آثار و کارکردهای استغفار برای انسان

قرآن کریم در سوره آل عمران آیه 135 در مورد توصیف مؤمنین می‌فرماید:«وَ الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ = و (اهل استغفار) كه چون كار زشتى كنند یا بر خود ستم روا دارند، خدا را به یاد مى ‏آورند و براى گناهانشان آمرزش مى‏ خواهند». چه كسى جز خدا گناهان را مى ‏آمرزد؟

«فاحشه» یعنی کار زشت، وقتی مؤمنین دچار فحشا و کار زشتی می‌شوند، خدا را یاد می کنند و برای گناهانشان استغفار می‌کنند. پس مؤمن ممکن است آلوده شود. این طور نیست که مؤمن معصوم باشد. ممکن است دچار فحشا و لغزش و کبیره ­ای شود، ولی اصراری به انجام آن ندارد. یعنی آن را تکرار نمی کند و به سوی استغفار می رود. خداوند مؤمنی را دوست دارد که اگر دچار فحشایی شد، با استغفار خودش را شستشو بدهد.

خداوند متعال در قرآن می فرماید:«وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِیماً = و هر كس كار بدى كند یا برخویشتن ستم ورزد و سپس از خدا آمرزش بخواهد، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد یافت»(نساء/110). یعنی انسان باید با این دید سراغ خداوند برود.

مثالی می زنم که هر چند مثال پایینی است، اما محسوس و ملموس است. چرا بچه­ ها از پدر و مادرشان استغفار و عفو را می‌طلبند، با این که می‌دانند که به آنها جسارت و ظلم کرده و اشتباه کرده اند؟ اما اطمینان دارند که با وجود همه لغزش ها پدر و مادرشان آنها را می پذیرند؟ چرا در مورد کسان دیگر اینطوری نیستند؟ برای این که پدر و مادر در روی زمین از مظاهر اسم رحمان، رحیم و غفور هستند. یک حس خاصی در پدر و مادر هست که اشتباهات فرزند را ذوب کرده و زود او را می‌پذیرند و هیچ وقت راه را بر فرزند خود نمی‌بندد. حال شما این حس را در مقیاس بی‌نهایت در نظر بگیرید و ببینید خداوند نسبت به بندگانش چگونه خواهد بود؟ و اگر انسان این حس را نسبت به خدا داشته باشد و خدا ببیند که بنده با این حس به سراغ او آمده و قصد مسخره کردن خدا را ندارد و واقعاً از اشتباهی که کرده پشیمان است و واقعا استغفار می کند، خداوند می فرماید: «یَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِیماً= خداوند را آمرزنده و مهربان می یابد».

در روایت داریم، خداوند درصدی از رحمت خود و قطره ای از اقیانوس بیکران رحمت و مغفرت الهی خود را در دل انسانها قرار می‌دهد. همانطور که خودش فرمود، من رحمت خودم را صد بخش کردم و یک بخشش را در دنیا قرار دادم و  99 درصد آن قرار است در آخرت ظهور پیدا کند. وقتی بهشت هر انسانی به اندازه همه آسمانها و زمین است، ببینید قرار است خداوند چقدر جلوه رحمانی داشته باشد، چقدر دهندگی و بخشندگی داشته باشد.

نبی اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم): «خَیرُ الدعاءِ الاستِغفارُ = استغفار بهترین دعاست» (الكافی: 2/504/1) قرآن درباره ی دعا می‌فرماید: « قُلْ مَا یَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ = بگو اگر دعاى شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایى به شما نمى ‏كند» (فرقان/77). بشری که عرضه ندارد، دعا کند، عرضه درخواست از خدا را ندارد، عرضه استفاده از رحمت بیکران الهی را ندارد، هم در دنیا بدبخت و گرفتار و فقیر می‌شود و هم در آخرت.

ثروتمندترین آدمها در دنیا و آخرت کسانی هستند که این کانون بینهایت رحمت و مغفرت را می‌شناسند و از آن بیشتر بهره­ مند می‌شوند. عده ­ای فقط در قیامت فاصله­ های نجومی می‌گیرند. وقتی می‌گوییم نجومی یعنی شخصی در بهشت نشسته و آن درجات بهشت را نگاه می‌کند که به دوری ستاره هاست. مثلا همان طور که ما الان یک ستاره خیلی دور را که دارد سوسو میزند، از زمین نگاه می‌کنیم. همینطور هم در بهشت به همدیگر نگاه می‌کنند و میگویند: او چطور تا آن بالا رفته؟ خدا می گوید او با دعا بالا رفته و تو نخواستی که دعا کنی. او وقتی که در دنیا بود، زیاد دعا می‌کرد. ما برای هر دعا و درخواستش که اجابت نشده در بهشت به او مقام دادیم. چون هیچ درخواستی نزد خداوند بیهوده نیست. هیچ دعایی نمی سوزد.

برگرفته از مباحث استاد شجاعی با عنوان «استغفار»