«پناه بردن به خدا»، غم را می برد

اگر خدا ببیند که بنده اش در طلب  پناهدگی و آمرزش، واقعا راست می گوید و صدق دارد، گناهانش را می بخشد و به او پناه می دهد. اما اگر بنده به خدا پناه ببرد، اما گناهانش را ترک نکند، خودش را مسخره کرده است. این تعبیر امام رضا (علیه السلام) که فرمودند: «هر كس با زبان استغفار كند، ولى با دل پشیمان نباشد، خود را مسخره كرده است»، در همین خصوص است.

انتخاب دوست بد نیز از همین شرایط است. در روایت نقل است:‌ «وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ رُفَقَاءَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ= کسی که توبه کند، اما دوستانش را عوض نکند، او دیگر تائب نیست». یعنی تا زمانی که دوستانت را تغیر ندهی، گناهت آمرزیده نمی شود. وقتی بنا نداشته باشیم که معصیت هایمان را کنار بگذاریم، آن وقت توبه هم هر چقدر باشد، فایده ای ندارد.

علت این که نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «سُوءُ الخُلقِ ذَنبٌ لا یُغْفَرُ= بداخلاقی گناهی است که بخشیده نمی شود»، این است که بداخلاقی در وجود انسان به خلق و عادت تبدیل شده و شخص قصد ندارد از رفتارش دست بردارد. از این رو اگر استغفار هم کند، فایده ای ندارد .

چنین کسی که از راه مناسب وارد کار نمی شود، مثل مادری است که بچه اش مشکل «ناخن جویدن» دارد و مادر برای برطرف کردن این مشکل، از روش های غلط استفاده کند. این کار در آینده ، زمینه ی بروز نوع دیگری از بیماری روحی یا جسمی کودک می شود. یا کسی که بیماری قند دارد. از فردا به او بگویند که نباید قند بخورد. اگر او بجای قند از خرما یا عسل استفاده می کند، باز هم بیماری اش حل نخواهد شد. فقط صورت مسئله را عوض کرده است.

وقتی کسی از مشکلی به خدا پناه می برد، باید اول ریشه مشکلش را در خود حل کند تا خداوند هم دست او را بگیرد و توبه اش را بپذیرد.

«استعاذه» یعنی خدایا از مشکلات و گناهانم به تو پناه می برم. برای پناه بردن هم یک شرط لازم است و آن «اخلاص» و «ترک عمل» است.

پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله) فرمودند: «اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِكَ مِنَ الهَمِّ والحُزنِ والعَجزِ والكَسَلِ= بار خدایا! از نگرانى و اندوه و ناتوانى و تنبلى به تو پناه می برم».

در پناهندگی باید عوامل حزن یا بی حوصلگی و کسالت را کنار بگذاریم. برای درمان بی حوصلگی و کسالت چند راه توصیه می شود:

1. ورزش کردن، 2. تنظیم تغذیه. مثلا دوری از غذاهای سنگین یا چرب که باعث سنگینی انسان می شود. غذاهای چرب نمی گذارد؛ خلوت، معنویت و عبادت خوبی داشته باشد. 3. استغفار. کسی که استغفار ندارد، نمی تواند فعالیت های روزانه و شبانه اش را به درستی انجام دهد؛ چون عفونت های روحش باقی است. از این رو، تنبلی و کسالت سراغش می آید و نمی تواند به غیب برسد. پس نمی توانیم بگوئیم که خدایا به تو پناه می برم و رابطه ام را با تو حفظ می کنم ولی استغفار نداشته باشیم.

«استغفار» چه گناهانی را می آمرزد؟

زمانی که چیزی حضرت علی (علیه السلام) را  ناراحت می کرد، جائی می نشست و این دعا را می خواند: «یا كهیعص، یا نورُ یا قُدّوسُ، یَا أَوَّلَ الْأَوَّلِینَ وَ یَا آخِرَ الْآخِرِینَ یا حَیُ یا قَیّومُ یا رَحمنُ یا رحیمُ ... وَاغفِرلِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُغَیِّرُ النِّعَمَ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَهتِكُ العِصَمَ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُنزِلُ البَلاءَ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُعَجِّلُ الفَناءَ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُدیلُ الأَعداءَ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَقطَعُ الرَّجاءَ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَرُدُّ الدُّعاءَ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُمسِكُ غَیثَ السَّماءِ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُظلِمُ الهَواءَ، وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَكشِفُ الغِطاءَ= اى كهیعص! اى روشنایى! اى پاك! اى آغازِ آغازها و اى فرجامِ پایان ها! ای زنده! ای پایدار! ای بخشنده! ای مهربان! و... بر من بیامرز گناهانى را كه نعمت ها را تغییر مى دهند؛ بر من بیامرز گناهانى كه پرده هاى عصمت را مى دَرَد؛ بر من بیامرز گناهانى را كه بلا را فرو مى فرستند؛ بر من بیامرز گناهانى را كه نابودى را نزدیك مى كند؛ بر من بیامرز گناهانى را كه دشمنان را بر ضد من چیره مى سازند؛ بر من بیامرز گناهانى را كه امید را قطع مى كنند؛ بر من بیامرز گناهانى را كه دعا را باز مى گردانند و اجابت نمی شوند؛ بر من بیامرز گناهانى را كه آسمان را از باران باز مى دارند؛ بر من بیامرز گناهانى را كه هوا را تاریك مى نمایند؛ بر من بیامرز گناهانى را كه پرده را مى درد».

