از «ظلم دیگران» نور دریافت کنید، نه آتش

جلسه ی گذشته عرض شد که در سنت الهی، ما برای رشد خود نیاز به این ظلم داریم. اگر کسی گفت خدا عادل است پس چرا ظلم در طبیعت وجود دارد‏؟ در جواب می گوئیم: چون ظلم، لازمه ی رشد انسان است. اگر ظلمی نباشد، تخلّق به بسیاری از اسماء الهی امکان پذیر نیست، عشق به الله، جهاد و شهادت و مغفرت و بسیاری از اسماء الهی در انسان شکوفا نمی شود.

«پستی» عامل ظلم به دیگران است

 نبی اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرماید: «ثَلَاثَةٌ إِنْ لَمْ تَظْلِمْهُمْ ظَلَمُوكَ= سه گروه هستند که حتی اگر تو به آنها ظلم هم نکنی، به تو ظلم می کنند». معمولا این اتفاق در زندگی هر کسی می‌افتد که «اگر ظلم نکند» باز بعضی‌ها هستند که به انسان ظلم می‌کنند. پیغمبر در این فرمایش گهربارشان خبر از یک امر حقیقی و طبیعی می دهد.

حال این سه گروه چه کسانی هستند؟ اولین گروه را  حضرت می فرماید:« السَّفِلَةُ= فرومایه و پست».

«السّفله» یعنی آدم های پست که اصطلاحاً در زبان فارسی «پست فطرت» گفته می شود، یعنی آدم هایی که شخصیتاً بی‌ریشه هستند، روحشان پست است. ذاتاً پست نیستند. چون هیچ کس ذاتاً پست آفریده نشده، بلکه از نظر تربیتی به امور پست گرایش دارند. نزدیکی به چنین افرادی به طور طبیعی زمینه ظلم آنها را فراهم می کند. ممکن است این ظلم نسبت به پدر و مادر، استاد، اولیای الهی و حتی امام کسی باشد.

گاهی انسان مجبور است با افراد پست سر و کار داشته باشد. مثلا در محیط کار‏، خانواده‏، دانشگاه و... طبیعی است برخورد با چنین افرادی باعث اذیت و آزار می شود.

نکته ی قابل توجه این که باید ببینیم شاید خود ما هم نسبت به بزرگان و کسانی که نزدیک ما هستند، این پستی را داشته باشیم. مثلا نمک نشناسی کنیم و قدرشان را ندانیم و از روی نادانی و ناآگاهی و خودخواهی به آنها ظلم کنیم. پس از این روحیه و صفت باید به خدا پناه ببریم.

گاه «همسر» و «خدمتکار» منشا ظلم به انسان می شوند

دومین گروهی که پیامبر فرمود به انسان ظلم می‌کنند: همسر انسان است. «وَ زَوْجَتُكَ= همسرت». گاهی اختلاف فرهنگی، تربیتی، سطح طبقاتی، فهم و طبع افراد باعث اذیت و آزار دیگران می شود. این ظلم به همسر ممکن است یا از ناحیه شوهر باشد یا از ناحیه زن. این هم طبیعی است.

در واقع حضرت می‌خواهد به ما بفهماند که این را به عنوان یک سنت بپذیرید. این داستان وجود دارد. طبق قاعده‌ای که جلسه گذشته گفتیم، گاهی خوب است دشمن به انسان نزدیک باشد. مثلا پدر و مادر یا فرزند.

گروه سوم ظالمین خدمتکار است: «وَ خادِمُک= خدمتکارت». یعنی خدمتکار و نیروی زیردست انسان که وظیفه اش خدمت کردن است، ممکن است به انسان ظلم بکند.

البته این ثلاثه‌ای که پیغمبر می‌گوید، ثلاثه‌ی حصری نیست که فقط این سه گروه ظالم باشند، بلکه حضرت خبر می‌دهد که از میان ظالمان، این سه دسته بطور شاخص به انسان ظلم می‌کنند. افراد دیگری مثل فرزند یا پدر و مادر هم هستند که به انسان اذیت و آزارهایی می‌رسانند.

بنابراین، وقتی این نکته را به عنوان یک سنت فهمیدیم و پذیرفتیم، از قبل آماده می شویم برای خودسازی و نور گرفتن، نه برای مقابله کردن. برای این که بتوانیم نور بگیریم، باید تواضع، ادب، زبان عذرخواهی نسبت به همسرمان داشته باشیم و همیشه فکر نکنیم که حق با من است و همیشه همسرم مقصر است. مثل کسانی نباشیم که گفته اند «همسر من تا به حال، حتی یک بار هم از من عذر خواهی نکرده است». انگار معصوم است که هرگز عذر خواهی نمی کند.

