«اندازه نگهدار، که اندازه نکوست».

امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند: اِنَّ لِلسَّخاءِ مِقْداراً، فَاِنْ زَادَ عَلیهِ فَهُوَ سَرَفٌ، و لِلْحَزمِ مِقداراً، فاِنْ زادَ علیهِ فهوَ جُبْنٌ و للإقتِصادِ مقداراً فإن زادَ علیهِ فهوَ بُخلٌ و للشّجاعَهِ مقداراً فإنْ زادَ علیهِ فهوَ تَهَوُّرٌ؛

سخاوت حدّی دارد، اگر از حدّش بگذرد، اسراف است. حزم و احتیاط، اندازه ای دارد، اگر از اندازه بگذرد، ترس است. میانه روی هم حدّی دارد، اگر از حدّش فراتر برود، بُخل است. شجاعت هم اندازه ای دارد. اگر بیش از اندازه باشد، تهوّر و بی باکی است.

بحارالانوار، ج75، ص 377

شرح حدیث:

در مباحث اخلاقی، تشخیص «مرز» بین صفات، گاهی حساس و دقیق و دشوار است.
دیده اید که گاهی کسی می خواهد تواضع کند، ولی آن قدر خود را کوچک می کند که خفّت و خواری می کشد. یا کسی می خواهد متانت و عزّت و وقار خویش را حفظ کند، اما دچار تکبر و غرور می شود.
«اندازه نگهدار، که اندازه نکوست».
در هر چیزی افراط و تفریط، ناپسند است. زیاده روی، «از حدّ گذراندن»، گاهی یک صفت خوب را به ضدّ آن تبدیل می کند.
چون تیشه مباش و جمله بر خود متراش
چون رنده ز کار خویش، بی بهره مباش
تعلیم ز ارّه گیر در عقل و معاش
چیزی سوی خود می کش و چیزی می پاش (1)
و این همان رهنمود قرآن است که: در انفاق نه آن قدر بخیل و دست بسته باش که چیزی از تو به دیگری نرسد و نه آن قدر دست و دل باز، که هرچه داری بدهی و خودت نیازمند و حسرت زده در گوشه ای بنشینی (2).
اعتدال در هر چیزی نکوست.

پی نوشت:
1. احمد جامی.
2. و لا تجعل یدک مغلولهً الی عُنقک... (اسرا (17)، آیه 29) .
منبع: حکمت های عسکری (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام حسن عسکری علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1391)

راسخون