امام صادق (علیه السلام)؛ الگوی رفتاری شیعه

ولادت‌ حضرت جعفر بن محمد (علیه السلام) در هفدهم ربیع‌الاوّل- روز میلاد جدّ بزرگوارش رسول خدا (صلى الله علیه و آله) سال 83 هجرى در مدینه متولد شد. مشهورترین كنیه‌اش «ابو عبداللّه» و معروفترین لقبش «صادق» مى‌باشد. پدر گرامى‌اش امام محمّد باقر (علیه السلام) و مادرش «امّ فَرْوَه» دختر قاسم بن محمّد بن ابى‌بكر بود كه بنابر فرمایش خود امام صادق (علیه السلام) از بانوان پرهیزكار و با ایمان و نیكوكار بود. عمر پر بركت امام صادق علیه السلام 65 سال بود، از این مدت دوازده سال در آغوش پرمهر جدّش امام سجاد (علیه السلام) و نوزده سال در كنار پدر گرامى‌اش امام باقر (علیه السلام) سپرى شد، و امامتش 34 به طول انجامید.

نمونه های از اخلاق و رفتار امام صادق (علیه السلام)

اخلاق و رفتار امام جعفر صادق (علیه السلام)، نمونه كاملى از اخلاق اسلامى و فضائل انسانى بود. و همچنانكه خود به پیروانش مى‌فرمود: «كُونُوا دُعاةَ النَّاس بِغَیْرِ الْسِنَتِكُمْ؛ مردم را بغیر زبانتان (با عملتان) دعوت كنید». سراسر زندگى‌اش، درسهاى روشنى از اسلام، در همه ابعاد زندگى بود.

حلم و بردباری

حلم و بردبارى‌ از حَفْص بن ابى‌عایشه روایت شده: امام صادق (علیه السلام) خدمتكار خود را دنبال كارى فرستاد؛ ولى چون دیر كرد خود آن حضرت به دنبال آن كار رفت؛ غلام را دید كه در گوشه‌اى خفته. بر بالین او نشست و مشغول باد زدن او شد. غلام چون بیدار شد، امام (علیه السلام) به او فقط این جمله را فرمود: «سزاوار نیست كه هم روز و هم شب بخوابى، شب براى خودت ولى روز براى ما باش.»

 عفو و گذشت

‌ به امام صادق (علیه السلام) خبر دادند كه فلان پسر عموى شما در میان مردم به شما ناسزاى بسیار گفت. حضرت بلند شد، وضو گرفت و دو ركعت نماز خواند، بعد از نماز با رقّت قلب گفت: «خدایا من از حق خود گذشتم؛ تو جود و كرمت بیش از همه است؛ از او درگذر و به كردارش گرفتار مكن.»

 كمك به نیازمندان

‌ ابو جعفر خثعمى نقل مى‌كند: امام صادق (علیه السلام) كیسه‌اى كه محتوى پنجاه دینار بود به من داد كه به شخصى بدهم؛ و تأكید كرد كه اسم ایشان را نبرم. چون كیسه را به آن شخص دادم تشكر كرد و گفت: این كمك از ناحیه چه كسى است كه هر چند مدت یكبار براى ما مى‌فرستد و تا یك سال، زندگى ما اداره مى‌شود؟ ولى از امام صادق علیه السلام گلایه كرد كه با آنكه قدرت دارد به ما كمك نمى‌كند!.

امامت‌ امام صادق (علیه السلام) در سال 114 هجرى در حالى كه 31 سال و اندى از سنش مى‌گذشت، رهبرى امّت را به دست گرفت. برترى آن حضرت در علم و دانش بر تمامى مردم زمان خود، و نیز نصوص و تصریحاتى كه از سوى پیامبر (صلى الله علیه وآله) و امام باقر (علیه السلام) بر امامت آن گرامى رسیده است، امامت پیشواى ششم بعد از پدر بزرگوارش را اثبات مى‌كند. محمد بن مسلم مى‌گوید:

نزد امام باقر (علیه السلام) بودم كه فرزندش حضرت صادق (علیه السلام) وارد شد ... امام خطاب به من فرمود: این (اشاره به امام صادق علیه السلام) امام تو پس از من است. پس به او تأسى كن و از دانشش بهره بگیر. سوگند به خدا او همان «صادق» ى است كه رسول خدا (صلى الله علیه و آله) براى ما وصف كرده است كه پیروانش در دنیا و آخرت پیروز و رستگار، و دشمنانش نفرین شده در زبان همه پیامبرانند.

نامگذارى امام ششم به صادق (علیه السلام)

 از گرگان ابى خالد مىگوید: از امام چهارم (علیه السلام) سؤال كردم امام بعد از شما كیست؟ فرمود: فرزندم محمد كه شكافنده علوم است، پس از او جعفر كه نام او نزد اهل آسمان، صادق است. عرض كردم: با اینكه همه شما ائمه صادق هستید چرا فقط نام او صادق است؟ فرمود: پدرم از پدرش خبر داد كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرگاه فرزندم جعفر بن محمد بن على بن حسین بن على بن ابى طالب تولد یافت، نام او را صادق بگذارید، براى اینكه پنجمین نفر از فرزندان او كسى است كه نام وى جعفر است و به دلیل گستاخى و بىشرمى و نترسیدن از خدا و دروغ به پروردگار، ادعاى امامت مى كند و به همین دلیل نزد خدا به جعفر كذّاب مشهور مى باشد. (1)

شمه ای از کلام امام صادق (علیه السلام)

در کلام امام ششم تفکر درست دارای سه علامت است:

«ثَلاثَةٌ یُسْتَدلُّ بِها عَلی اِصابَةِ الرّأیِ: حُسْنُ اللِّقاءِ وَحُسْنُ الاِسْتِماعِ وَحُسْنُ الْجَوابِ؛  سه چیز نشانه درست اندیشی است: خوش برخوردی، خوب گوش دادن و نیکو پاسخ دادن». (2)

منابع:

1- طبرسی، احتجاج طبرسى، ج 1، ص 49.

2- محمد محمدی ری شهرری، میزان الحکمه، ج 2، 1024.

3- علی رفیعی، تاریخ زندگانی ائمه (علیه السلام)، صص171-173.