از طرفی ارتباط زن و شوهر به گونه ای است که ممکن است ظلم یا تجاوزی به حریم افراد بشود، وقتی که این را دانستیم، سعی کنیم آن مواضع را بشناسیم و ظلم هایمان را روز به روز کمتر کنیم تا ظلم ما به صفر برسد.

برای افزایش عاطفه و محبت در خانواده چه کنیم؟

یکی از دلایل ظلم اعضاء خانواده نسبت به همدیگر، سرد شدن روابط عاطفی است. فرزند نسبت به پدر و مادر، همسر نسبت به همدیگر و خود فرزندان نسبت به هم. اما وقتی که من می‌دانم زمینه ظلم در یک اجتماع کوچکی مثل خانواده فراهم است، باید تلاش کنم این آفت را در خانواده از بین ببرم.

حال چگونه ممکن است زمینه‌ی ظلم در خانواده را از بین ببریم؟ یک راهکار مهم این است که هر عضوی از خانواده باید زمینه های عاطفی و مهر و محبت را در خانواه بالا ببرد و قانون «هو أنت» را رعایت کند. یعنی سعی کند دیگران را مثل خودش ببیند و مثل خودش دوست داشته باشد و خودش را به جای آنها بگذارد تا بتواند انصاف و عدالت را رعایت کند.

برای این که بتواند روابط عاطفی اش را تقویت کند و انرژی مهرورزی داشته باشد، باید ارتباط معنوی با غیب و آسمان داشته باشد و معنویتش را زیاد کند.

امکان ندارد کسی با خدا و اهل بیت خلوت نداشته باشد و بتواند انرژی‌های محبت آمیز هزینه کند. گاهی افرادی که اطراف ما هستند انرژی مان را کم می‌کنند. وقتی انرژی خالی شد، ما باید مثل تلفن که شارژش تمام می‌شود و برای راه اندازی دوباره باید آن را شارژ کرد، ما هم باید خودمان را شارژ کنیم.

انسان بدون جذب معنویت، امکان ندارد زندگی خوب و شیرینی داشته باشد. کسانی که می خواهند شادی و آرامش داشته باشند، در فضایی که پر از تنش است؛ مثل خانواده، محیط، اجتماع، سختی ها باید برای حفظ انرژی شان از آسمان انرژی بگیرند.

مثل زینب کبری که در یک فضای پر تنشی مثلِ عاشورا، بی نظیر بودند و فرمودند: «ما رأیت الا جمیلا= جز زیبایی هیچ چیز ندیدم». یا خود سیدالشهدا یا سایر شهدای کربلا که همینطور بودند. در مورد سیدالشهدا داریم که هر چقدر کار سختتر می شد حضرت بشاش تر می شدند.

 امام باقر علیه السلام فرمود: «إنَّ أَصْحَابَ جَدِّىَ الْحُسَیْنِ لَمْ یَجِدُوا أَلَمَ مَسِّ الْحَدِیْدِ= یاران فداكار جدم امام حسین علیه السلام در زیر ضربات شمشیر و نیزه دشمن احساس درد نمى‌كردند». وقتی شمشیر به بدن مبارکشان می خورد‏ دردی احساس نمی کردند». چون از این که در راه خدا فداکاری می کنند، سرمست و شاد بودند. مثل بچه های رزمنده خودمان که در جبهه ها من بارها دیده ام که تیر و ترکش می خوردند، دست و پایشان قطع می شد، اما نه ناله ای و نه گریه ای داشتند، بلکه شاد بودند. گاهی در آن حالت شوخی هم می کردند.

چنین اتفاقی نمی‌افتد مگر این که شخص از جایی این نیرو و قدرت را گرفته باشد. دقیقاً مثل کسی که عاشق است. خوشحال و شادی او زمانی است که برای معشوقش هزینه می‌کند و هدیه می‌دهد. پس کسی می‌تواند انرژی داشته باشد که از خدا و همنشینی با او از قبل انرژی گرفته باشد.

انسان در تعارض های دنیا، در خستگی و سختی های دنیا که در شئون مختلف به سراغ انسان می‌آید، به جایی نیاز دارد که از آن قدرت و نیرو بگیرد. این هم میسر نیست، مگر در ارتباط با غیب؛ یعنی ارتباط با الله و خانواده آسمانی اش.

