اعمال بدی که باعث کاهش روزی می‎شوند/موسیقی حرام و کاهش رزق

به گزارش منتظران منجی، ساحل عباسی استادیار دانشگاه علامه طباطبایی، در گفتگو با قدس آنلاین عنوان کرد: همیشه رزق کم بد نیست و لزوما رزق زیاد همیشه خوب نیست.حرام خواری، کفر و تکذیب خداوند، کفران نعمت الهی، اسراف، دروغگویی بی عفتی و بی توجهی به امر ولایت موجب کاهش رق و روزی افراد می شود.

یکی از اموری که مسلما به دست خداوند است تعیین روزی انسانهااست، پس لازم است قواعد میزان تعیین رزق و عوامل افزایش و کاهش آن را نیز از او جستجو کرد. با توجه به آموزه های قرآنی و روایات معصومین(علیهم السلام)درمی یابیم که روزی در عالم غیب تقدیر می‎شود و این تقدیر در لوح محفوظ ثبت است و روزی سال در شب قدر هر سال و اضافی روزی روز در مابین‎الطلوعین تقسیم می‎شودو در همه حال تقدیر رزق به تایید حجت خدا خواهد رسید. پس باید با توجه و توسل به حجت خدا زمینه اصلاح و بهبود تقدیر رزق را در عالم معنی فراهم کنیم.دکتر علی شریفی استادیار دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با قدس آنلاین عوامل کاهش رزق و روزی را از دیدگاه قرآن و روایات بیان می کند

  همیشه رزق کم بد نیست

پس از تقدیر رزق در عالم ماوراء امکان حصول آن در عالم ماده را ایجاد می‎کند. تحقق بخشی از رزق که بدون کار و تلاش به‎دست انسان می‎رسد، فقط نیاز به تقدیر در عالم غیب دارد ولی تحقق بخشی از رزق که باید برای بدست آوردن آن کار و تلاش انجام پذیرد، پس از تقدیر در عالم غیب نیاز به کار و تلاش و فعالیت هست. البته اگر رزقی برای انسان تقدیر شده باشد که برای بدست آوردن آن نیاز به تلاش و کوشش باشد، زمینه انجام تلاش و کوشش نیز برای انسان فراهم می‎شود.

حال مساله آن است که چه عواملی باعث کاهش رزق و بروز فقر شده و چه عواملی رزق را افزایش می‎دهد. اگر بدانیم چه عواملی باعث افزایش رزق می‎شوند یا این‎که چه عواملی رزق انسان را کاهش می‎دهند می‎توانیم زمینه‎های معنوی و ماورائی افزایش تقدیر رزق را فراهم کنیم و زمینه‎های کاهش تقدیر رزق را از بین ببریم. البته بر اساس تعلیمات اسلامی لزوما همواره رزق کم بد نیست یا این‎که رزق زیاد برای انسان خوب نمی‎باشد. گاهی اوقات به خاطر مصالح بالاتری خداوند متعال روزی بنده‎ای را تنگ می‎گرداند.

اعمال بدی که باعث کاهش روزی می‎شوند

گفتیم یکی از عوامل تنگی روزی، اثر اعمال بد ما است. البته باز هم تاکید می‎کنیم که کاهش روزی مادی همیشه به‎خاطر اثر بد اعمال انسان نمی‎باشد بلکه گاهی اوقات کاهش رزق به‎ واسطه حکمت‎ الهی انجام شده است. از طرف دیگر همواره افزایش روزی به‎خاطر اثر اعمال خوب انسان‎ها نمی‎باشد. چه بسیار کفاری که خداوند متعال با وجود کفرشان به آن‎ها رزق مادی نیکو عطا می‎فرماید. ولی باید توجه داشت که روزی فقط در روزی مادی و دنیوی خلاصه نمی‎شود. ممکن است برخی از اعمال بد اثر خود را در کاهش روزی مادی نشان ندهد ولی قطعا روزی‎های معنوی و اخروی را از بین خواهد برد.

قرآن کریم می‎فرماید:

مَنْ كانَ یُریدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فی‏ حَرْثِهِ وَ مَنْ كانَ یُریدُ حَرْثَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ نَصیبٍ (شوری، 20)

كسى كه متاع آخرت را بخواهد، بر متاع او می‎افزاییم و و كسى كه متاع دنیا را بطلبد از متاع دنیا به او می‎دهیم ولی در آخرت نصیبی نخواهد داشت.

