اصول حركت به سوي عالم برزخ

اصول حرکت به سوی عالم برزخ
چگونگی زندگی در برزخ، بسته به چگونه زیستن در دنیا
اصول حركت
مراحل حركت از دنیا به سوی برزخ
انواع تولد در دنیا و آخرت
شناخت محسوسات دنیا، برای درك كمالات انسانی
اصول حرکت به سوی عالم برزخ
اشاره:
راه، مسیر رسیدن به هدف مطلوب را نشان می دهد. شناخت راه در هر حرکت و جنبشی در حیات فردی و اجتماعی، مهمترین رکن پس از انتخاب هدف و پیش از شروع حرکت است. انسان به عنوان گل سرسبد جهان هستی و عصاره آفرینش، بنابر نفخه ی نهفته ی الهی در وجود خویش، همواره در مسیر کمال در تکاپوست .اما سرکشی نفس و راهزنی شیطان امکان انتخاب نقطه کمال واقعی و انتخاب مسیر مطلوب را با مشکل مواجه می کند و اینجاست که ضرورت شناخت هدف و انتخاب مسیر مناسب و کم خطر برای وصول به کمال مطلوب بیش از پیش خود را می نمایاند.
سلسله مباحث راهشناسی شامل مجموعه جلسات سخنرانی استاد محمد شجاعی است که پس از تلخیص و ویرایش تقدیم می گردد.
این گفتار سعی دارد تا با ترسیم هدف مطلوب انسان و معرفی مستقیم ترین، کم خطر ترین و نزدیکترین راه برای رسیدن به آن هدف، چشم اندازی را برای مشتاقان طریق کمال انسانی و بویژه علاقمندان جوان و مبتدی با بیانی رسا و روان ترسیم نماید .
جلسات سخنرانی راه شناسی در 54 جلسه ایراد شده است.

مرگ پایان «حركت‌های» زندگی ما نیست، بلكه تنها رها شدن روح از جسم و انتقال به بدن برزخی و عالم جدیدی به نام برزخ است. هر خیر و شری كه در دنیا هست، نمونه كوچكی است از آنچه كه كمال آن در آخرت وجود دارد.

این دنیا با همه عظمتش در مقابل آخرت، مثل رحم مادر است در مقابل دنیا. انسان در دنیا مثل جنینی است كه با مرگ به عالم برزخ وارد و متولد می‌شود. این تولد، با رها ساختن بدن صورت می‌گیرد. مثل خواب كه ما را وارد فضای جدیدی می‌كند.
ما مسافریم
آیات و روایات به ما یادآوری می‌كنند كه در دنیا مسافریم و باید به عالم برزخ منتقل شویم. خداوند به پیامبر(صل الله وعلیه و آله)فرمود: (انّك میّتٌ و انّهم میّتون‌ـ ای پیامبر! تو مرده‌ای و دیگران نیز مرده هستند)، نه این‌كه خواهی مرد. این به معنی نزدیك بودن مرگ است.
پیامبر فرمود: (موتوا قبل ان تموتوا؛ قبل از آن‌كه شما را بمیرانند، بمیرید.) یعنی در حالی كه جسم شما در این دنیاست، روح خود را به عالم برزخ بفرستید و در همین دنیا با قوانین آخرتی كه محیط بر دنیاست، زندگی كنید. به همین دلیل فرمودند: (الآخره محیطه بالدنیا ـ آخرت به دنیا احاطه دارد.)
چگونگی زندگی در برزخ، بسته به چگونه زیستن در دنیا
نوع زندگی سعادتمندانه یا پرعذاب در برزخ، بستگی به نوع زندگی ما در دنیا دارد. اگر جنین در رحم مادر زندگی موفقی را طی كند، در دنیا تولد سالمی خواهد داشت وگرنه تولدش آغاز عذاب‌های اوست.
بسیار بوده‌اند افرادی كه با آرزوهای دنیوی محاسبات زیادی كردند و به آن‌ها نرسیدند. قرآن و معصومین به ما سفارش كرده‌اند غافل نشویم و برای كسب كمال روح تلاش كنیم، زیرا اصل شخصیت ما روح است و نه جسم و مادیات ما.
