اصل حرکت و غایت طلبی انسان در نظام هستی

مسیر حرکت انسان مثل مسیری است که جنین در رحم مادر طی می کند. عین این مسیر را نیز خود ما داریم. وقتی گفته می شود یک حرکت حقیقی وجود دارد، یعنی "شدنی" در کار است که نقطه آغاز و مراحل صیرورت (شدن) را طی می‌کند تا به مقصد برسد. اما بعضی ها به صورت حیوان و بعضی ها هم به صورت انسان در حال «شدن» هستند. مثل انواع تولدهای کودک که هیچ کدام از تولدهای بیمار، ناقص، معلول و ضعیف به درد نمی خورد و فقط تولد سالم و سالم قوی، تولد مبارکی است. پس انسان باید مسیرش را خوب یاد بگیرد تا انسانی زندگی کند و انسان محشور شود.

«علم» چراغ راه حرکت انسانی است

یکی از چیزهای که انسان در مسیرش به سمت آخرت نیاز دارد، «علم» است. هرچه شناخت‌های انسان درست‌تر، عمیق‌تر و جامع‌تر باشد، حرکت او در مسیر کمال و هدف خلقت بیشتر خواهد بود. حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «الْعِلْم اصْلُ كلِ خَیْرِ وَالْجَهلُ اصْلُ كلِ شَرٍ= علم ریشه هر خوبی و جهل ریشه هر بدی است».

جهنم معلول جهل و بهشت معلول آگاهی و علم است. چون لازمه حرکت، علم است و گمشدن و سر در گمی مربوط به جهالت انسان است. پس اصل علم و یادگیری برای انجام وظیفه است.

بخاطر همین در روایت بر علم آموزی تأکید زیادی شده است. از سخنان امام صادق (علیه السلام) است که: «لاخَیرَ فیِمَن لا یتفقه مِن اصحابنا= هر کدام از اصحاب ما که فهم دین ندارند، خیری هم ندارند».

اصل معنای دین، مجموعه‌ای از معارف در سه شاخه شریعت، طریقت و حقیقت است. یعنی فقه، اخلاق و معارف است که مجموعه آن‌ها شیوه زندگی سالم و آرام را در دنیا و شیوه ی تولد به آخرت را می آموزد.

«حرکت دلی» هدف غایی انسان است

حرکت ما در رحم دنیا یک حرکت فیزیکی نیست، بلکه قلبی است. مثل جنین در رحم ما که تمام تحولات و تغییرات در خود جنین صورت می‌گیرد و دائما در حال "شدن" است. "شدن" و "تحول" انسان در عالم دنیا نیز، در قلب اوست. چون همه دارائی و شخصیت انسان به دل او است. بخاطر همین قرآن انسان ها را براساس قلبشان قیمت گذاری می کند.

در این راه مهمترین مسئله زندگی انسان، داشتن یک قلب سالم است. امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند: «لاعِلمَ كَطَلَبِ السَّلامَةِ، و لاسَلامَةَ كسَلامَةِ القَلبِ= هیچ علمی در روی زمین بهترازآن نیست که انسان به دنبال سلامتی باشد و هیچ سلامتی مثل سلامت قلب نیست». پس مهمترین علم سلامت جسم و روح است و هیچ سلامتی هم بالاتر از سلامت قلبی نیست.

قلب سلیم چه قلبی است

 امام صادق (علیه‌السلام) فرمود:نشانه قلب سالم این است که هیچ معشوقی در دل او جز خدا نباشد. دل سالم دلی است که بخش اصلی آن به معشوقش یعنی خدا برسد.

یعنی انسان بفهمد که آمده به دنیا برای عشق بی نهایت. اما اگر به معشوق های دیگر دلش را بسپارد، خودفروشی کرده است. پس سلامت دل ما به این است که الله بر آن حاکم باشد و عشق به الله داشته باشد.

مهمترین مسئله برای ما در حرکت به سوی خدا، آسیب شناسی و شناخت آفت هاست؛ زیرا انسان در دنیا دچار مشکلات و آسیب های متعددی می شود که باید آنها را بشناسد.

آنقدر آسیب شناسی مهم است که در روایت علی (علیه‌السلام) است که «اجتِنابُ السیّئاتِ أولى مِنِ اكتِسابِ الحَسَناتِ= گناه نکردن بهتر از این است که انسان عمل صالح انجام دهد».پس حتی وقتی کار خیر می کنیم، نباید آسیب و آفتی برای ما داشته باشد.

«اول ای جان دفع شر موش کن                                 وانگهی در جمع گندم کوش کن

گرنه موش دزد در انبان ماست                                  گندم انبان چهل ساله کجاست؟»