که هستم که یک قیامت 50 هزار ساله دارم؟ این نفس چه هست که 60 سال زندگی‌ دنیایی معادل یک قیامت 50 هزار ساله است؟ جزایش هم نظام ابدی است. 80 مرتبه مسأله خلود و جاودانگی در قرآن آمده است. یعنی چه؟ قیامت نه تعارف است و نه شوخی. میرزا اسماعیل دولابی; می‌فرمود: من رفتم دیدم، ده میلیارد برابر دنیاست. ما به این حرف‌ها عادت کردیم. این نفس تا ابد می‌رود. این‌قدر این نظام ابدی بزرگ است. قرآن که کلام‌الله است، می‌فرماید؛ «کان مقداره خمسین الف سنه»
«سارعوا الی مغفره من ربکم»؛ با سرعت به سمت مغفرت پروردگارتان بروید. اصلاً ما وارد این مسابقه شده‌ایم؟ «سابقوا»؛ سبقت بگیرید و سرعت بگیرید.
نفس چند حالت دارد؛ 1 ـ عقب‌گرد دارد از جایی که هست رو به تباهی می‌رود. 2 ـ توقف دارد. 3 ـ حرکت کُند و تند دارد.
حضرت می‌فرمایند: ملعون است کسی که یک روزش بدتر از دیروزش باشد. قوانین حرکت نفس را باید بدانیم. من که هستم که بهشت من به اندازه تمام آسمان‌ها و زمین است. کم‌ترین درجه در بهشت جایی است که آن‌قدر وسعت دارد که اگر بخواهد همه بهشتی‌ها را می‌تواند مهمانی دهد. تازه امام کاظم7این بهشت را فرمودند که؛ پاداش بدن‌های شماست.
فکر کنید و ساده از روی این حرف‌ها نگذرید. هر مسابقه دیگری در هر زمینه‌ای بگذارید سر از جهنم درمی‌آورد. «تلک الدار الاخره نجلها لا یریدون فی الارض علوا»؛ این خانه ابدیت را ما گذاشتیم برای کسی که حتی فکر برتری بودن را نداشته باشد، اصلاً روح علو و برتری و عشق جلو زدن از دیگران را باید از خود دور کرد. با بند کفشت هم که فخر بفروشی مطلقاً به بهشت راه پیدا نمی‌کنید. اگر یک فقیری اراده کند که یک زمانی ثروتمند شود و به فقرای دیگر فخر بفروشد هرگز به بهشت راه پیدا نمی‌کند. اگر می‌خواهید کسب کمالات کنید به نیت و هدفت نگاه کنید و کسب کمالات کنید. پیامبر9خودش را معرفی می‌کند؛ من سید فرزندان آدم هستم، از آدم بالاترم و برای هر کلمه‌ که می‌گوید در آخر عنوان می‌کند؛ «و لا فخر»
فقط یک جا می‌ارزد که سبقت بگیرید و آن تخلق به اخلاق الله و تشبه به خداوند و جذب اسماءالله است. اگر در این مسابقه به کسی فخر بفروشید، می‌فهمید که اصلاً شبیه نشدید.
«اولئک اصحاب النار هم فیها خالدون». امیرالمؤمنین یک گناهتان صد سال معطلی دارد. فرمول ریاضی و ساختار ریاضی آن چیست که؛ با یک گناه در 40 سال عمر زندگی 50 هزار سال معطلی در قیامت به همراه دارد؟ معصوم علیه السلامفرمود؛ پاداش بدن ما این بهشت است. پس پاداش روح و پاداش خودمان چیست؟
در مناجات خمسه عشر، مناجات المریدین امام سجاد7 به خداوند عرض می‌کند؛ «یا جنتی و نعیمی یا دنیای و آخرتی»؛ چه‌قدر خوب است که ما در طول عمر یک بار این جمله را در دعا راست بگوییم که خدایا بهشت من تویی، دنیای من تویی
امام;فرمودند: در دعای «ربنا آتنا فی الدنیا حسنه و فی الاخره حسنه» حسنه، خود خداست.
فضل و برتری قرآن بر سایر علوم مثل برتری خدا بر مخلوقش است. به فاصله بین خدا و مخلوقش دقت کنید. چه‌قدر لذت می‌بریم وقتی قرآن می‌خوانیم. یک نفر مجتهد شده ولی با قرآن انسی ندارد. به فرمایش یکی از بزرگان؛ حوزه‌های ما آن‌قدر بالغ نشده‌اند که نهج‌البلاغه و صحیفه درس بدهند. صحیفه سجادیه بالاتر از نهج‌البلاغه است. اما قرآن ما مهجور است. ما این کتاب را فرستادیم برای هدایت مردم «هدی للناس» پس بین نفس و کلام‌الله رابطه حقیقی وجود دارد. تک‌تک آیاتش برای توست. چه‌قدر وقت باید بگذاریم تا بفهمیم بین من و قرآن، من و عصمت، من و بهشت، بین من و ظلمت، من و نور چه رابطه‌ای هست؟ خداوند به پیامبر9فرمودند: قرآن را فرستادم برای تو و تو را فرستادم برای مردم تا مردم را از ظلمت نجات دهید.
قرآن می‌فرماید: «یسعی نورهم بین ایدیهم»؛ در قیامت نورهایشان جلوتر از خودشان است. «انظرونا نقتبس من نورکم» به ما نگاه کنید. مقداری نور از شما بگیریم. دنیا چیست؟ نور این‌جا چیست که می‌گویند نور از این‌جا ببرید؟ من که هستم؟
از طرفی در زیارت عاشورا از امام حسین علیه السلام می‌خواهید که من با شما باشم در دنیا و آخرت و به آن مقامی که شما هستید برسم. بین من و مقام محمود چه رابطه‌ای هست؟