اصول حركت
الف ـ ضرورت عمل با معرفت:
حضرت علی(علیه السلام) فرمود: (ما من حركه الّا و انت محتاج فیها الی معرفه[1]‌ـ هیچ حركتی نیست مگر اینكه تو در آن نیاز به معرفت داری.)
ب ـ آفات حركت بدون معرفت:
1 ـ امام صادق(علیه السلام )فرمود: (العامل علی غیر بصیره، كالسائر علی غیر طریق، لا تزیده سرعه السیر الّا بُعداً ـ عمل‌كننده‌ بدون بصیرت، مانند كسی است كه در مسیر درست حركت نمی‌كند. بنابراین هرچه سرعتش بیشتر باشد، از راه اصلی دورتر می‌شود.
2 ـ امام صادق(علیه السلام ) فرمود: (من عمل علی غیره بصیره، كان یُفسده اكثر من ما یصلح ـ كسی كه از روی بصیرت عمل نكند، فسادش بیشتر از اصلاحش خواهد شد.)
رعایت اصول حركت و زندگی دنیا به سوی عالم برزخ:
وقتی می‌گوییم مقصد زندگی ما عالم برزخ است، نباید ذهنمان برود به لحظه‌ای كه از دنیا می‌رویم، بلكه مقصود این است كه تمام آنچه كه در زندگی دنیا انجام می‌دهیم برای رسیدن به مقصد برزخ و آخرت باشد كه زندگی ابدی ما را تشكیل می‌دهد.
هنگامی كه به ما بگویند 3 روز دیگر به یك اردو یا یك سفر چند روزه خواهیم رفت، ما چه می‌كنیم؟ شروع می‌كنیم به تهیه امكانات لازم، از پوشاك و خوراك و سایر ملزومات، وگرنه در مقصد با سختی و عذاب مواجه خواهیم شد.
بنابراین، برای انسان كه گریزی از رفتن به سوی مقصد برزخ ندارد، واجب است كه معرفت لازم را برای نحوه حركت و تهیه امكانات لازم به سوی آن عالم را كسب كند.
حركت مادی و معنوی: حركت و رشد انسان دو نوع است: مادی و معنوی. برخی افراد رشد مادی دارند، اما از رشد معنوی بی‌بهره یا كم‌بهره‌اند. رشد مادی به جسم مربوط است و رشد معنوی به روح.
مراحل حركت از رحم مادر به سوی دنیا
1 ـ سلول: پس از لقاح بین اسپرم مرد و تخمك ‌زن، یك سلول ایجاد می‌شود.
2 ـ توده سلولی: سلول شروع به رشد می‌كند و به سه قسمت تقسیم می‌شود كه سه بخش بدن انسان را می‌سازد.
3 ـ اندام‌سازی: اندام‌هایی مثل دست، پا، چشم، قلب، كلیه، ستون فقرات و... در این مرحله ساخته می‌شود.
مراحل حركت از دنیا به سوی برزخ
حركت و رشد مادی: 1 ـ نوزادی، 2 ـ كودكی، 3 ـ نوجوانی، 4 ـ جوانی، 5 ـ میانسالی، 6 ـ پیری. انسان در این دوره‌ها برای انواع رشدهای مادی و دنیایی تلاش می‌كند.
حركت و رشد معنوی: رشد معنوی كسب فضایل اخلاقی و زدودن رذیله‌های اخلاقی است. روح كه اصل شخصیت انسان است باید برای كسب نیازمندی‌های زندگی آخرتی آماده شود. شخصیت روح، از راه گوش، چشم، افكار، نوع ارتباط‌های دینی یا غیردینی و غذاهایی كه به آن داده می‌شود، شكل می‌گیرد.
نتیجه حركت آگاهانه و ناآگاهانه
نتیجه حركت و رشد آگاهانه در رحم مادر، تولد سالم و نتیجه حركت ناآگاهانه، تولد ناقص، بیمار و... است. ناقص‌الخلقه‌ها در رحم مادر، حركت و رشد ناآگاهانه‌ای داشته‌اند كه منطبق با نظام زیستی دنیا نبوده است. بنابراین، اگر آن‌‌چه كه برای زندگی ابدی آخرتی نیاز داریم، در رحم دنیا كسب نكنیم، هنگام مرگ (تولد به برزخ) تولد سالمی نخواهیم داشت.