در این زمینه قرآن می‌گوید: «الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ[1]= (مومنان) كسانى هستند كه چون مصیبتى به آنان برسد، مى‏ گویند ما از آن خدا هستیم و به سوى او باز مى‏ گردیم». این آیه شرح حال مؤمنین است که وقتی به مصیبتی به آنها می‌رسد با جمله‌ی «من مال خدا هستم و بر می گردم پیش خدا» به خودشان قدرت و انرژی می دهند.

 خدا رحمت کند استاد ما حضرت آیت الله مجتهدی را که می‌فرمود: «این نیز بگذرد». وقتی مؤمن گرفتار مصیبتی شد باید با خود بگوید: من به بهشت و بالاتر از بهشت بر می‌گردم، من به نزد خانواده آسمانی‌ام برمی‌گردم. همه چیز در این دنیا روزی تمام می‌شود. وقتی همه چیز تمام می‌شود، چرا غصه بخورم؟ چرا عصبانی شوم؟ چرا قرص اعصاب مصرف کنم؟ چرا فحاشی کنم؟ و چراهای دیگر.

یکی از آسیب های بسیار خطرناک «جزع و بی تابی» است. آدم هایی که اهل جزع و بی تابی هستند، تمام اجرشان از بین می رود. یعنی نورهایی که قرار بود به دست بیاورند را با بی تابی کردن، تبدیل به نار می کنند.

پس با روایت پیغمبر حواس مان باشد که از فرصت ها خوب استفاده کنیم. یعنی اگر ظالم هستی و درعین حال می خواهی خودت را برای کسب اسماء الهی آماده کنی، باید راهکار آن را بدانی. گاهی انسان ظلم و گناهی می‌کند، ولی با این ظلم و گناه به خدا نزدیک می‌شود. چون بلد است چطور در مقابل گناهش عمل کند. اگر مظلوم واقع شدیم باز هم می توانیم قرب پیدا کنیم. پس انسانی که معرفت دارد، چه ظلم کند، چه مظلوم واقع شود، می تواند از هر دو برای قرب به خداوند استفاده کند. یعنی برای خودسازی و متخلق به اسماء الهی شدن، باید نهایت استفاده را بکند.

ظلم به اقلیت های مذهبی باعث براندازی دولت می شود

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید:‌ «إذا ظُلِمَ أهلُ الذِّمَّةِ كانَتِ الدَّولَةُ دَولَةَ العَدُوِّ= هرگاه به اهل ذمّه ستم شود، دولت دشمن روى كار می آید».

اگر در حکومت اسلامی به اهل ذمه، به مسیحی ها، به یهودی ها و زرتشتی ها که اهل ذمه هستند، یعنی اقلیت های مذهبی هستن، ظلم بشود، دولت دشمنی سر کار می آید. این گفتار پیامبر خیلی مهم و دقیق است. ظلم به اقلیت های مذهبی باعث ویرانی دولت و حکومت می شود. برعکس اگر حقوق اقلیت های مذهبی رعایت شود، باعث  پایداری حکومت می شود.

پس یکی از وظائف مهم دولت این است که باید حقوق اقلیت های مذهبی را رعایت کند و خدا شاهد است در  هیچ جای کره زمین به اندازه جمهوری اسلامی ایران، حقوق اقلیت های مذهبی رعایت نمی شود.

 ما گاهی که با دانشمندان اروپائی و اشخاص دیگر بحث می کنیم و می گوییم اقلیت های مذهبی یک درصد بسیار کمی از جمعیت ما را تشکیل می دهند، اما نظام ما به آنها اجازه داده که در مجلس شورای اسلامی برای خودشان نماینده ویژه داشته باشند. کتاب های درسی شان، اعمال عبادی شان، مکان های عبادی شان، همه محترم شمرده می شود. در قریب به اتفاق امور، مثل خودمان با آنها کاملاً مساوی برخورد می شود. ولی آیا شما در کشورتان به مسلمان ها که جمعیت شان خیلی خیلی بیشتر از اقلیت های مذهبی ایران هستند و شما ادعای حقوق هم بشردارید اجازه می دهید در مجلس آن کشور یک نماینده داشته باشند؟ شما آنان را به عنوان شهروند درجه دو محسوب می کنید و بسیاری از حقوق شان ضایع می شود؛ حقوق های مذهبی شان، حقوق های معنوی شان، حقوق های انسانی شان و خیلی چیزهای دیگر.

اما این دستور پیامبر (صلی الله علیه و آله) ما است که می‌فرماید عده‌ای که اهل ذمه هستند و دین شما را هم ندارند، چون در سایه‌ی حکومت و کشور شما هستند، باید حقوق شان کاملاً رعایت شود.