بنابراین هر کس مومن باشد یا کافر، فاسق باشد یا صالح اگر دنیا را بخواهد و برای رسیدن به آن تلاش کند خداوند او را از متاع دنیا بهره‎مند خواهد ساخت. قرآن کریم می‎فرماید:

...ً وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْها ... (آل‎عمران، 145)

هر كس پاداش دنیا را بخواهد (و در زندگى خود، در این راه گام بردارد،) چیزى از آن به او خواهیم داد و هر كس پاداش آخرت را بخواهد، از آن به او مى‏دهیم.

نباید زیادی روزی مادی کافران و فاسقان و کم بودن روزی مادی مومنان و صالحان انسان را به تعجب وادارد و اهمیت تاثیر اعمال صالح را در افزایش رزق و تاثیر اعمال ناشایست را در کاهش رزق برای انسان کم‎رنگ نماید. اعمال خوب و بد در درجه اول تاثیر خود را بر ارزاق اخروی و معنوی انسان می‎گذارند و پس از آن روزی مادی را تحت تاثیر قرار می‎دهند.

حرام خواری و کاهش رزق

بر اساس روایات مشخص می‎شود که اگر فردی از طریق حرام روزی‎اش را کسب نماید، از روزی حلال مقدر وی که بخشی از آن حتی بدون سعی و تلاش به انسان می‎رسد، کاسته می‎شود. از امام رضا علیه‎السلام نقل شده که ایشان فرمودند:

«وَ اعْلَمْ أَنَّ الرِّزْقَ رِزْقَانِ فَرِزْقٌ تَطْلُبُهُ وَ رِزْقٌ یَطْلُبُكَ فَأَمَّا الَّذِی تَطْلُبُهُ فَاطْلُبْهُ مِنْ حَلَالٍ فَإِنَّ أَكْلَهُ حَلَالٌ إِنْ طَلَبْتَهُ مِنْ وَجْهِهِ وَ إِلَّا أَكَلْتَهُ حَرَاماً وَ هُوَ رِزْقُكَ لَا بُدَّ لَكَ مِنْ أَكْلِه‏» (الفقه الرضا علیه السلام، ص: 251)

و بدان که روزی دو گونه است: رزقی که تو در طلب آنی و رزقی که آن طالب توست. پس آن رزقی را که تو به دنبال آن می‎روی از طریق حلال دنبال کن زیرا اگر آن را از حرام بدست آوری، به عنوان رزق تو محسوب می‎شود و از ارزاق حلالی که برای تو مقدر شده کسر می‎شود زیرا همان رزق، رزق تو است و چاره‎ای نداری جز آن‎که همان را مصرف کنی.

بنابراین انسان باید بداند که با حرام‎خواری، روزی مقدر حلال انسان که بخشی از آن حتی بدون تلاش به انسان می‎رسد کاسته خواهد شد.

 کفر و تکذیب خدا و کاهش رزق

در آیات قرآن تاکید شده که اگر مردم ایمان داشتند و تقوا پیشه می‎کردند، خداوند نیز به آن‎ها برکات آسمان و زمین را عطا می‎فرمود ولی کفر و تکذیب آموزه‎های الهی باعث قطع شدن برکات آسمان و زمین و فقر و ابتلاء به مشکلات شد.

وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما كانُوا یَكْسِبُونَ (اعراف، 96)

و اگر اهل شهرها و آبادیها، ایمان مى‏آوردند و تقوا پیشه مى‏كردند، بركات آسمان و زمین را بر آنها مى‏گشودیم ولى (آنها حق را) تكذیب كردند ما هم آنان را به كیفر اعمالشان مجازات كردیم.

خداوند متعال در این آیه شریفه تاکید می‎فرماید که کفر و تکذیب پیامبران و آیات الهی موجب می‎شود که خداوند متعال انسان را به کیفر اعمالش در همین دنیا گرفتار سازد که یکی از این کیفرها فقر و تنگدستی است.

تخطی از کتب الهی و کاهش رزق

قرآن کریم عمل نکردن به دستورات کتب الهی را موجب بسته شدن ابواب آسمانی و زمینی رزق و رحمت الهی دانسته است.

وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجیلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ كَثیرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما یَعْمَلُونَ (مائده، 66)

و اگر آنان، تورات و انجیل و آنچه را از سوى پروردگارشان بر آنها نازل شده [قرآن‏] برپا دارند، از آسمان و زمین، روزى خواهند خورد جمعى از آنها، معتدل و میانه‏رو هستند، ولى بیشترشان اعمال بدى انجام مى‏دهند.

این آیه شریفه نیز تاکید می‎کند که اگر ادیان گذشته کتب الهی را اقامه می‎کردند از آسمان و زمین برایشان روزی نازل می‎شد ولی آن‎ها بد عمل کردند و جلو نزول روزی فراوان از آسمان و زمین را گرفتند.

عدم پذیرش ولایت و کاهش رزق

برخی از روایات تاکید می‎کنند که یکی از مصادیق اقامه تورات و انجیل و سایر کتب الهی پذیرش ولایت پیامبران الهی و اهل بیت علیهم‎السلام است.

« عن ابى جعفر علیه السلام فی قول الله عز و جل: «وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِیلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ» قال: الولایة.» (عروسى حویزى،1/651)

از امام باقر (علیه‎السلام) نقل شده که در مورد این کلام خداوند متعال که «اگر آن‎ها تورات و انجیل و آن‎چه از جانب خداوند بر آنان نازل می‎شد را اقامه می‎کردند...» فرمودند که منظور ولایت است.

بنابراین اگر ولایت انبیاء و ائمه اطهار علیهم‎السلام را قبول نکنیم ابواب رحمت آسمانی و زمینی الهی بر ما بسته خواهد شد. داشتن ولایت پیامبران الهی و اهل بیت علیهم‎السلام امری است که از طرف خداوند متعال آمده و در کتب آسمانی گذشته نیز بر آن تاکید شده است موجب باز شدن ابواب روزی از آسمان و زمین خواهد شد. علاوه بر اثرات ماورائی ولایت‎مدار، در جامعه‎ای که ولی خدا زمام‎دار امور باشد و بر اساس موازین عدالت حکومت می‎کند علاوه بر نزول رحمت الهی، سازوکارهای طبیعی اقتصادی و اجتماعی نیز به‎گونه‎ای شکل می‎گیرد که از همه پتانسیل‎ها استفاده شده و عدالت برقرار گشته و زمین آباد می‎گردد.

 کفران نعمت الهی و کاهش رزق

یکی از عوامل کم بودن روزی آن است که انسان نعمات الهی را کفران نماید. منظور از کفران نعمات الهی آن است که انسان نعمات الهی را ضایع سازد و تکالیف الهی را که در قبال آن نعمات بر دوش دارد ادا نسازد. خداوند متعال در قرآن می‎فرماید:

وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْیَةً كانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً یَأْتیها رِزْقُها رَغَداً مِنْ كُلِّ مَكانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما كانُوا یَصْنَعُونَ (نحل، 112)

 خداوند (براى آنان كه كفران نعمت مى‏كنند،) مثلى زده است: منطقه آبادى كه امن و آرام و مطمئن بود و همواره روزیش از هر جا مى‏رسید امّا به نعمتهاى خدا ناسپاسى كردند و خداوند به خاطر اعمالى كه انجام مى‏دادند، لباس گرسنگى و ترس را بر اندامشان پوشانید.

در روایتی که از رسول گرامی اسلام نقل شده که حتی بی‎احترامی به خرده نان که مصداقی از کفران نعمات الهی است موجب بروز فقر میشود. (وَ إِهَانَةُ الْكِسْرَةِ مِنَ الْخُبْزِ)

علاوه بر آثار ماورائی کفران نعمات الهی در کاهش رزق انسان، اگر انسانی عادت داشته باشد که قدر فرصت‎ها و نعمت‎هایی را که در اختیار او است نداند و آن‎ها را به هدر بدهد و از هر چیزی که در اختیار دارد استفاده بهینه ننماید طبیعتا وضعیت اقتصادی‎اش رو به افول خواهد رفت.

  اسراف عامل کاهش رزق   

یکی از مصادیق کفران نعمات الهی اسراف است. اسراف و هدر دادن منابع موجب فقر می‎شود است. امام صادق علیه السلام در حدیثی می‎فرمایند:

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام:‏ « إِنَّ السَّرَفَ یُورِثُ‏ الْفَقْر»َ (الكافی، ج‏4، ص: 53)

همانا اسراف فقر را به ارث می‎گذارد.