حركت آگاهانه، فقط كسب اطلاعات آخرتی نیست
حركت آگاهانه در دنیا، تنها این نیست كه اطلاعات آخرتی داشته باشیم، بلكه مقصود این است كه طوری در دنیا زندگی كنیم كه امكانات لازم برای زندگی در شرایط زیستی عالم برزخ را كسب كنیم. در همه كارها اعم از درس خواندن، شغل، تفریح، خانواده و جامعه، شخصیت ارزشمندی كسب كنیم تا آن را با خود به عالم برزخ ببریم، نه جاذبه‌هایی كه ما را در راه دنیا متوقف كند. باید بتوانیم آنچه را که کسب کرده ایم به عالمی ببریم كه به قول قرآن: «یوم لا ینفع مال و لا بنون، الا من اتی الله بقلب سلیم[2] ـ در آن روز، نه مال و نه فرزند به انسان نفعی نمی‌رساند، بلكه نفع از آن كسی است كه از دنیا با خود قلب سلیمی بیاورد.»
با چنین دیدگاهی، دنیا و آخرت را یكپارچه و متصل به هم می‌بینیم، نه جدا از هم. پس باید در عمر كوتاهی كه در هر لحظه می‌توان سرنوشت میلیون‌ها سال را تعیین كرد، یاد بگیریم و عمل كنیم. اما نباید مانند كسانی باشیم كه 5 یا 10 سال كسب علم دنیایی می‌كنند، اما از علوم آخرتی بی‌بهره‌اند. اینها مغضوب خداوند هستند.
پیامبر اكرم9 فرمودند: «ان الله یبغض كل عالم بالدنیا، جاهل بالآخره ـ خداوند بر هر عالم به دنیا كه جاهل به آخرت است، غضب می‌كند.»
حضرت فرمودند: از ما نیست كسی كه یك روز در هفته را برای آموزش دینش قرار ندهد.
بنابراین در مدت محدود عمر، باید در حركت به سوی آخرت، این آگاهی را كسب كنیم كه اوضاع زندگی ابدی چگونه است و چه‌طور افراد را به بهشت راه می‌دهند و سپس لوازم آن زندگی را در دنیا كسب كنیم.
برای حركت آگاهانه باید كسانی را الگوی خود قرار دهیم كه این مسیر را خوب می‌شناسند. یعنی پیامبر اكرم(صل الله و علیه و آله) و ائمه معصومین كه آموزش‌های لازم را برای این حركت دیده‌اند.
فراموشی ابدیت و زندگی جاودانه، منشأ اشتباهات در دنیا
فراموشی ابدیت و زندگی جاودانه چیزی است كه موجب می‌شود انسان، هرچه‌قدر هم از اوضاع زندگی آخرتی مطلع باشد، در دنیا به اشتباهات زیادی بیفتد و خود را ارزان بفروشد.
خداوند در قرآن حدود 80 مرتبه، «خلود و جاودانگی» زندگی انسان را یادآوری كرده و به همین دلیل، معصوم7 فرمود: بهایی كم‌تر از بهشت برای شما نیست، پس خود را جز به بهشت نفروشید.
علم به آخرت دو معنا دارد
1 ـ اطلاعات لازم را در مورد جایی كه می‌خواهیم برویم و تا ابد در آن زندگی كنیم، كسب نماییم.
2 ـ تجهیزات لازم را برای سفر روح كسب كنیم، نه این‌كه تنها به فكر توسعه مادی و آباد كردن دنیا باشیم.
معصوم7 فرمود: «الدنیا مزرعه الآخره ـ دنیا مزرعه آخرت است.» نتیجه این می‌شود كه به فرموده معصوم7: «الدنیا دار مَمَرِرّ و الآخره دار مقر[3] ـ دنیا سرای عبور است و آخرت سرای قرار گرفتن»
نتایج اصالت دادن به آخرت در دنیا
1 ـ اگر ما به آخرت اصالت بدهیم و بدانیم كه سرنوشت همه چیز را «تفكر آخرتی» تعیین می‌كند، تمام حركت‌های خود را در دنیا بر همین اساس انجام می‌دهیم. اجازه نمی‌دهیم هیچ عملی از ما سر بزند كه با اصول زندگی آخرتی منافات داشته باشد.
