امّن یجیب المضطرّ...

خیلی عجیب نیست اگر دعاهای ما مستجاب نمی شود. می دانید چرا؟ چون شاید در زندگی بسیاری از ما واقعاً پیش نیامده باشد که از سر عجز و درماندگی و ناچاری و بریدن از غیر خدا،... به دامان خدا چنگ بزنیم و با تمام وجود (و نه فقط از روی عادت و ورد زبان) چیزی را بخواهیم. چنین حالتی، همان معنای «اضطرار» است که در دعای «امّن یجیب المضطر اذا دعا و یکشف السوء» (1) (کجاست کسی که دعای مضطر را اجابت کند هنگامی که او را می خواند؟) می دانید از نظر روایات، مضطر واقعی مولای ما حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) است؟

خداوند در قرآن شرایط اضطرار را این گونه توصیف می کند: «...تا اینكه زمانی كه در كشتیها قرار گرفتید و بادهای ملایم آنها را حركت داد و ایشان به آن خوشحال شوند، [ناگهان] طوفان شدیدی می ‌‌وزد و موج از هر سو به طرف آنها ‌‌آید و یقین پیدا ‌‌كنند كه در محاصره ی آن قرار گرفته‌‌اند، در این هنگام با اخلاص در دین، خدا را می‌‌خوانند كه اگر ما را نجات دهی از سپاس‌گزاران خواهیم شد، پس چون آنان را رهانید، ناگهان در زمین به ناحق سركشی می‌كنند.» (2)

هیچ کدام از ما، نمی توانیم شرایط اضطرار آقایمان را درک کنیم. ایشان هزار و صد و هفتاد و اندی سال است که در غیبت به سر می برند و علاوه بر ناراحتی از گناهان و ندانم کاری های شیعیان، رنج بسیاری از دشمنان برده اند. بیش از آن، بسیاری از دوستان و همراهانشان در اثر گذشت زمان، پیر شده و رحلت کردند و امام، برای هر کدام آنها، غمگین شده اند. غیر از اینها، شهر به شهر و صحرا به صحرا گشتن امام نیز، در فهرست این رنج ها قرار می گیرد. غیر اینها که می دانیم، بسیاری چیزها هست که درباره ی قلب مهربان و صبور ایشان نمی دانیم.

امام صادق (ع)، درباره ی آیه ی امّن یجیب، فرمودند: «این آیه درباره قائم آل محمد (ع) نازل شده است، آن مضطرّی که هرگاه در مقام [ابراهیم] دو رکعت نماز بگذارد و خداوند را بخواند و دعا کند، خداوند دعای او را اجابت فرماید و او را خلیفه در زمین قرار دهد.» (3)

البته این به آن معنا نیست که تنها در زمان ظهور، آقای ما مضطر می شوند، بلکه آقای ما همیشه در همین حالت به سر می برند تا ظهور محقق شود. امّا علت به تاخیر افتادن استجابت دعایشان این است که شرایط از جانب ما برای ظهور ایشان آماده نیست. ما مضطر نشده ایم و مولایمان را در رنجهایش رها ساخته ایم.

از امام صادق (ع) چنین آمده است:

«به خدا سوگند گویا من به سوی قائم می ‌نگرم، در حالی كه پشتش را به حجرالاسود زده و خدا را به حقّ خود می‌خواند... سپس فرمود: به خدا سوگند مضطرّ، در كتاب خدا در آیه ی «امّن یجیب المضطرّ...»، اوست.» (4)

اللهم اکشف عنا السوء، و عجل فی فرج مولانا صاحب الزمان...

پی نوشت:

1. سوره ی نمل، آیه ی 62

2. سوره ی یونس، آیات 22 و 23

3. تفسیر القمی، ص 497؛ به نقل از موسوی اصفهانی، محمد تقی، مکیال المکارم، ج 1، نشر مسجد مقدس جمکران، 1385، ص 95

4. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثّقلین، ج 4، ص 94؛ به نقل از هادیان شیرازی، عبدالرسول، «فرج بعد شدت»، ماهنامه ی موعود، شماره ی 111