هدر دادن منابع که خود نوعی کفران نعمات الهی است باعث خواهد شد که دعای انسان برای افزایش رزق و روزی مستجاب نشود. از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که حضرت فرمودند:

«أَصْنَافٌ لَا یُسْتَجَابُ‏ لَهُمْ:... وَ رَجُلٌ رَزَقَهُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَالًا ثُمَّ أَنْفَقَهُ فِی الْبِرِّ وَ التَّقْوَى، فَلَمْ یَبْقَ لَهُ مِنْهُ شَیْ‏ءٌ، وَ هُوَ فِی ذَلِكَ یَدْعُو اللَّهَ أَنْ یَرْزُقَهُ، فَهَذَا یَقُولُ لَهُ الرَّبُّ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: أَوْ لَمْ أَرْزُقْكَ وَ أُغْنِیكَ، أَ فَلَا اقْتَصَدْتَ وَ لَمْ تُسْرِفْ؟! إِنِّی لَا أُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ.» (حمیرى، ص 80)

«چند گروه هستند که دعایشان مستجاب نمی‎شود. از جمله آن‎ها فردی است که خداوند متعال مالی به او مالی  می‎دهد و او آن مال را در راه خیر خرج می‎کند و از آن چیزی نگاه نمی‎دارد. در این حالت دعا می‎کند که خدایا به من رزق بده و خداوند تبارک و تعالی به او می‎فرمایند: آیا من به تو رزق ندادم و بی‎نیازت نگرداندم؟ چرا میانه روی نکردی  و اسراف نمودی؟ همانا من مسرفان را دوست ندارم.»

حتی اگر مخارج انسان در راه خیر و صلاح نیز باشد، انسان نباید پا را از حد فراتر بگذارد بلکه باید میانه‎روی را رعایت کند و الا دچار فقر می‎شود چه برسد به این‎که انسان بخواهد در راه باطل منابع خود را صرف نماید و در این راه اسراف نماید.

دروغگویی و کاهش رزق

بر طبق روایات دروغ‎گویی و عادت به دروغ گفتن موجب بروز فقر می‎شود. در ضمن روایاتی از حضرت علی علیه‎السلام نقل شده که فرمودند:

وَ الْیَمِینُ الْفَاجِرَةُ تُورِثُ الْفَقْرَ  (مجلسى، ‏73/ 315)

و قسم دروغ باعث فقر می‎شود.

وَ اعْتِیَادُ الْكَذِبِ یُورِثُ الْفَقْرَ (مجلسى، ‏73/315)

عادت کردن به دروغگویی باعث فقر می‎شود.

علاوه بر آثار ماورائی دروغ‎گویی در کاهش روزی مقدر انسان، دروغ‎گویی باعث از بین رفتن اعتماد سایرین شده و در نتیجه تعاملات اقتصادی انسان با دیگران کاهش یافته و خود به خود وضعیت اقتصادی فرد بدتر خواهد شد. مثلا فعالین بازار معمولا با کسانی که به دروغ‎گویی شهرت دارند خرید و فروش نمی‎کنند، پولی به آن‎ها قرض نمی‎دهند و با آن‎ها مشارکت نخواهند داشت. از این رو بزرگ‎ترین سرمایه فعالان اقتصادی اعتماد و سابقه نیکو است. بنابراین اگر کسی دروغ می‎گوید و دچار کمبود روزی است باید دروغ‎گویی را ترک کند.

 بی عفتی و کاهش رزق

یکی دیگر از گناهانی که باعث فقر می‎شود بی‎عفتی و آلوده دامنی است. حضرت رضا علیه‎السلام می‎فرمایند:

«الزِّنَا یُسَوِّدُ الْوَجْهَ وَ یُورِثُ‏ الْفَقْرَ وَ یَبْتُرُ الْعُمُرَ وَ یَقْطَعُ الرِّزْقَ وَ یَذْهَبُ بِالْبَهَاءِ وَ یُقَرِّبُ السَّخَطَ وَ صَاحِبُهُ مَخْذُولٌ مَشْئُوم‏» (فقه‎الرضا علیه‎السلام ص275)

همانا بی عفتی و آلوده دامنی صورت را سیاه نموده، فقر را به ارث می‎گذارد، عمر را کوتاه کرده و روزی را قطع می‎نماید و بزرگی و هیبت انسان را از بین می‎برد و عذاب الهی را نزدیک می‎سازد و فرد را بدبخت و بیچاره می‎کند.