2 ـ بیش از آن‌كه برای نیازهای زودگذر دنیایی خود نگران باشیم، نگران تهیه امكانات زندگی ابدی خواهیم شد.
3 ـ آماده مرگ (تولد برای زندگی شیرین ابدی) می‌شویم.
4 ـ حتی جوان‌ها نخواهند گفت: «حالا خیلی وقت داریم»، چه رسد به افراد مسن و سالخورده.
5 ـ اصالت دادن به آخرت، منافاتی با نیازهای دنیوی ندارد. زیرا حضرت علی( علیه السلام ) فرمودند: برای آخرت چنان باش كه انگار فردا خواهی مرد و برای دنیا چنان باش كه انگار همیشه زنده هستی.
6 ـ ‌اصالت دادن به آخرت، موجب می‌شود انسان همه دارایی‌ها و توانایی‌های دنیوی خود را به استخدام آخرت درآورد.
7 ـ اصالت دادن به آخرت، مانع گناه و دلبستگی‌های حرام می‌شود.
از فرمول نسبت هزاران نتیجه به‌دست می‌آید:
فرمول نسبت: «نسبت دنیا به آخرت مانند نسبت رحم مادر است به دنیا.»
قوانین اساسی حاكم بر حركت جنین از رحم مادر به سوی دنیا، شبیه قوانین حاكم بر حركت انسان از دنیا به‌سوی آخرت است.انواع تولد در دنیا و آخرت: 1 ـ ناقص، 2 ـ بیمار، 3 ـ ضعیف، 4 ـ سالم، 5 ـ سالم قوی
1 ـ تولد ناقص
اگر جنین در رحم مادر، در مجرا و مسیر حركت و رشد صحیح خود قرار نگیرد، ناقص‌الخلقه متولد می‌شود و هنگام تولد، مثلاً چشم، گوش، دست و پا یا سایر عضوهای اصلی را ندارد. چون این نقص‌ها «برطرف‌كردنی» نیستند، انسان همه عمر در عذاب است.
نباید این نقص‌ها را به حساب خداوند گذاشت، بلكه عوامل مختلفی از جمله جهالت پدر و مادر یا عوامل خارجی مثل جنگ و ... در این نوع تولد مؤثر است. ضمناً خداوند قوانین تولد سالم را از طریق پیامبر صلوات الله علیه و ائمه: آموزش داده است. در احادیث آمده كه چه كنید تا فرزند شما زیبا، عاقل، باهوش و سالم متولد شود.
این نوع تولد در آخرت، مخصوص سه گروه است: 1 ـ كفار، 2 ـ منافقین، 3 ـ مشركین
علت عذاب ناقص‌الخلقه‌ها در دنیا و آخرت
در دنیا و آخرت قوانینی حاكم است كه هركس آن‌ها را رعایت كند، از عذاب در امان است وگرنه مشمول عذاب خواهد شد.
مثلاً در دنیا قانون طول موج وجود دارد. پس كسی كه ابزار گوش را در رحم مادر تهیه نكرده، نمی‌تواند صداها را از طریق امواج بشنود. كسی كه چشم تهیه نكرده، ابعاد رنگ‌ها، زیبایی‌ها و... را درك نمی‌كند. كسی كه دست و پا تهیه نكرده در عذاب است. اما همان‌گونه كه جنین تا وقتی كه در رحم مادر بود، عذاب نمی‌كشید، انسان هم تا وقتی كه در دنیا به سر می‌برد، عذاب آخرت را نمی‌كشد. دلیلش این است كه جنین در شرایط زیستی رحم، نیازی به ابزارهای دنیایی نداشته است.
روحی كه ناقص‌الخلقه به آخرت منتقل شود و ابزار منطبق با شرایط زیستی آخرت را در دنیا تهیه نكند، تا ابد زندگی پر عذابی دارد. اما روحی كه با ابزارهای منطبق با اصول زیستی آخرتی پیوند خورده، تا ابد با شادی و نشاط زندگی می‌كند.
2 ـ تولد بیمار
بیماری‌های دنیا: اگر جنین در مسیر حركت و رشد طبیعی قرار نگیرد، نوزاد هنگام تولد، هرچند كه عضوهای اصلی را دارد، اما بعضی بیماری‌ها را هم دارد. مثل یرقان، گرفتگی یك رگ قلب، كج بودن استخوان دست، پا، یا دررفتگی لگن. ویژگی این بیماری‌ها این است كه «برطرف‌كردنی» هستند.