ظلم به اقلیت های مذهبی، ظلم به همه ی مسلمانهاست. ظلم به سنی ها، مسیحی ها، یهودی ها و زرتشتی ها  و این تمام کشور را نابود می کند. ما گاهی شهید می دهیم برای این که از اقلیت های مذهبی محافظت کنیم؛ برای حفظ آثار آنها، معابد آنها، حقوق آنها و این حق است. ما برای حفظ مساجد مان جهاد می کنیم. آیا برای حفظ کلیسا هم جهاد می کنیم که کلیساها نابود نشوند؟ آیا برای حفظ کنیسه و معابد و مذاهب معتبر هم تلاش می کنیم؟ برای آنها حرمت قائلیم؟ پس این مسائل را  باید خیلی جدی بگیریم. این روش و آیین پیغمبر ماست.

ظلم به اموات را چگونه جبران کنیم؟

ظلم را چگونه جبران کنیم. نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در پاسخ به این سوال می‌فرماید: «مَن ظَلَمَ أحَدا فَفاتَهُ فَلْیَستَغْفِرِ اللّه َ تعالى لَهُ؛ فإنّهُ كفّارَةٌ لَهُ= هركس به كسى ظلم كند و او را از دست بدهد(یعنی طرف اگر بمیرد ما او را از دست داده ایم) باید برایش از خداوند آمرزش بطلبد. زیرا همین كفّاره ستم اوست». اگر به کسی ظلم کردید و او از دنیا رفت. مثل پدر و مادر، خواهر و برادر، یا دسترسی به او نداشتید. مثل همسایه و... برای او طلب مغفرت کنید و برایش هدیه بفرستید، رد مظالم و صدقه بدهید.

مثلا حرم حضرت عبدالعظیم علیه السلام رفتی، بگو: خدایا من کسانی در زندگی ام بودند که به آنها ظلم کردم، خواسته یا ناخواسته، حتی زنده هم باشند، ولی من دسترسی به آنها ندارم، این پول را من می اندازم، ثوابی از آن را به همه ی اینها برسان. بدین طریق، برای کسی که به او ظلم کرده اید، این می شود کفاره اش و این کفاره، ظلم شما را می پوشاند. یا برایشان صلوات بفرستیم، دعا کنیم. اینها راه های بسیار مؤثری است برای برطرف کردن ظلمهایی که ما به دیگران کرده ایم و آنها از دست مان رفته اند.

گاهی بعضی افراد می گویند نمی‌دانم چرا افسردگی گرفته‌ام. برای این که مثلاً قدر مادرم را ندانستم، قدر پدرم را ندانستم، قدر همسرم را ندانستم. حالا از دست رفته اند، الان دیگر به او دسترسی ندارم، مثلا از دنیا رفته اند.

برای کسانی که از دنیا می روند، نیازشان به ما بیشتر از زمانی است که زنده هستند. چون آنجا عالم برزخ است. عالم برزخ، عالم قبر و عالم ملکوت، عالمی است که هزینه‌ها آنجا خیلی گران است. مثل دنیا یا رحم مادر نیست. جنین در رحم مادر همین که خون می‌خورد برایش کافی است. ولی وقتی به دنیا می ‌آید، دنیا بی نهایت پیچیده تر از رحم مادر است؛ جا و مکان می‌خواهد، غذا می‌خواهد، وسایل دیگر می خواهد. اصلاً قابل مقایسه با رحم مادر نیست. ما تا در دنیا هستیم، هزینه مان همین است. ولی وارد برزخ می‌شویم، هزینه هایش فوق‌العاده گران است. مثلاً یک خانه ی آنجا به اندازه کره زمین است. حالا برای یک خانه به اندازه این کره زمین، چقدر هزینه می خواهد؟ چقدر نور و قدرت می‌خواهد که همه را باید از همین دنیا کسب کنیم؟. غذاهایش همین طور است، ازدواجش همین طور است. دانشگاه هایش همین طور است. برزخ دانشگاه دارد، درس و مدرسه و حوزه علمیه دارد؛ مهمانی و رفت و آمد دارد، خیلی باشکوه و بزرگ است. هرچقدر دنیا بزرگتر از رحم مادر است، ملکوت هم نسبت به اینجا این طور است. بنابراین،  کسی که از  این دنیا می رود، به ثواب های خودش احتیاج دارد.

پس اگر به والدین یا هرکس دیگر ظلم کردی و از دنیا رفته بود، تو کاملاً می توانی جبران کنی. این که غصه خوردن و افسردگی ندارد. کمر همت را ببند و اموات را شاد کن. هدیه و خیرات بفرست؛ چه مادی باشد چه معنوی.

[1] . سوره بقره/آیه 156.