علاوه بر آثار ماورائی بی عفتی در کاهش رزق و روزی، فعالان بازار با افراد هرزه کمتر تعامل می‎کنند و در نتیجه وضعیت اقتصادی چنین فردی در اثر عدم تعامل اقتصادی با سایرین نیز رو به افول خواهد بود.

موسیقی حرام و کاهش رزق

گوش دادن به غنا و موسیقی‎های حرام باعث بروز فقر می‎شود.

از امام صادق علیه‎السلام نقل شده که فرمودند:

الْغِنَاءُ أَخْبَثُ مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْغِنَاءُ أَشَرُّ مَا خَلَقَ اللَّهُ الْغِنَاءُ یُورِثُ‏ الْفَقْرَ وَ النِّفَاقَ. (ابن حیون، ‏2/ 208)

«غنا و موسیقی‎های حرام ناپاک‎ترین و بدترین چیزهایی است که خداوند عزیز و بلندمرتبه خلق کرده است. غنی فقر و دورویی و نفاق را به ارث می‎آورد.»

اگر کسی دچار کمی روزی است و عادت به گوش‎دادن موسیقی‎های حرام دارد برای افزایش روزی باید گوش دادن به موسیقی‎های حرام را ترک نماید.

  نپرداختن زکات و کاهش رزق

عدم پرداخت زکات باعث بسته شدن ابواب رحمت الهی و کاهش رزق و بروز فقر می‎شود. از رسول گرامی اسلام صلی‎الله‎علیه‎وآله‎وسلم نقل شده که حضرت فرمودند:

لَا تَزَالُ أُمَّتِی بِخَیْرٍ مَا تَحَابُّوا وَ تَهَادَوْا وَ أَدَّوُا الْأَمَانَةَ وَ اجْتَنَبُوا الْحَرَامَ وَ قَرَوُا الضَّیْفَ وَ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَ آتَوُا الزَّكَاةَ فَإِذَا لَمْ یَفْعَلُوا ذَلِكَ ابْتُلُوا بِالْقَحْطِ وَ السِّنِین‏ (مجلسى، ‏93/14)

تا زمانی‎که امت من به یکدیگر محبت بورزند و به یکدیگر عطا و بخشش داشته باشند و امانات را ادا کنند و از محرمات دوری گزینند و مهمان را اکرام کنند و نماز را به‎پا داشته و زکات بدهند در خیر خواهند بود ولی اگر این‎کارها را ترک کنند دچار قحطی و بی‎چارگی می‎شوند.

و نیز از امام رضا (علیه‎السلام) نقل شده است:

إِذَا حُبِسَتِ الزَّكَاةُ مَاتَتِ الْمَوَاشِی (مجلسى، 93/14)

چون زكات داده نشود چهار پایان مى‏میرند.

زکات باعث پاکی اموال انسان می‎شود. قرآن کریم به رسول گرامی اسلام می‎فرماید:

خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّیهِمْ بِها... (103)

از اموال آنها زکات بگیر تا بوسیله آن اموالشان را پاک گردانده و با پرداخت زکات خودشان را باصفا سازی.

علاوه بر آثار ماورائی پرداخت زکات در افزایش روزی در صورتی که فقرای جامعه توان‎مند شوند تعاملات اقتصادی افزایش یافته و وضعیت کل اقتصاد بهبود می‎یابد که نتایج بلند مدت آن برای همه ملموس خواهد بود. علاوه بر آن پوشش اجتماعی فقرای جامعه باعث کاهش بزهکاری‎های اجتماعی ناشی از فقر و تنگ‎دستی شده و امنیت اجتماعی را بالا می‎برد. در نتیجه افزایش امنیت اجتماعی اوضاع اقتصادی بهبود می‎یابد.

  بی توجهی به نماز و کاهش رزق

یکی از عوامل کاهش رزق سبک شمردن نماز است. پیامبر گرامی اسلام (صلی‎الله‎علیه‎و‎آله‎وسلم) ضمن حدیثی که در آن عوامل فقر را ذکر می‎کردند می‎فرمایند:

وَ الِاسْتِخْفَافُ بِالصَّلَاةِ (مجلسى، ‏73/315)

سبک شمردن نماز باعث کاهش رزق می‎شود.

بنابراین برای افزایش روزی مادی و معنوی باید به نماز اهمیت بدهیم.