نوزاد بیمار تا زمانی كه یك، دو یا چند بیماری كه از رحم مادر با خود آورده برطرف نشود، در عذاب است. درمان برخی بیماری‌ها كوتاه مدت و برخی طولانی خواهد بود. این بیمار تا زمان كسب سلامتی نمی‌تواند به كودكان سالم بپیوندد. (نوعی زندان)
بیماری‌های آخرت: در تولد بیمار، روح انسان هنگام انتقال، ناقص (همراه با شرك، كفر یا نفاق) نیست، بلكه با یك یا چند نوع بیماری متولد می‌شود، ‌مثل حسادت، كبر، سوء خلق، زودرنجی، بدهكاری ،حق‌الناس، ضعف ارتباط با دیگران و...
روح متولد شده، بسته به نوع و تعداد بیماری‌هایی كه با خودش به همراه دارد، دو عامل عذاب و معطلی را برای درمان تحمل می‌كند و تا زمانی‌كه سلامت كامل (شرایط زیستی بهشت) را كسب نكند، شایستگی ورود به بهشت را پیدا نمی‌كند. به همین دلیل خداوند دنیا را به خاطر دارا بودن قابلیت رحمی نسبت به آخرت، محل مناسبی برای درمان ما معرفی نموده و ما را به تلاش برای كسب قلب سلیم و زدودن آلودگی‌های روح دعوت می‌نماید. از طرفی دوران جوانی، اهمیت بسزایی در خودسازی دارد، چرا كه بیماری‌ها هنوز در روح انسان عمیقاً ریشه ندوانیده‌اند و با تلاش كم‌تر و در زمان كوتاه‌تر قابل درمانند.
اما اگر انسان در دنیا بیماری‌های روح را درمان نكند، حتی اگر به مقام «سعد» (از اصحاب پیامبر9) برسد، گرفتار عذاب شدید قبر خواهد شد.
3 ـ تولد ضعیف: برخی نوزادها نه ناقص و نه بیمارند، بلكه ضعیف هستند و قادر به ملحق شدن به زندگی عادی دنیا نیستند. آنها را در دستگاه قرار می‌دهند تا با دارو تقویت شوند.
روح در این تولد، با نقص یا بیماری منتقل نمی‌شود، بلكه همانند نوزادی سالم ولی ضعیف به برزخ منتقل و متولد می‌گردد. ضعف‌های اعتقادی در دنیا مثل ضعف در توحید، نبوت و... چنین تولدی را در پی دارد.
اما روح متولد شده، پس از طی مراحل آموزشی، آمادگی ورود به بهشت را كسب می‌نماید. نوع آموزش‌ها نیز به نوع و درجه ضعف روح منتقل شده بستگی دارد.
درمان قبل از تولد به دنیا و آخرت
خداوند در رحم دنیا «وسایلی» را فراهم آورده تا ضعف مؤمنان را قبل از تولد به عالم برزخ درمان كند. استفاده از این وسایل، ما را در كسب «قلب سلیم» مدد می‌رساند. یكی از این وسایل، توسل به معصومین: است كه فرمود: «نحن الوسیله ـ ما وسیله‌ایم.»
این وسایل در مورد افرادی كه بیماری‌شان شدید است، كارساز نمی‌شود و آن‌ها با بیماری و ضعف به عالم برزخ متولد می‌شوند و كار در آن‌جا سخت‌تر است.
این درمان شبیه درمان‌هایی است كه در مورد جنین بیمار انجام می‌شود. جنین را از رحم مادر بیرون می‌آورند، قلب، كلیه یا بیماری دیگرش را درمان كرده و به رحم مادر برمی‌گردانند تا به رشد طبیعی خود ادامه دهد و سالم متولد شود.
4 ـ تولد سالم
این تولد نه ناقص است، نه بیمار و نه ضعیف، بلكه «سالم» است.