بعضی از گناهان باعث خشم الهی می شود و بعضی از گناهان هم موجب تغییر نعمت. در این بخش، حضرت می فرماید: «وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُغَیِّرُ النِّعَمَ = ببخش گناهانى را كه نعمت ها را تغییر مى دهد». اگر خدا نعمتی را به کسی بدهد، هرگز از او پس نمی گیرد، مگر این که شرایط عوض شود و خود شخص کاری کند که نعمتش تغییر کند.

«وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُنزِلُ البَلاءَ = گناهانی را ببخش که بلاها را برای ما نازل می کند». بلاها چند گونه هستند: بعضی از بلاها هدیه ای الهی است. اما برخی از بلا ناشی از گناهان انسان است.

«وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَهتِكُ العِصَمَ = ببخش گناهانى را كه پرده هاى عصمت را مى دَرَد». یعنی گناهانی که باعث کنار رفتن پرده و آبروی من می شود. خداوند آبروی ما را زیاد حفظ می کند، ولی اگر بنده توجهی نکند و به معصیتش ادامه بدهد، آبرویش را می برد.

«وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ = ببخش گناهانى را كه نابودى را نزدیك مى كند». فنا فقط در عمر نیست. در سایر نعمت ها مثل مال، هوش، حافظه، آبرو و ... است. گناه باعث می شود یک شبه آبروی انسان برود.

«وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُدیلُ الأَعداءَ = ببخش گناهانى را كه دشمنان را زیاد می کند». گناه، مخالفان و دشمنان را زیاد می کند. مثل آدم های خودشیفته. کسانی که تواضع ندارند، قلدری می کنند، زورگو هستند، اینها دشمنان زیادی خواهند داشت. مثل شاه که از بس به مردم ظلم کرد، همه بیرون ریختند و انقلاب اسلامی پیروز شد.

«وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَقطَعُ الرَّجاءَ = ببخش گناهانى را كه امید را قطع مى كنند». گناه یاس می آورد. یعنی انسان از بس گناه می کند، معشوق حقیقی اش را از دست می دهد. در این صورت، ناامیدی به سراغش می آید و چیزی بدتر از آن نیست.

«وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَرُدُّ الدُّعاءَ= ببخش گناهانى را كه دعا را باز مى گردانند». یعنی گناه اجازه نمی دهد که دعا پذیرفته شود. مثل لقمه حرام یا ندادن خمس و زکات یا حق الناس که هر چه شخص دعا کند، مستجاب نمی شود.

«وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُمسِكُ غَیثَ السَّماءِ= ببخش گناهانى را كه باران آسمان را باز مى دارد». گناه جلوی باران رحمت الهی را می گیرد. گاهی باران می آید، ولی در کویر یا در جائی که نباید باران بیاید. زیرا این وضعیت موجب به وجود آمدن سیل یا بلا می شود. گاهی هم باران نمی آید که باعث خشکسالی می شود.

«وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تُظلِمُ الهَواءَ= بر من ببخش گناهانى را كه هوا را تاریك مى نمایند». گناه، هوا را تیره می کند؛ هم هوای مادی را و هم هوای معنوی را.

«وَاغفِر لِیَ الذُّنوبَ الَّتی تَكشِفُ الغِطاءَ = بر من ببخش گناهانى را كه پرده را مى درد». گناه، رسوایی به بار می آورد و پرده ها را کنار می زند.

اینها مصادیقی از گناهانی بود که چنین پیامدهای منفی را به دنبال داشت.

آفت‌های گناه

یکی از آسیب هایی که ممکن است در رفتار ما به وجود بیاید، گناه است. «گناه»، مثل آلودگی و عفونتی می ماند که وقتی وارد بدن شود، به آن آسیب می رساند. یعنی وقتی جذبی داشته باشیم که با ساختار جسم سازگار نباشد، مریضی می آورد. روح نیز این گونه است. بعضی از چیزهایی که از طریق حس، خیال، وهم، عقل و حتی فوق عقل جذب می کنیم، اگر با روح سازگار نباشد، آن را درگیر می کند.

وقتی انسان گناه می کند، مثل دیدن تصاویر بد، عقائد باطل، خیالات زشت و... هر کس که مرتکب اینها شد، می تواند با یک سلسله اعمال پسندیده، آثار آن گناهان را از بین ببرد. مثلا مصیبت، عبادت و صدقات که کفاره گناهان هستند، آثار بر گناهان را از بین می برد.

گاهی انسان مرتکب لغزش و آلودگی می شود. همان موقع با یک استغفار مورد رحمت قرار می گیرد. حتی پدر و مادری که اگر بچه هایشان مرتکب خطائی بشوند، زود نفرین نمی کنند و می گذرند. ولی گاهی اوقات فرزندان رفتارهایی می کنند که والدین آنها را نفرین و  آنها را عاق می کند.  انسان در مقابل خدا هم این گونه است. گاهی اعمالی را انجام می دهد که مورد غضب خدا، آسمان و فرشتگان قرار می گیرد.

امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «مَن یَموتُ بِالذُّنوبِ، أكثَرُ مِمَّن یَموتُ بِالآجالِ= تعداد كسانى كه به‌واسطه گناهان مى‌میرند، بیشتر از كسانى است كه به واسطه عمر طبیعی شان مى‌میرند». یعنی شخص مرتکب گناهانی شده که باعث کوتاه یا قطع شدن عمرش می شود. یعنی به واسطه گناه، خدا عمرش را بریده. چون نخواسته جهنم زیادی برای او تولید شود. در ادامه حضرت می فرمایند: «مَنْ یَعیشُ بِالْاحْسانِ، اكْثَرُ مِمَّنْ یَعیشُ بِالْاعْمارِ= كسانى كه به سبب نیكوكارى عمر طولانى مى‌كنند، بیشتر از كسانى هستند كه با عمر طبیعى خود زندگى مى‌كنند».