انسان‌هایی كه سالم به برزخ متولد می‌شوند، در دنیا اهل مراقبت نفس بوده و متوجه اعمال خویش می‌باشند. زمانی كه روحشان به گناهی آلوده شد، با توبه و استغفار به درمان بیماری می‌پردازند و در صورت ایجاد هر شك و شبهه‌ای در مسائل عقیدتی، سریعاً نسبت به رفع ضعفشان اقدام می‌كنند. در نتیجه در هنگام تولد با به همراه داشتن «قلبی سلیم»، دچار معطلی و عذاب برای درمان نخواهند شد و به بهشت ابدی خداوند داخل می‌گردند.
5ـ تولد قوی
الف)‌ تولد قوی از رحم به دنیا:
در این تولد، جنین به دلیل آمادگی‌هایی كه داشته و آمادگی‌های خود رحم، رشد مناسبی در رحم كرده است. به همین دلیل، بعد از تولد، از نوزادهای سالم دیگر، بهره‌برداری بیشتری از دنیا می‌كند.
والدین در 6 ویژگی جنین مؤثرند: 1 ـ سلامت، 2 ـ قدرت، 3 ـ زیبایی، 4 ـ‌اخلاق، 5 ـ هوش، 6 ـ عقل
برخی عواملی كه در این 6 مورد تأثیر دارند: 1 ـ زمان آمیزش و بسته شدن نطفه، 2 ـ مكان آمیزش، 3 ـ نحوه آمیزش،
4 ـ غذای قبل از آمیزش، 5 ـ آمادگی روحی و ذكرهای قبل از آمیزش، 6 ـ مراقبت‌های دوران بارداری
ب) تولد قوی از دنیا به آخرت:
در این تولد، روح در كسب معنویات دنیا، سعی می‌كند بهترین‌ها باشد. در مقابل آلودگی‌های ظاهر و باطن حساس است. در صادرات و واردات قلبی،‌اهل پاكی و مراقبت است. چنین روح‌هایی «السابقون السابقون» هستند و در خوبی‌ها از دیگران سبقت می‌گیرند. احكام خدا را بر زندگی و تمایلات خود حاكم می‌كنند. نیازهای آخرتی خود را فدای دنیا نمی‌كنند. چون عمر گران‌ترین سرمایه‌ كسب و تهیه از دنیا است و پس از تولد (مرگ) باید در زمان بسیار طولانی، ثانیه به ثانیه‌ آن را حساب پس بدهند، این‌گونه روح‌ها در مصرف بیهوده و نادرست عمر بخل می‌ورزند. آن‌ها سعی می‌كنند در دنیا حساب شده و منظم زندگی كنند و با ابدیت انس بگیرند تا مرگ برایشان غریب و وحشتناك نباشد، بلكه عزیز و دوست‌داشتنی باشد.
تولد سالم چگونه به‌دست می‌آید؟
پس از تولد در آخرت (مرگ)، هیچ‌یك از چیزهایی كه در دنیا برای كسب آن‌ها وقت گذاشته‌ایم به درد ما نمی‌خورند، مگر «الا من اتی الله بقلب سلیم ـ مگر كسی كه قلب سلیم با خود بیاورد.» «قلب سلیم» تنها از راه كنترل غرایز و تمایلات نباتی و حیوانی، و به كمال رساندن استعدادهای انسانی به‌دست می‌آید كه خداوند برای آن‌ها خود را «احسن الخالقین» نامیده، نه برای استعدادهای نباتی و حیوانی.
شناخت محسوسات دنیا، برای درك كمالات انسانی
محسوسات دنیا چهار دسته هستند و هر یك دارای كمال مخصوص خود هستند.
1 ـ جمادات: خاصیت عنصری دارند، رنگ و شكل می‌پذیرند و فضا را اشغال می‌كنند.
2 ـ نباتات: علاوه بر كمالات جمادات، رشد و تولیدمثل می‌كنند و زیبایی و قدرت بدنی دارند.
3 ـ حیوانات: علاوه بر كمالات جمادات و نباتات، غریزه، غضب، شهوت و عاطفه دارند و به همنوع كمك می‌كنند.
4 ـ انسان‌ها: علاوه بر كمالات نباتات و حیوانات، استعداد اشرف مخلوقات شدن دارند كه سایر موجودات هرچه‌قدر هم تلاش كنند، به این مقام نمی‌رسند.
[1]بحار ج 74 ص 268
[2] سوره شعراآیه 89-88
[3] بحارالانوار ج75 ص 67